Temel Yaşam Desteği

T E M E L Y A Ş A M D E S T E Ğ İ

3-5 saniye cevap verip vermediğini kontrol edin (İyi olup olmadığını sorun, omuzlarına dokunun). Eğer cevap yoksa, yardım için bağırın. Eğer yardım çağrınıza cevap yoksa ve hasta bir yetişkin ise, hemen ACİL AMBULANS SERVİSİ’ni aramalısınız. Eğer hasta bir çocuk veya bebek ise ve yardım çağrınıza cevap yoksa, 1 dakika hasta ile ilgilendikten sonra ACİL AMBULANS SERVİSİ’ni arayın. Her çevrede başkaları da varsa onlara arattırın ve siz ACİL AMBULANS SERVİSİ gelene dek hasta ile ilgilenin:

A – Nefes borusunu Kafayı Eğme – Çeneyi kaldırma metodu ile açın. Göğüse bakın (Yukarı/aşağı hareketler). Nefesi dinleyin. Yanağınızla nefesi hissedin.
B – Nefes (2 kez).
C – Dolaşımı kontrol edin; yetişkin/carotid (boyun nabzı). Çocuk/carotid (boyun nabzı). Bebek/brachial (kol nabzı).

Yaşamda kalma zinciri ani bir hastalığın olması veya yaralanmanın belirlenmesinden itibaren derhal yapılması gereken olaylar sırasını temsil eden bir konseptir. Hastanın yaşamda kalması ve kurtarılması bu olaylar zincirine bağlıdır. Temel fikir hastanın tıbbi müdahalenin yanına götürülmesinin yerine acil tıbbi müdahalenin hastanın yanına getirilmesidir. Bir vatandaş olarak, sizin bu yaşamda kalma zinciri içindeki pozisyonunuzun önemini anlamanız hayati bir önem taşımaktadır. Siz bu zincirde ilk üç halkayı oluşturursunuz. Yaşamda kalma zincirinin nasıl işlediği aşağıda açıklanmıştır:

. Acil durumun belirlenmesi:
Sizin acil bir durumu belirlemeniz.

2. ACİL AMBULANS SERVİSİ’nin hızlı bir şekilde harekete geçirilmesi:

3. Yaşam kurtarıcı yardımı yaparsınız [CPR (Cardio Pulmonary Resusitation – Kalp akciğer yardımı), suni solunum veya ilk yardım]: Hastanın ihtiyacına göre yardımı yaparsınız.

4. ACİL AMBULANS SERVİSİ gelir ve ileri düzeyde yardımı sağlar (erken defibrillation veya gerekli olan diğer yardımlar): AAS gelir ve bakımı üstlenir.

5. Hastane bakımı: Hastanın hastaneye varışından itibaren acil servis personeli bakımı üstlenir.

6. Rehabilitasyon: Tıbbi sorun giderildikten sonra, rehabilitasyon uzmanı hastayı önceki sağlık durumuna getirmek için çalışmaya başlayacaktır.

7. Hastanın iyileşmesi: Hasta iyileşir.

Acil durumun oluşmasından sonra yaşamda kalma zinciri uygulanırsa, hastanın kurtulma şansı artar.

Bu bölümde tartışılan başlıca konular aşağıdadır:

YAPAY SOLUNUMUN YAPILMASI
– Yapay Solunum ile birlikte göğüs kompresi (kalp masajı), yapılması (CPR).
– Hava yolunu engelleyen cisimlerin temizlenmesi.

