Türkiyede tarım ve hayvancılık

Tarım ve Hayvancılık

Türkiye, tarım ve hayvancılık bakımından bölge ülkeleri arasında önemli bir yere sahiptir. Tarımsal üretimde ve özellikle gıda maddeleri üretiminde dünya üzerinde kendi kendine yeterli az sayıda ülkeden biridir. Sektördeki üretim artışı özellikle 1963 yılında başlayan planlı dönemle birlikte hızlanmış ve yıllık büyüme hızı uzun dönemde ortalama %3.3 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran aynı dönemlerdeki ortalama yıllık nüfus artış hızının (%2.2) üzerindedir. 1963 yılından sonraki üretim artışı, tarım teknikleri ve girdi kullanımındaki olumlu gelişmelere ve dolayısıyla verimlilikteki yükselişe bağlıdır. Verimlilik; ikinci üretim, üretim tekniğinin gelişmesi, kimyasal gübre, tarımsal ilaçlar, sulama, suni tohumlama, yem, damızlık hayvan sayısı ile mekanizasyon gibi üretim girdilerindeki artışa bağlı olarak zaman içinde artmıştır.

Türkiye dünyanın toprak açısından büyük ülkelerinden biridir. Ülke topraklarının %16’sını çayır ve otlaklar, %26’sını ormanlar ve %35’ini tarım alanları oluşturmaktadır. 1940 yılında 14 milyon 800 bin hektar olan ekili ve dikili alan, 2001 yılında 26.4 milyon hektara ulaşmıştır.

Ekili ve dikili alanın %83.5’inde kuru tarım, %16.5’inde sulu tarım yapılmaktadır. 2002 yılı verilerine göre tarımsal üretimin %68.5’ini bitkisel ürünler, %25.4’ünü hayvancılık, %2.7’sini ormancılık ve %3.4’ünü de su ürünleri oluşturmaktadır. Tarla ürünleri ve meyve üretimi bitkisel üretimin yaklaşık dörtte üçünü kapsamakta, tarla ürünleri içerisinde buğday ilk sırada yer almaktadır. 2002 yılı itibariyle Türkiye; fındık, incir ve kayısı üretiminde dünyada 1., taze sebze, üzüm ve tütün üretiminde 4., buğday ve pamuk üretiminde ise 7. sıradadır.

Türkiye’de son yıllarda sulama ve toprak işleme faaliyetlerinde devlet tarafından sağlanan altyapı kolaylıkları, tarımın gelişmesini olumlu yönde etkilemiştir. Söz konusu altyapı çalışmalarında en önemli proje, Güneydoğu Anadolu Projesi’dir. GAP’ın tamamlanmasıyla birlikte ürün deseninde de büyük değişiklikler olması beklenmektedir. Özellikle pamuk, yonca, çeltik, yağlı tohumlar, yaş meyve ve sebze gibi ürünlerin üretimine ağırlık verilmesi planlanmaktadır.

Türkiye’de 1980 yılı sabit fiyatlarıyla GSMH’nın %25’ini oluşturan tarım sektörünün payı 1990 yılında %16.3’e, 2002 yılında da %13.8’e düşmesine rağmen, diğer gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında hala çok yüksek oranda bulunmaktadır. 2002 yılı itibariyle, toplam istihdamın %43’ü tarım sektöründe yer almaktadır. 2002 yılı tarımsal ürünler ihracatı 4 milyar ABD Doları civarındadır.

1999 yılı Helsinki Zirvesi ile başlayan süreçte, ülke tarım sektörü AB mevzuatı ile uyum içerisinde yeniden yapılandırılmaktadır. Bu kapsamda; 2001 yılında ülke genelinde Çiftçi Kayıt Sistemi oluşturularak 2.6 milyon çiftçi kayıt altına alınmıştır. 2002 yılında bu çiftçilere yaklaşık 2.2 katrilyon TL Doğrudan Gelir Desteği ödemesi yapılmıştır. Ayrıca, çiftçinin üretim yapabilmesini sürekli kılmak, refah düzeyini artırmak ve tüketici ve/veya sanayiciye dünya fiyatlarından hammadde sağlamak amacıyla prim sistemi uygulaması yapılmaktadır.

Hayvancılık. Türkiye’de hayvancılık üretiminin toplam tarım üretimi içindeki payı %25 civarındadır. “Tarımda Yeniden Yapılanma Programı” çerçevesinde bu oranın, orta vadede %70’lere çıkarılması hedeflenmektedir. 2001 yılında ülkenin sığır mevcudu 10.5 milyon, koyun mevcudu da 26.8 milyon civarındadır.

Hayvancılığın büyük ölçüde meralara bağımlı olması sebebiyle, mera, yaylak ve kışlakların amacına uygun bir şekilde kullanımını sağlayan yasal düzenlemeler yapılmıştır. Hayvancılığın geliştirilmesi, desteklenmesi ve sürdürülebilir bir faaliyet haline getirilmesi, yetiştiricilerin gelir düzeyinin yükseltilmesi ve girdi maliyetlerinin düşürülmesine yönelik, 2000 yılında çıkarılan Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ile Türkiye hayvancılığına 5 yıl süreyle destekleme yapılmaktadır. Bu kapsamda suni tohumlama, damızlık hayvan ve yem bitkileri desteklenmektedir.

Türkiye’de tavukçuluk alt sektöründe, gelişmiş ülkeler düzeyine ulaşılmıştır. 2002 yılında broiler ve yumurta tavuğu sayısı 220 milyon civarında olup, beyaz et üretimi 632 bin tona ve yumurta üretimi ise 570 bin tona ulaşmıştır.