SINIFLANDIRMA
A-Fonksiyonel hastalıklar
1-Hipertiroidiler
-Diffüz hipertiroidi
-Nodüler hipertiroidi
2-Hipotiroidiler
-Spontan:tiroidit ve tümörler
-Cerrahi, süpresyon ve radyoterapi
1-Tiroiditler
-Akut tiroiditler: Bakteriyel
-Subakut tiroiditler
Granülomatöz (De Quervain) tiroidit
Lenfositik (sessiz) tiroidit
-Kronik tiroiditler
Hashimato hastalığı (kronik lenfositik tiroidit, struma lenfomatoza)
Riedel struması (fibröz yada invaziv tiroidit)
2-Tümör grubu hastalıklar
-Diffüz tiroid büyümesi
-Benign büyümeler
Adenomatöz guatr
Folliküler adenom
Hiperfonksiyon gören adenom
3-Malign büyümeler
Papiller tiroid Ca.
Folliküler tiroid Ca.
Medüller tiroid Ca.
İndiferansiye tiroid Ca.
Diğer: Epidermoid karsinom, Lenfoma, Sarkom, Metastatik karsinomlar
FİZYOLOJİ
Tiroid hormon salgısı başlıca TSH ile kontrol edilir. TSH ise TRH ile kontrol edilir.
TİROİD BEZİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
LABORATUAR ÇALIŞMALARI
2-Serum hormon düzeylerinin ölçülmesi (T3, T4, serbest T3 ve T4 seviyesi, TSH)
3-Serum tiroglobün seviyesi
4-Tiroid otoimmünite testleri (antitiroglobün, antimikrozomal antikorlar ve LATS)
5-Radyoaktif iyot tutulumu
6-Tiroid stimülasyon testi: TSH ile yapılır
7-Proteine bağlı iyot ölçümü
8-Serum kolestrolu: hipertiroidide azalır,hipotiroidide artar
9-Sintigrafi: Normal tutulum
:Soğuk tutulum; tiroid hipofonksiyonu
:Sıcak tutulum; tiroid hiperfonksiyonu
10-Ultrasonografi: Solid nodül;
sintigrafi ile soğuk olduğu saptanırsa malignite lehine
sintigrafi ile sıcak olduğu saptanırsa hipertiroidi lehine
: Kistik nodül
11-Biopsi: özellikle soğuk nodüllerde endikedir.
-İİAB; %90’ın üzerinde doğru sonuç verir.
-Silverman iğnesi ile doku biopsisi; günümüzde fazla kullanılmıyor.
-Açık biopsi
HİPERTİROİDİ
– Graves Basedov Hastalığı: Hipertiroidinin en sık nedenidir. Otoimmün bir hastalıktır. Üç komponenti vardır:
a-Toksik diffüz guatr
b-İnfiltratif oftalmopati
c-İnfiltratif dermopati; pretibial ödem
20-40 yaşları arasında kadınlarda sıktır. Tiroid dokusunda TSH reseptörüne karşı antikor vardır (LATS ). Ailesel özellik gösterir. Diğer otoimmün hastalıklarla birlikte görülebilir (pernisiyöz anemi, myastenia gravis gibi).
– Plummer Hastalığı (Toksik nodüler guatr); Genellikle 40-65 yaş arasında uzun süreli noduler guatrlı olanlarda görülür.
– Jod-Basedov Hastalığı; Multinoduler guatrlı olan kişilerde fazla iyot alımından sonra ortaya çıkar.
-Tirotoksikozis fastidia; Aşırı eksojen tiroid alımına bağlıdır.
– Struma ovari ve mol hidatiform
– Tiroiditler; Subakut granülomatöz ve subakut tiroiditte geçici tirotoksikoz olabilir.