NEFES ALMA
Bir kişi nefes aldığında, hava ağız ve burundan girer, farinkstenen geçer. Farinks iki geçiş yoluna ayırır, birincisi özefagus ve diğeri ise trakedir. Trakeden hava, sol ve sağ ana bronşlardan ciğerlere girer. Bronş tüpü bronchioles olarak adlandırılan küçük alt tüplere ayrılır. Bronchioles’in bittiği yerden alveoli denilen küçük ince sacslar başlar. Bu sacslar hava değişim istasyonlarıdır. Oksijen ve karbondioksit alveoli ve capillaries duvarından geçerek değiştirilir. Oksijen kan dolaşımına girer ve tüm vücudun hayati organlarını ve dokularını besleyerek vücutta dolaşır. Kandaki oksijen kullanıldığında, yan ürün karbondioksit ciğerlere yapılacak geri dönüş için kanda bırakılır. Kişi nefes verdiğinde, oksijenin kullanılmayan kısmı ve karbondioksit nefes borusundan geçerek ciğerden çıkar.

SOLUNUMUN DURMASI HALİ
Genel olarak, yetişkinler her 5 saniyede 1 kez nefes alır. Bir çocuk veya bebek her 3 saniyede 1 kez nefes alır. Kişinin solunumu durması halinde beyin, kalp ve akciğerler gibi hayati organlar kısa bir süre için oksijen ile beslenmeye devam edilebilir. Solunum durduğunda, solunum sistemi kalp durmadan önce yapay solunum ile beslenmelidir.

YAPAY SOLUNUM
Hepimizde bir armağan vardır. Burada armağan demekle normal solunumda kullanılmadan atılan oksijen miktarını kastetmekteyiz. Havayı içimize çektiğimizde, yaklaşık olarak atmosferden % 21 oksijen soluruz. Normal olarak solunumda yaklaşık % 5 oksijen kullanırız. Havayı dışarı verdiğimizde, % 16 (oksijenin kullanılmayan kısmı) akciğerlerimizden solunum yolundan geçerek çıkar. Kullanılmayan bu oksijen kendi kendine solunum yapamayan hasta için yapay solunumda (solunum desteği) kullanılabilir. Nabız olduğu müddetçe yapay solunum saatlerce devam edilebilir.

Birinin nefes almadığını nasıl söyleyebilirim?
ACİL AMBULANS SERVİSİ’ni ne zaman aramalıyım?
Yapay solunum nasıl yapılır?

Bu sorulara cevap vermek için yetişkinler, çocuklar ve bebekler için Temel Yaşam Desteği uygulama rehberini takip edin.

CPR (Cardio Pulmonary Resusitation – Kalp-Akciğer Yardımı)
Belirlemeleriniz sırasında, hastanın şuursuz olduğunu, nefes almadığını ve nabzının atmadığını saptayabilirsiniz. Bu kişinin kalbi durmuştur. Bu kişiye CPR yapılmalıdır.

CPR’ın manası kalp-akciğer desteğidir. CPR (kalp-akciğer yardımı) kişinin solunum yapmadığı ve nabzı atmadığı zaman yapılmalıdır. Ne zaman ki solunum ve nabız durur “ani ölüm” oluşur. “Ani Ölümün” pek çok sebebi olabilir. Boğulma (suda), elektrik çarpması, zehirlenme, boğulma (nefes borusunun tıkanmasıyla), duman yutulmasıyla, ciddi yaralanmalarda… Fakat en yaygın yolu kalp krizidir (Kalp krizi belirtilerine bakın). “Ani Ölüm” bazı durumlarda geri çevrilebilir. Anında yapılan CPR uygulamasıyla birlikte hızlı bir şekilde harekete geçirilen ACİL AMBULANS SERVİSİ hastanın ileri tıbbi teknikler ile tedavi edilmesi için yeterince uzun süre yaşamda kalmasına yardımcı olur. Kalp durmalarının pek çoğunda sadece CPR (kalp akciğer yardımı) uygulaması hastanın hayatını kurtarmak için yeterli değildir. Bununla birlikte, yaşamda kalma zinciri içinde gerekli bir tedbirdir. Belirle-Uyar-Katıl adımlarını hatırlayın. CPR’ı (kalp-akciğer yardımı) başlatmakla ve uygulamakla, hastayı “ani kalp ölümden” geri getirmek için olan anı uzatmaya çalışmış olursunuz.

