Yaşlı Bireylerde Günlük Bakımın Düzenlenmesi
Deri Bakımı
Yaşlı kimselerin derisi ince ve hassas olup yaralanma ve basınca karşı duyarlılık göstermektedir. Deri altındaki yağ dokusunun kaybolması, kırışıkların, torbalanma ve renk değişikliklerinin meydana gelmesine yol açar. Aynı zamanda, yaşlılarda ter bezleri fonksiyonunu yitirmekte, derinin solunum fonksiyonu azalmakta ve banyo yapmaya daha az gereksinim duyulmaktadır. Genellikle yaşlıların haftada bir veya iki kez banyo yapmaları yeterlidir.
Yaşlı bireylere banyo yaptırılırken, hafif yağlı sabunlar ve özel olarak hazırlanmış deterjan çözeltileri kullanılmalıdır. Normal sabunlar deriyi tahriş edebilmekte ve de bazı yaşlılarda çok sık yıkanmaktan doğan “banyo kaşıntısı” adı verilen bir kaşıntı oluşmaktadır. Banyodan sonra hemşire, yaşlı bireyin vücudundaki eklem yerlerini hafifçe ovarak masaj yapmalı, buralara yumuşatıcı kremler sürmelidir. Eğer birey yatağa bağımlı ise, kemikli çıkıntılar ve ağrılı bölgeler saatte bir ovulmalıdır ve sık pozisyon değiştirilmelidir. Değişken basınçlı bir yatak, yaşlı hastanın muhtemel yatak yarasını önlemede yeterlidir.
Ayak Bakımı: Ayaklar periferik dolaşımdaki kısıtlama sonuçlarını vücudun diğer kısımlanndan daha önce gösterir. Ayak tırnakları sertleşir ve kalınlaşır, ayak derisi kuru ve sert bir hal alır ve soyulmaya başlar. Yaşlı bireyler rahat bir ayakkabı giymeli, ayaklarına hergün masaj yapılmalı ve ayak parmakalarına, (bir uzatıp, bir kıvırmak suretiyle) egzersiz yaptırarak zaman zaman kısa süre yeterli bir dolaşımın sağlanmasına yardım etmelidir. Yaşlı bireyin sertleşmiş ve kalınlaşmış ayak tırnakları yumuşatılmadan kesilmemelidir. Ayaklar ılık suda dinlendirilip, deri ve tırnaklar yumuşatılarak, tırnakların daha kolay kesilmesi ve tırnak dibi bakımlarının da daha kolay yapılması sağlanır. Bu günlük ayak temizliği ve bakım sırasında parmak araları pudralanmahdır. Bu bakım sayesinde, epidermofitos gibi mantar enfeksiyonun kuru bir deri yüzeyinde gelişmesi ve ayak parmaklarında arterio skloretik gangren oluşumu olasılığı önlenmiş olur.
Saç Bakımı: Dokular yaşlandıkça ve kan damarlarının fonksiyonları azaldıkça, yaşlı bireyin saçları gittikçe seyrekleşir, kurur ve rengini kaybeder. Saç diplerine parmak uçları ile masaj yapmak ve saçları hergün yumuşak kıllı bir fırça ile fırçalamak, saçın sağlığını korumaya yardımcıdır. Saçların masajı için az miktarda lanolinli krem kullanılabilir, şampuandan önce saçlara badem yağı gibi koruyucularla bakım yapılabilir. Sağlıkta ve hastalıkta saçların iyi bakılmasının yaşlı bireyin moralini etkileyeceğinden saç bakımlarını kondilerinin yapması teşvik edilmelidir.
Ağız ve Diş Sağlığı: Yaşlı bireylerde midedeki serbest hidroklorik asit miktarı azalacağından hazımsızlığa ve ağız sağlığının kötüleşmesine yol açmaktadır. Yaşlı bireylerin bir çoğunda çürümüş, kırılmış ve eksik dişler bulunmakladır. Bu durum onları sağlıkları için gerekli olan yiyeceklerden kaçınmaya yöneltmekledir. Hemşire, yaşlı bireye, ağız sağlığının beslenme üzerindeki etkisini, sağlık eğitimi yoluyla anlatarak onların ağız ve dişlerine iyi bakmaları teşvik edilmelidir.
Giyim: Yaşlı bireylere kendi getirdiği eşyasını giymesine izin veren hastahane ve huzur evlerinin sayısı gittikçe anmaktadır. Yaşlı birey kendisine rahat gelen bir elbiseyi giymeli, bunun yanısıra çorap, yünlü iç çamaşırı, yatak ceketi ve diğer alıştığı özel giysilerini de giymesine izin verilmelidir. Uzun süre yatakta kalan yaşlı bireylerde oluşan bacak ve ayak kaslarının zayıflamasından dolayı, taban kavislerinin zedelenmesini önlemek için desteklenmiş, ortopedik ayakkabıların giydirilmesi zorunludur. Problemi olmayan yaşlı hastaya daima alıştığı bir ayakkabıyı giydirmek suretiyle, onun zor yürüme, düşme ve kayma olasılığı ortadan kaldırılmalıdır.