– Toksik tiroid karsinomu
– TSH sekrete eden tümörler: örneğin hipofiz adenomu
Klinik Bulgular
Aşırı sinirlilik ve canlılık hali, fazla terleme, sıcağa tahammülsüzlük, çarpıntı, yorgunluk, zayıflama, nefes darlığı, halsizlik, sık acıkma, göz yakınmaları, bacaklarda şişlikler, ishal, ürkeklik, korkaklık gibi yakınmalar.
Semptomlar
Taşikardi, guatr, derinin nemli ve ince olması, tremor, tiroid üzerinde sufl duyulması, ekzoftalmi, atrial fibrilasyon, jinekomasti, nabız basıncının artması, hiperaktivite, gözde diplopi, konverjans yetmezliği ve kemozis olması
Laboratuvar
EKG, T3, T4, TSH, Sintigrafi, TSH stimülasyon testi
Tedavi
Hipertiroidi otonom çalışan nodüle bağlıysa T3, T4 normal düzeye indiğinde cerrahi eksizyon yapılır. Diffüz hipertiroidi mevcutsa 2 yıl kadar tıbbi tedavi verilebilir. Daha sonra tedavi gerekiyorsa cerrahi tedavi yapılır. Tıbbi tedavide Lugol solusyonu, B-blokörler, yüksek kalorili diet, propil tiyourasil, metimazol, karbimazol gibi ilaçlar verilir. Radyoaktif iyot tedavisi ile feazla çalışan tiroid hücreleri tahrip edilebilir.
Tiroid Krizi
HİPOTİROİDİ
-Primer: Otoimmün (hashimato, idiopatik miksödem), iatrojenik (tiroidektomi, iyot-131 tedavisi), ilaca bağlı (antitiroid ilaçlar, iyot eksikliği ve fazlalığı, lityum, amiodoran), konjenital (disgenezi-agenezi, enzim defektleri)
-Sekonder; Hipofiz ve hipotalamik fonksiyon bozukluğu (radyasyon, neoplazi,granülomatöz hastalıklar, hipofizektomi gibi).
Klinik
Çocuklarda kretinizm; erişkinde miksödem olarak adlandırılır. Konjenital hipotiroidide tiroid bezi aplazisi, hipoplazisi ve tiroid enzim sentez defektleri olabilir. Bu çocuklar doğumda normaldir. Daha sonra büyüme gelişme geriliği görülür. Bu hastalarda nazolabial oluklar görülmez, cilt kuru, sarı renklidir.
Jüvenil hipotiroidide tiroid bezinde atrofi, fonksiyon bozukluğu veya hipofizer bozukluk sonucu ortaya çıkar. Seksüel gelişme geri kalır.
Erişkin hipotiroidisinde halsizlik, soğuk intoleransı, baş ağrısı, menoraji, deride kuruluk, uyku hali, iştahsızlık, kilo alımı, kas krampları, obstrüktif sleep apne, seste kalınlaşma, tat duyusunda azalma olabilir.
Fizik muayene
Cilt kuru, mat ve soğuktur. Periferik ödem vardır, dil büyüktür, konuşma yavaşlamıştır, unutkanlık, dikkat azalması, DTR’lerde azalma, bradikardi, hipotansiyon, kardiomegali, perikardial efüzyon, vitiligo, kalp yetmezliği, SNİK, karpal tünel sendromu görülebilir.
Laboratuvar
T3 ve T4 düşer, TSH yükselir. Sekonder hipotiroidide TSH düşüktür. Anemi vardır. CPK artar, hiponatremi, EKG’de voltaj düşüklüğü, bradikardi, hipoventilasyon bulguları, transamilazlarda ve serum kolestrolünde yükselme.
Tedavi
Miksödem Koması
Tirotoksik krizden daha sık görülür. Genellikle uzun süreli hipotiroidisi olan yaşlı kişilerdir. Soğuğa maruz kalma, enfeksiyonlar ve SSS depresanlarının kullanımı olayı agrave edebilir. Hastalarda bradikardi, hipotansiyon, hipotermi, hipoglisemi, ventilasyon bozukluğu, karbondioksit narkozu, kardiovasküler kollaps görülür.Tedavisinde yüksek doz tiroid hormonu, steroidler, ventilasyon desteği, sıvı-elektrolit tedavisi yapılır.