CPR uygulayarak beyin faaliyetlerini uzatmak için en iyi yol ise ACİL AMBULANS SERVİSİ’ni uyarmak ve kalp durmasının başlangıcının ilk 4 dakikası içinde CPR’ı uygulamaktır. İdeal olarak, ACİL AMBULANS SERVİSİ 10 dakika içinde gelip gelişmiş kalp tedavisini sağlamalıdır. Bu acil durumu belirlediğinizde kaybedecek zamanınız yoktur. Her saniyenin önemi vardır.

YAPTIĞIM CPR UYGULAMASININ ETKİLİ OLDUĞUNU NASIL BİLEBİLİRİM?

– Her seferinde göğüs kalkar iner.
– İlk dakikadan sonra nabzı kontrol edin ve bundan sonra her 2-3 dakikada bir kan dolaşımının başlayıp başlamadığını kontrol edin.
– Siz basınç yaparken diğer bir kişiye nabzı kontrol ettirin. Eğer yeterli basınç veriyorsanız nabız atışları saptanmalıdır.

CPR UYGULAMASINI NE ZAMAN BIRAKMALIYIM?

– Eğer hastanın nabız atışları tekrar başlarsa,
– Diğer bir eğitilmiş kişi devam ederse, ACİL AMBULANS SERVİSİ personeli devam ederse veya devam edemeyecek kadar bitkin düşmüş iseniz,
– Doktor size durmanızı söylerse.

Acil Tıbbi Servis Doktorları Birliğinin tavsiyelerine göre aşağıdaki durumlarda CPR’a başlamak ve 30 dakikadan fazla devam etmek gerekir:

– 1 saat den daha az soğuk suda kalmak (Memelilerin soğuk dalış refleksi vücut metabolizmasını yavaşlatır),
– Çığ altında kalma,
– Hypothermia,
– Yıldırım çarpması.

CPR UYGULAMASININ BAŞLATILMAMASI GEREKTİĞİNİ NASIL ANLARIM?
Nabız alamadığınız her zaman CPR (kalp-akciğer yardımı) uygulanmasına derhal başlanmalıdır. Bununla birlikte, hastanın öldüğü açık olarak belli ise, CPR uygulamasına başlamayınız.

HASTANIN ÖLDÜĞÜNÜN İŞARETLERİ NELERDİR?
– Kaskatı kesilmek (Vücudun aşırı şekilde sertleşmesi),
– Doku bozulması,
– Şiddetli bozulma,
– Morluk: Zaman geçtikçe kan dolaşımının olmamasından dolayı kan vücudun alt kısımlarında birikir. Genellikle mor bir renk alır.

HASTA KUSARSA NE YAPILMALI? – Kusma bitene kadar hastayı yan tarafına yatırın,
– Parmaklarınızla veya bir bezle hastanın ağzını silerek temizleyin,
– Ağzın temizlendiğinden emin olun,
– Gerekiyorsa CPR/Yapay solunuma devam edin.

UNUTMAYIN:
Nefes verirken, göğüsün hava ile şişmesini izleyin. Sadece göğüsün yeterince şişmesine yetecek kadar üfleyin. Göğüsün geri inmesini bekleyin ve yeniden üfleyin. Uygulama yapmadan önce, CPR yaparken gerçekten ne yaptığınızı resimlere de bakarak kavramaya çalışalım.

