Zehirlenmelerde İlk Yardım

Zehirlenmelerde İlk Yardım

Belli bir miktarı vücuda girdiğinde sağlığı bozan hatta ölüme neden olan katı, sıvı ve gaz halindeki maddelere toksin ya da zehir denir.

Bazı zehirli (toksin) maddelerin, isteyerek veya istemeyerek çeşitli yollarla or­ganizmaya alınmaları sonucu hemen veya gecikmiş olarak intoksikasyon (zehirlenme) meydana gelir. Zehirlenme yaşlılar arasında olduğu kadar, çocuklar arasında da olduk­ça yaygındır. Çocuklar toksik maddeleri bilmeden aldıkları halde büyükler bilerek veya intihar amacıyla alırlar. Bazen de zehirlenme bir kaza sonucu gelişir. Özellikle ilaçla­rın toksik ve öldürücü dozları bilinmeden rast gele alınması sonucu zehirlenme olayı meydana gelir.

Zehirlenme Nedenleri, Zehirlenmelerde

Zehirlenmeye neden olan maddeler çok çeşitli olmakla birlikte üç esas grupta toplamak mümkündür. Bunlar kimyasal zehirleridir. Bu maddeler katı, sıvı ve gaz ha­linde bulunabilirler.

Zehirlerin Giriş Yolları, Zehirlenmeler İlk Yardım

Akciğer Yolu

Zehirli gazların, dumanları ve metal tozları ve buharlarının hava ile birlikte so-lunmasıdır. Sıvı zehirlerde buharlaşarak hava ile akciğere girerler. Zehirler akciğer alveollerinden sistemik dolaşıma girerler lokal ya da genel belirtilerini gösterirler.

Ağız Yolu

Sindirim kanalının değişik bölgelerinden kana geçerek zehirlenmeye neden o-lurlar. Besin maddeleri sadece ince bağırsak ve kolonlardan kana geçtikleri halde ilaç­lar ve bazı zehirler direkt olarak ağız, mide ve bağırsaklardan kana geçer.

Deri Yolu

Derinin kimyasal maddeleri emme özelliği vardır. Derinin bu özelliğinden dola­yı bir çok ilacın deri yoluyla uygulanması mümkün olmuştur. Deri ile temas eden ze­hirli maddeler, doku tropizmi ile merkeze kadar giderler. Örneğin, sinir dokusu ile or­ganik fosforlu tarım ilaçları, merkezi sinir sistemine ulaşırlar, yine kas dokusundaki nöyral plakta yer alan reseptörleri bloke ederler ve felç oluştururlar.

Detoksikasyon ve Atılma

Organizmaya giren zehirler ve metabolizma sonucu açığa çıkan şiddetli zehir­lerle, ilaçların toksik etkileri, karaciğer tarafından zararsız hale getirilir. Karaciğerin bu görevine dekoksikasyon görevi denir. Bütün maddeler detoksikasyon edilemez. Bu nedenle zehirlenme oluşur.

Zehirlenmede Genel Belirtiler

Ağızda yanma, özel tad, yutkunma zorluğu, bulantı, kusma, karın ağrıları, ka­rın krampı,, ishal, halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi ve terleme, şuurda değişik derece­lerde bozukluk, solunum ve dolaşımda bozukluk hatta durma, bazı durumlarda idrar miktarı arttığı halde bazen de hiç idrar yapmama, görmede bozukluk (göz bebekleri-pupilla-küçülme), nabız da zayıflama, kan basıncında düşme ve havaleler gibi belirti­ler dikkati çeker.

Zehirlenmenin İlk Yardımında Genel Prensipler

İlk yardımcı şu prensipleri uygulamalıdır;

1- Zehir danışma merkezlerinden bilgi alınmalı,
2- İlk yardımı ve tıbbî tedaviyi kolaylaştırmak ve yön vermek amacıyla zehir­lenmenin olduğu yerdeki eşyaları, ilaç paketleri ve şişeleri iyice incelenmelidir,
3- Kusmuğun akciğere geri emilmemesi için. hasta yüzü koyun yatırılarak baş yana çevrilir, yastık kullanılmaz, kusma çoksa hasta yan yatırılır, gerekirse hastanın karın bölgesi desteklenir. Bunun için dizden bükülerek karına destek yapılır,
4- Solunum durmuşsa suni solunum yaptırılır,
5- Bilinci açıksa ve zehir sindirim yoluyla alınmışsa mide lavejı ve temizleyici lavman yapılır,
6- Bilinci kapalı (şuur kaybı varsa) ise dudak, yanak ve ağızda yanıklar varsa hasta kesinlikle kusturulmaz,
7- Antidotlar (panzehir) ve gerekli adsonbanlar (emiciler) kullanılarak zehrin etkisi azaltılmaya çalışılır,
8- Süt ve yumurta akı gibi zehirin etkisini azaltıcı ve yumuşatıcı maddeler kullanılabilir,
9- Kana geçmiş zehrin boşaltım sisteminden hızla atılması için idrar söktürücü maddeler ile çay, kahve vs. gibi içecekler verilerek böbrek fonksiyonlarının arttırılması sağlanır.