TİROİDİTLER
2-De Quervain tiroiditi: En sık orta yaşlı bayanlarda görülür. Etiyolojide viruslar suçlanmaktadır. Erken dönemde geçici hipertiroidi, daha sonra geçici hipotiroidi olur. Tedavide aspirin ve prednizolon kullanılır.
3-Sessiz tiroidit: Ağrısızdır. Gebelikten sonra görülebilir. Kliniği De Quervain gibidir. Etiyolojisinde daha çok otoimmünite suçlanmaktadır. Antimikrozomal antikorlar yüksek oranda bulunur. Tedavide B-blokörler, steroidler kullanılır. Tamamen iyileşebilir, persiste kalabilir, tekrarlayabilir.
4-Hashimato hastalığı: Genelde kadınlarda görülür. Otoimmün kaynaklı olduğuna dair bir çok yayın vardır. Lastik kıvamında tiroid büyümesi vardır. Genelde hipotiroidiktirler. Batı ülkelerinde guatr’ın en sık sebebi Hashimato’dur. Asimetrik nodüler büyüme de olabilir. Ağrı yoktur. Primer tiroid lenfoması ile beraber olabilir. Diğer otoimmün hastalıklarla beraber olabilir. Patolojik olarak tipik Hurtle hücreleri görülür. Tedavide levotiroksin kullanılır, cerrahi tedaviye gerek yoktur.
5-Riedel struması: Kadınlarda sıktır. Hastalar 2 ay-5 yıl sürede gelişen, boyunda sert ağrısız kitle ile gelirler. Patolojik kesitler zorlukla yapılır. İrreversibl’dır. Disfaji, ses kısıklığı, nefes darlığı yapar. Anaplastik tiroid karsinomu ile karışır. Semptomları ortadan kaldırmak ve tanı için tiroidektomi yapılır. Hastalarda hipotiroidi vardır.
GUATR
Tanım: Bir bölgede yaşayan insanların veya 6-12 yaş grubu çoçukların %10’undan daha fazlası gutr’lı ise endemik guatr’dan bahsedilir. Endemik guatr vakalarının çoğunluğu iyot eksikliğine bağlıdır. Lahana, turp, şalgam, karnabahar, soğan, sarımsak, süt, aşırı kalsiyum ve fosfat alımı ve vitamin-A yetmezliği guatr yapabilir. Klinik prezantasyon tiroid fonksiyonlarına bağlıdır ve kitle bası bulguları olarak ses kısıklığı, yutma güçlüğü ve solunum zorluğu görülebilir.
DSÖ’ye göre değerlendirme
Stage 0 : Guatr yok
Stage 1A: Palpasyonla tespit edilir.Boyun ekstansiyonda guatr görülmez.
Stage 1B: Palpe edilebilir, boyun ekstansiyonda iken görülür. Nodüler guatr bu gruba girer.
Stage 2 : Boyun düz pozisyonda iken guatr görülür.
Stage 3 : Belirli bir uzaklıktan görülebilen guatr kitlesi vardır.
Çocuklarda değerlendirme: En uzun boyuta göre değerlendirme yapılır.
4 cm altı: 1. Derece
4-6 cm : 2. Derece
6-8 cm: 3. Derece
8 cm üstü: 4. Derece olarak kabul edilir.
TİROİD BEZİ TÜMÖRLERİ
1- Adenomatöz karsinom
2- Adenom
3- Hiperfonksiyon gören adenom
4- Dejenere (kistik) nodül
5- Hashimato tiroiditi
6- Subakut tiroidit
7- Tiroid karsinomu
Toplumda %4 oranında görülür. ABD’de yapılan otopsi çalışmaları sonucu, tiroid nodüllü kişilerin %33’ü adenomatöz guatr, %16 diffüz büyüme, %2,1 karsinom, %1,8 metastatik karsinom, %5 tiroidit çıkmıştır.
