Zeka Gerilikleri

Zeka, ferdin idrak, yönelim, hafıza, soyutlama, kavramsallaştırma, sebep-sonuç ilişkisi kurabilme, gerçeği değerlendirme, muhakerne gibi kognitif (bilişsel) fonksiyonlarını düşünebilme, anlatabilme, öğrenme ve uyum amaçları için kullanabilme melekelerini ihtiva eder. Zeka seviyesi zeka testleri ile ölçülebilmektedir. 90-115 arası normal kabul edilir. 115’in üstünde çıkan zeka bölümleri yüksek zekayı gösterir. 70-90 arası sınır zekadır. 70’in altına inmesi durumunda değişik seviyelerde zeka geriliği söz konusudur. Ferdin zekası uygun ve sağlıklı çevre şartlarında büyük oranda kalıtım etkisi ile belirlenir ve genellikle hayat boyu çok büyük değişme göstermez. Yani çocukluktaki zeka seviyesi normal şartlarda yetişkin yaşlara kadar bir miktar gelişme gösterir, fakat temelde büyük farklılık oluşmaz.

Geri zekalılık ise çocukta bir gelişme geriliğinin belirtisidir ve bu gelişme geriliği çocuğun kognitif (bilişsel), dil, hareket ve sosyal melekelerinde kendini gösterir. Zeka geriliği 50-70 arası ise debilite’den (hafif), 35-50 arası ise embesiliteden (orta) ve daha düşükse idio’dan (ağır zeka geriliği) bahsedilir. Zeka gerisi olanların % 85’i debil, % 10’u embesil ve % 5’i idio’dur. Nüfusun % 1 ‘inin zeka gerisi olduğu bildirilmektedir.
* Sebepleri
* Doğum öncesi faktörler:
– Kromozom anomalileri: Klinefelter sendromu, mongolizm (Down sendromu)
– Doğuştan metabolik bozukluklar: Hipotiroidi, aminoasid metabolizması bozukluğu (fenilketonüri) sayılabilir. Fenilketonüri önlenebilir bir rahatsızlıktır.
– Doğum öncesi dönemde annenin geçirdiği enfeksiyöz hastalıklar (kızamıkçık, toksoplazmosis, herpes gibi), annenin aldığı ilaçlar, alkol, annede ağır beslenme bozukluğu veya yetersizliği zeka geriliğine yol açabilir.

* Doğum sırasındaki faktörler
Erken ve düşük ağırlıklı doğum, oksijen azlığı, doğum travmaları ve doğum sırasında çocuğa bulaşan enfeksiyonlar zekii geriliğine sebep olabilir.

* Doğum sonrası faktörler
Travma, enfeksiyon, beslenme bozukluğu, zehirlenme, aşı ensefalitleri, kernikterus, ağır uyaran mahrumiyeti gibi çok sayıda faktör mevcuttur.

* Ne yapılmalı
Zekii geriliğinin tedavisi yoktur. İlaçlar veya eğitim ile zekii geriliği normal seviyeye getirilemez. Fakat zekii geriliğinde eğitimin, aile rehberliğinin, koruyucu tedbirlerin ve yeri geldiğinde ilaçların faydası büyük olabilir.
* Özel Eğitim:
Özellikle hafif ve orta derecede geri zekiilıların özel eğitim okullarında veya özel dersanelerde eğitimi büyük önem taşımaktadır. Bu çocuklar okuma yazmayı öğrenebilirler, çok karmaşık olmayan ve zihni çalışmaya dayanmayan iş becerileri kazanabilirler.

* Koruyucu Tedbirler:
Akraba evliliği yapacakların uzmana danışması tavsiye edilir. Fenilketonüri, hipotiroidi ihtimalinde araştırma yapılmalı ve zaman geçirmeden tedavisine gidilmelidir.

* Aile ile işbirliği:
Zekii geriliği olan çocukların da kendine göre hassasiyetleri ve hissi hayatları vardır. Onlar da sevgiye, anlayışa, yakın ilgiye ve desteğe ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden özel eğitim veya çocuğun ilgi ve yeteneklerine yatkın beceriler kazanabilmesi için yardımcı olunması önemlidir.

* İlaçlar:
Zekii geriliğini düzeltecek ilaç yoktur. Ancak, özellikle ergenlik çağında ve öncesinde çocuklarda sıkça görülebilen taşkınlık, saldırganlık, ağır uyumsuzluk gibi davranış bozukluklarına uygun ilaçlar verilebilir.

Kaynak:Aile Sağlık Ans.