Zehirlenmede Kullanılan Maddeler

Zehirlerin etkisini azalmak amacıyla değişik maddeler kullanılır. Bunları üç grupta toplayabiliriz;
Birincisi, Adsorbanlar; Özellikle zehirleri emerek yani kendisine bağlayarak ze­hir emilimini yavaşlatır. Örneğin, tıbbi kömür (korbon medisinalis) gibi.

İkincisi, Antidotlar (panzehir); Değişik şekilde etkili olup, zehirlerle birleşerek emilimi yavaşlatırlar, atılımı kolaylaştırırlar, zehirli maddelerin yıkımını bozulmasını hızlandırırlar, zehirli maddeyi etki edeceği yerden uzaklaştırarak etkirler.

Üçüncüsü ise; Şelatörler yani selasyonu sağlayan maddelerdir. Bu maddeler zehirlenme yapan metallerle organizmada birleşirler ve yeni birleşen maddenin atılımı kolaylaşır. Meydana gelen yeni bileşikler daha az zehirdirler. Örneğin BAL (dimencaprol), EDTA vs. gibi.

Bu gruplarda yer alan zehirlenmede ilk yardımda kullanılan maddeleri şöyle sıralayabiliriz;

– Kahve: Kalp ve solunumu güçlendirici ve idrar söktürücü olarak,
– Nişasta: Yumuşatıcıdır. İyot zehirlenmesinde,
– Çay: Alkoloid zehirlenmesinde idrar söktürücü olarak,
– Hardal tozu: Kusturucu olarak,
– Kömür tozu: Panzehiri- antidotu- olmayan zehirlenmelerde ve sitriktin zehirlenmelirinde emici olarak,
– Limon suyu: Alkali zehirlenmesinde,
– Sodyum bikarbonat (soda): Asit zehirlenmesinde panzehir olarak,
– Magnezyum sülfat: Müshil olarak,
– Sabun: Kusturucu olarak, asit zehirlenmesinde panzehir-antidot- olarak,
– Un: Yumuşatıcı olarak,
– Zeytin Yağı: Asit ve alkoloid zehirlenmesinde, fosfor ve fenol zehirlenmele­rinde,
– Sodyum Sülfat: Müshil olarak kullanılır.

Gaz Zehirlenmeleri Ve İlk Yardım

Gaz zehirlenmeleri evlerde ve iş yerlerinde en sık rastlanan kazalardandır. Gaz zehirlenmelerinde solunulan gazın cins, yoğunluk ve soluma süresine bağlı olarak de­ğişik belirtiler görülür. Tahriş edici gazlarda öksürme, göz yaşarması ve burun akıntı­sının ani olarak başlaması, kimyasal zehirli gazlarda ani şuur kaybına neden olması. Boğulmaya neden olan gazlarda ise iki derecede zehirlenme görülür. Birincisi, yarı bo­ğulma, hastada baş dönmesi, kendini halsiz hissetmesi, bazen sara (epilepsi) nöbeti­ne benzer belirtiler de görülür. İkincisi ise tam boğulma, hastanın şuuru kaybolmuş ve derisinde morarma görülür. Özellikle burun, kulak, dil ve parmak uçları morarır. Soluma önceleri aralıklı iken daha sonra tam olarak durur. Nabızda önce hafif hissedi­lir sonra tamamen kaybolur. Ancak nabzın kaybolması kalp durması anlamına gel­mez. Çok yüzeyselleşmiş olabilir.

İlk yardım olarak zehirlenen kişi tehlikeli bölgeden derhal çıkarılır, kazazede soluk alamıyorsa hemen suni solunuma başlanır, gerekirse ve varsa oksijen kullanılır, şoka karşı tedbir alınır, hasta 24 saat kontrol altında tutulur. Vakit geçirilmeden tıbbi tedaviye başlanır