Enfestasyon, Böcek Isırıkları, Sokmalar
Uyuz Hastalığı
Uyuz hastalığı insan uyuz akarının enfestasyonu ile meydana gelir (Akarus hominis, Sarkoptes skabiei). Bu akar bir zorunlu parazittir ve insan vücudunun dışında tek başına yaşayamaz.
Etiyoloji ve Epidemiyoloji
Dişi akar, insan derisinin stratum korneumuna girer ve yumurtalarını kazıdığı tünellere bırakır. Erkek akar dişiden daha küçüktür ve dişi ile birleşmesinden kısa bir süre sonra ölür. Uyuz akarının yerleşmesiyle başlayan kaşıntı ve karakteristik egzematöz döküntü, kişinin intrakorneal yerleşimli tünellerdeki uyuz artıklarına karşı geliştirdiği duyarlılığına bağlıdır. Genellikle klinik bulgular, dişi akarın ilk yerleşimden 1 ay önce görülmez. Daha sonraki enfestasyonlar kişi duyarlı hale geldiğinden semptom ve bulgular birkaç günde ortaya çıkar.
Enfestasyon hastalıklı deriyle direkt temasla geçer, cinsel ilişki en sık olanıdır ama, tek neden değildir.
Tarihte birçok önemli uyuz pandemilerine rastlanmıştır. Bunların en yenisi 1960’lann ortalarında başlayıp 1970’lerin başında bitmiştir. En sık görülme şekli sporadik ve aile içi veya bakım evlerinde olduğu gibi lokalize mini-epidemilerdir.
klinik özellikler
Küçük lezyonlarında bile yoğun kaşıntı hissiyle bilinmektedir. Fiziki bulguların temelinde egzema ve kaşıntının etkileri vardır. Veziküller de görülebilir ama ekskoriasyon ve prurigo benzeri papüller daha sık görülmektedir. Pullanma, sızıntı ve kabuklanma sekonder enfeksiyonlara bağlı olarak bazı bölgelerde görülebilir. Uyuzun primer lez-yonu; yaptığı ince, kabarık, düzgün ve yılan benzeri “tünelidir” .
İlginç olan, lezyonlar simetrik olması ve devamlı aynı bölgelerde yoğunlaş-masıdır. Uyuz tünellerini bulmak için en uygun bölgeler avuç içi, parmaklar arası alanlar, fleksural çizgiler ve dirseklerdir. Uyuz lezyonları ön koltukaltı katlantı, meme areolaları, kalça katlantılan, alt abdomen, genital bölgeler, dizler, ayak bileği ve ayak tabanında sık görülür. Lezyonlar sadece çocuklarda boyun ve kafada lezyonlar bulunur.
Döküntülerin şiddeti bulunan uyuz akarının sayısına bağlıdır, aynı zamanda kişinin bağışıklık durumuyla da çok ilişkilidir. İnsan immün yetmezlik virüsü (HİV) pozitif olanlar, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç alanlar veya böbrek nakli yapılmış insanlar gibi immün sistemin çok zayıf olduğu kişilerde, enfestasyon çok ağır olur ve döküntü aynı derecede şiddetlenebilir. Norveç uyuzu hasta ve sağlıksız yaşlılar ile konjenital immünyetmezlikleri olanlarda, çok ağır ve yaygın kabuklanma yapan bir enfestasyonu tanımlar
Tanı, Uyuz Belirtileri
Uyuz hastalığın tanısı her zaman kolay olmayabilir. Ancak, hastalık için çok patognomonik olan ve bu yüzden tanınmaları önemli olan dişi uyuzun yaptığı kanalların görülmesi tanıya çok yardımcı olur. Kanallar gri-beyaz, düzgün, hafif kabarık, 1-4 mm uzunluğunda ve yukarıda belirtilen alanlarda daha sık görülür. Bulunan kanal sayısı değişken olabilir. Yaşlıların ağır enfestasyonlarında çok sayıda olup, titiz olan gençlerde az sayıda olabilir.
Bir iğneyle veya deri kazıntıları inceleyerek veya siyano-akrilat yapışkan ile yapılan deri yüzeyi biyopsisi ile akarın kendisini veya yumurtalarını görmek tanıyı doğrular.
Küçük tünellerin veya akarın kendisini tespit etmek, bazen tecrübeli olanlar için bile kolay olmayabilir! Birleşik Krallık ülkelerinde uyuz olgularının % 20’sinde tüneller tespit edilemediğinden pozitif aile veya toplum kaşıntı anamnezi tanıya yardımcı olur. Klinik tablonun uyumlu olduğu olgularda tedaviye başlanmalıdır.
Uyuz Hastalığı Tedavisi
Enfestasyonun yayılmasını önlemek için tanı konulur konulmaz tedaviye başlanmalıdır. Aynı zamanda hasta ile birlikte yaşan herkese, cinsel ilişkide bulunan herkes hasta ile birlikte tedavi verilmelidir.
Tedavilerin boyun ve baş dışında bütün deriye rahatça uygulanması gereklidir. Bu nedenle, kremler bazen kullanılsa bile özellikle losyonların kullanılmaları daha faydalıdır. Tedaviden önce hastalar sıcak bir banyo yapmalı ve tedaviyi uyguladıktan sonra 24 saat içinde başka banyo yapmamalıdır.
Köpek Uyuzu, Köpek Uyuz
Köpek uyuzuna neden olan akar insan uyuzuna neden olan akarla benzerlik gösterir, ancak köpek uyuzu tablosu insan uyuzu ile aynı değildir. Döküntüler sadece köpeğin temas ettiği deri bölgesinde olur ve diğer bölgelere yayılmaz. Uyuz tünelleri yoktur. İdeal olan köpeği tedavi edip, hastaya ise etkilenen bölgeye yönelik topikal herhangi bir antipruritik preparat vermektir.