Etiyoloji
2-Radyasyona maruz kalma: Değişik nedenlerle radyoterapi yapılanların %1-2’inde kanser görülmüştür. Çocuklardaki kanserlerin %75 nedeni radyasyondur. Ayrıca radyasyona maruz kalma tiroid nodül riskini arttırır.
TİROİD NODÜLLERİ
2-Kolloidal nodüller: Multinodüler guatr’da görülür.
3-Adenomlar: Gerçek anlamda tiroid tümörleridir. Kapsüllüdürler. Papiller, folliküller ve Hurtle hücreli olabilirler. Papiller olanlar nadirdir. Folliküler olanların malign potansiyeli vardır. Folliküler karsinomdan ayrımı zordur.
4-Otonom fonksiyon gören tiroid nodülleri: TSH’den bağımsız çalışırlar. %20 oranında hipertiroidi bulguları vardır. Soliter tiroid nodüllerinin %5’i otonom fonksiyon gören nodüllerdir.
TİROİD KANSERLERİ
1- Radyasyon hikayesi varsa
2- Şişlik çok hızlı büyüyorsa
3- Sert, fikse kitle varsa
4- Çevre dokulara yapışmışşa
5- Ses kısıklığı varsa
6- Servikal lenf bezi palpe ediliyorsa
7- Serum tiroid hormonları ve kalsitonin seviyesi yüksekse
kanserden şüphelenilmelidir.
Papiller Ca: Tüm tiroid kanserlerinin %40’ını yapar. Kadınlarda daha sıktır. Radyasyona maruz kalma hikayesi olabilir. Soğuk nodül olarak görülür. Lenf nodlarına metastaz yapar. Uzak metastaz nadirdir. Tedavisi tiroidektomi ve gerekirse radyoterapidir. Prognozu en iyi olan tiroid kanseridir.
Folliküler Ca: Papiller Ca ile birlikte folliküler Ca’ya iyi diferansiye tiroid Ca’ları denir. Tüm tiroid kanserlerinin %20’ini yapar. Kadınlarda daha fazla görülür. İnvaziv formunun metastazı sıktır. Başlangıç lezyonunun çapı prognozu etkilemez. Okkült formu metastaz yapmaz. Hormon sekrete ederek hipertiroidi bulguları yaparlar. Tedavisi tiroidektomi ve lenf bezi disseksiyonudur.
Medüller Ca: Tüm tiroid Ca’ların %6’ını yaparlar. Multiple endokrin neoplazinin bir komponenti olabilir.Kalsitonin salgılar. Kalsiyum rezorpsiyonuna bağlı kemik lezyonları yaparlar. Sporadik ya da familyal olabilir. Soğuk nodül olarak teşhis edilirler. Nodal tutulum yoksa primer odağın eksizyonu ile prognoz iyidir. Nodal tutulum prognozu kötü etkiler.
Anaplastik Ca: Tüm tiroid Ca’ların %15’ini yapar. İleri yaşlarda kadınlarda sıktır. Prognozu en kötü olan tiptir. Hızla yayılır. Ağrı, disfaji ve ses kısıklığına neden olur ve 2 yıl içinde ölümle sonuçlanır.
Tiroid Lenfoması: Hashimato tiroiditi olanlarda sıktır.
Metastatik Tiroid Kanserleri: En çok renal karsinoma ayrıca akciğer, göğüs, larenks ve malign melanom metastaz yapar.
1-Tiroid Sintigrafisi: Radyoaktif iyot veya teknesyum ile yapılır.Sintigrafi ile tiroid bezinin büyüklüğü, ektopik olup olmadığı ve yeri, nodüller tespit edilir. Nodülün hipo-normo-hiperaktif durumu belirlenir. Soğuk nodül radyoaktif maddeyi tutmaz, %15-20 kanserdir. Otonom fonksiyon gören nodüller ise çevre dokuyu süprese ederler ve sıcak nodül olarak görülürler.