Temiz Hava, Dinlenme ve Uyku: Yaşlı bir bireyin temiz ve açık havaya gereksinimi vardır. Çoğu yaşlılarda göğüs kafesi genişliğinin azalması, solunmakta olan hava içinde normal oranda oksijen bulunmasını zorunlu kılar. Yaşlılar aynı zamanda her türlü hava cereyanına ve basınca karşı duyarlıdırlar. Bu gibi değişiklikler yaşlıların mevcut ağrılarını kötüleştirebilir. Gereksinimleri olan temiz havadan yararlanmaları, onların genel durumlarını bozmayacak şekilde sağlanmalıdır. Yaşlı hastaların düzenli bir biçimde dinlenmelerine özen gösterilmelidir. Hiçbir zaman acele ve çabuk hareket ettirilmemeli, gereğinden fazla dinlenmeferide engellenmeli, yattıkları yerden belli aralıklarla kalkarak kan dolaşımını hızlandırmalarının gerekliliği benimsetilmetidir. Bu nedenle hastanede, huzurevi/evinde gürültüyü en aza indirmeye özen göstermelidir. Yaşlılarda görülen kısmi sağırlık onlarda huzursuzluk yaratır. Yaşlı birey herkesin sesini duyabilmek için, kendisini devamlı surette uyanık tutma gayreti gösterir, bu durum onun gevşemesine ve dinlenmesine engel olmaktadır. Yaşlı bireylere anlatılmak istenilen konu onun duyma problemi dikkate alınarak, uygun bir konuşma temposuyla açıklanmalıdır.
Yaşlı bireylerin uykusu genellikle hafif ve kısa sürelidir. Yatan hastaların sürekli uyanık olup olmadığı hemşire tarafından kontrol edilmelidir. Yaşlı hastalar sedatiflere karşı tepki gösterebilirler ve bu yüzden huzursuz olabilirler Bu nedenle hemşire yaşlı hastaların uykusuzluklarını sedatif kullanma yerine iyi bir hemşirelik bakımı uygulamak suretiyle gidermelidir. Örneğin, sıcak bir bardak süt, ıhlamur., sırtının ovulması, sakin bir ortam sağlanması ile, gece uykusunun iyi bir şekilde başlamasına yardım edilebilir. Ayrca hemşire, yaşlı hastalarının gündüz uyanık kalmasını sağlayacak ilgi çekici uğraşlarla, onların geceleri daha iyi uyumalarına yardımcı olabilir.
Yaşlıların, uyandıklarında zihinlerini toparlayamamaları olağandır. Bu durum kendisine bakan kişi tarafından dikkatle izlenmelidir. Bu gibi durumlarda, yaşlı hastanın ailesinin, gereğinden fazla ilgi göstermesi ve başucunda beklemesinin bireye fiziksel ve psikolojik zarar getireceği anlatılmalı, aile durumu dikkatle izleyip, değerlendirmelidir. Hemşire, hergün yaşlı hastasını sandalyede oturtabilmelidir. Bu durum hastanın çevresine karşı duyduğu ilginin artmasına yardım eder. Hastanın bulunduğu ortam da değiştirilebilir. Örneğin, tekerlekli bir iskemle ile diğer hastaları ziyaret etmeye götürebilir ya da kapı önüne çıkarabilir. Yaşlı hastalar bu gibi değişikliklerden mutlu olurlar. Böylece hemşirede iyi bir rehabilitasyon programı uygulayarak, hastalarda oluşan huzursuzluğu önlemiş olur.
Duruş Egzersizleri: Yaşlılıkta kas faaliyetleri yetersiz bir hal alıp, yalnış bir duruş pozisyonu onlarda birçok anatomik bozukluklara yol açar. Yaşlı bireyin karnı sarkar, belkemiği yuvarlaklaşır, doku esnekliğinin azalmasıyla bu değişiklikler sabit kalmaya eğilimlidir. Bu nedenle vücuttaki bu değişiklikleri önleyici sağlıklı bir duruş pozisyonu geliştirilmeli, duruş düzeltme egzersizleri fizyoterapist tarafından tayin edilmelidir.
Soluk Alma Egzersizleri: Çoğu zaman yararlıdır, iç organları daha iyi destekleyerek, karın kaslarının kuvvetlenmesine yardım etmektedir. Bedenin düzgün durması, ilerde düzeltici egzersizlere olan gereksinimi azalttığı gibi, yataktan çıkamayan hastanın da daha çok rahat etmesini sağlayıcıdır. Hasta yatağı, sert olmalı ve yatağın altına da ince bir tahta levha konmalıdır. Bu durumda yatağa bağımlı yaşlı bir hastanın rahat yatması sağlanmış olur. Hemşire yaşlı hastanın omuzları altına uzunlamasına bir yastık koyarak onun rahat nefes almasına yardımcı olur. Yatağının yan taraflarına parmaklıklar koydurtarak da yatak içinde yanlız başlarına hareket etmeleri sağlanabilir. Hemşire, özel bir karşıt tepki olmadıkça yaşlı hastasına bireye düzenli olarak kol ve bacak egzersizleri, karın ve ilye kaslarını kuvvetlendirecek egzersizleri günde bir kaç defa yaptırmalıdır.