2-Ultrasonografi: Bu inceleme ile bezin büyüklüğü, nodüllü olup olmadığı, nodülün yapısı değerlendirilir. Ultrasonografinin en çok başvurulduğu hastalık nodül değerlendirilmesidir. Nodülün ekosu çevre doku ile aynı ya da daha fazla ise solid lezyon, eko yoksa yani anekoik ve hipoekoik ise kistik lezyon, hematom, apse ve mai olarak değerlendirilir. Kistik lezyonlarda malignite riski azdır.
3-İİAB: 23, 24 veya 25 numara iğne ile yapılır. Büyük iğne ile yapılırsa n.rekürrens paralizisi gelişebilir. %90-95 doğru sonuç verir. Günümüzde en sık kullanılan metottur.
Tedavi
Kistik nodül tedavisinde İİAB’sisi kullanılabilir. Malignite olan her nodülün tedavisi cerrahidir. Diğerlerinde medikal tedavi yapılır.
Adenomatöz guatr tedavisinde süpresyon tedavisi yapılır. T3 ve T4 6 ay süresince verilir. Multinodüler guatr’da cerrahi tedavi gereksizdir.
Tiroid karsinomlarında cerrahi tedavi küratif veya palyatif amaçlı yapılabilir. Karsinomlu tarafın total, diğer tarafın subtotal çıkarılması ideal cerrahi tedavidir. Medüller karsinomda subtotal tiroidektomi yapılır. Anaplastik karsinomlarda mümkün olduğunca palyasyon amacı ile her safhada total tiroidektomi yapılıp solunumun düzeltilmesi sağlanmalıdır. Cerrahi tedavide prensip tiroid dokusunu , tiroid kıkırdaktan uzaklaştırmaktır.
Fonksiyon gören karsinomlarda cerrahi tedavi sonrası metestazlar için radyoaktif iyot tedavisi ile survive alınır. Bu durum medüller ve anaplastik karsinom için geçerli değildir.
Tiroid Cerrahisinin Komplikasyonları
1-Erken komplikasyonlar
a.Solunum yolları komplikasyonları; %90 ölüm nedenidir. Operasyon sonrası trakeomalasi, ödem ve tıkanma gelişebilir. Acil trakeotomi endikasyonu vardır.
b. Kanama
c. N.rekürrens paralizisi
d. Paratiroid hormon eksikliği
2-Geç komplikasyonlar
a. Hipotiroidi
PARATİROİD BEZİ HASTALIKLARI
Paratiroid hormon proparatiroid hormondan, paratiroid hormona dönüşerek kana salgılanır. Kanda kalsiyum düzeyinin azalması salgılanmayı uyarır. Kanda magnezyumun artması paratiroid hormon salgılanmasını azaltır. Bu en iyi akut diare de görülür. Paratiroid hormon vitamin D üzerinden barsaklardan kalsiyum emilmesini, kemiklerden kalsiyum rezorpsiyonunu ve böbreklerden kalsiyum rezorpsiyonunu arttırır. Kandaki kalsiyumun büyük bir kısmı albümine bağlı olarak taşınır.
HİPERPARATİROİDİ
Klinik: Patolojik kırıklar, böbrek taşları, mental depresyon, irritabilite, artmış refleksler, peptik ülser, pankreatit, hiperkalsemik keratit, çabuk yorulma, EKG’de QT kısalması görülür.
Ayırıcı tanı: Kemiğe metastaz yapmış tümör, sarkoidoz ve multiple myelom ile yapılmalıdır.
Tedavi: Acil hiperkalsemik kriz tedavisinde kalsitonin, IV sıvı tedavisi ve diüretik (furosemid) tedavisi yapılır. Neden adenomsa tedavi eksizyondur.
HİPOPARATİROİDİ
Klinik:
Bulgular:
Tedavi:
HEPİNİZE SAĞLIKLI YAŞAM DİLERİZ.
KAYNAK:kbb.uludag.edu.tr