CPR NASIL ÇALIŞIR?
Kan, akciğerlere pompalandığında oksijeni alır ve vücudun diğer kesimlerine oksijeni taşır. Kalp atışı olmayınca (Nabız yokluğu) oksijen hayati organlara ulaşamaz. Kısa bir süre sonra oksijensiz kalan hayati organlar ölmeye başlar. Kalp atışları doğal elektriksel impals ile atar. Kalp bu elektriksel impulsu dakikada 60 ile 100 kez arasında alır. Bundan dolayı, kalp durma olduğunda, müdahaleyi yapan kişi kalbin bu normal fonksiyonunu göğüs kompresi (basıncı) ile telafi etmelidir. Göğüse kompres (basınç) yapınca, kalbi göğüs kafesi ile sırt arasında sıkıştırırsınız. Böylece kanın arterlerden hayati organlara gitmesini sağlarsınız. Etkili bir göğüs kompresi (basıncı) normal kan dolaşımının sadece 1/4 ile 1/3 arasında bir dolaşım sağlar. Böylece, CPR (kalp-akciğer yardımı) sadece kısa bir süre yaşam tutmak için etkilidir. Daha önce belirtildiği üzere, pek çok kalp durması vakasında CPR kendi başına hayat kurtarmak için yeterli değildir. Bununla birlikte, CPR (kalp-akciğer yardımı) yaşamda kalma zinciri içinde tam bir tıbbi yardımın gelip devir alana kadar beyin fonksiyonlarını uzatmak ve desteklemek için başlanması gereken hayati bir uygulamadır.

Temel Yaşam Desteği uygulama rehberine geçmeden önce, uygulama şekilleri amacıyla yaş sınıflandırmalarını bilmeniz önemlidir.

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ – YETİŞKİN
YETİŞKİNLER İÇİN YAPAY SOLUNUM VE CPR UYGULAMA REHBERİ:

1. Saptama:
– Cevap verip vermediğini belirleyin,
– Omuzuna yavaşça dokunun veya hafifçe sallayın,
– “İyi misiniz?” diye bağırın.

EĞER CEVAP YOKSA….
2. ACİL AMBULANS SERVİSİ’ni arayın:
– Eğer çevrede aramayı yapacak, başka biri yoksa, telefon aramanız 4 dakikadan fazla sürmeyecekse aramayı siz yapın. Aksi taktirde ilave yardım gelene kadar ABC’yi uygulamaya devam edin,
– Bir sonraki adıma geçin.

3. Nefes borusunu açın:
– Bir elinizi hastanın alnına koyun. Diğer elinizi çenenin kemiğine yerleştirin ve ağzı kapatmadan kafayı arkaya doğru eğin. Çenenin altındaki yumuşak noktaya dokunmaktan kaçının. Oraya yapılacak herhangi bir basınç, dili yukarı doğru itip nefes borusunu tıkayabilir,
– Eğer boyun yaralanmasından şüpheleniyorsanız, kafayı arkaya eğmeden çeneyi kaldırmayı deneyin.

4. Nefes alıp almadığını kontrol edin (3-5 saniye):
– Yüzünüzü hastanın göğsüne çevirin,
– Kulağınızı hastanın burnuna ve ağzına yaklaştırın (Dinleyin),
– Nefesi yanağınızda hissedin.

5. İki kez yavaşça nefes verin (Eğer hasta nefes almıyorsa):
– Nefes borusunu açık tutun,
– Burnu parmağınızla sıkarak kapatın,
– Derin bir şekilde nefes alın,
– Dudaklarınızı hastanın ağzına yapıştırın veya yüz koruyucu kullanın,
– İki kez yavaşça nefes verin, her birini 1 ½ ile 2 saniye arasında sonlandırın,
– Her nefes verdikten sonra tekrar nefes alın,
– Nefes verirken göğsün kalkışını izleyin,
– Nefes verdikten sonra göğsün inmesini bekleyin.

6. Nabzı kontrol edin:
– İki parmağınızı hastanın gırtlağına yerleştirin. Parmağınızı yavaşça boynun oyuğuna doğru kaydırın (sizden taraf),
– 8 ile 10 saniye carotid (boyun) nabzı, hissedin. (Bu programdan sonra nabız için parmağınızı yerleştirmeyi bir arkadaşınızda veya bir ailenizden birinde denemelisiniz),
– Değerlendirmelerinizin bu noktasında, hastanın yapay solunum veya CPR’dan (kalp-akciğer yardımı) hangisine ihtiyacı olduğunu belirlersiniz.

UNUTMAYIN, HANGİ SİSTEM ÇALIŞMIYOR İSE ONU DESTEKLEMELİSİNİZ.
Yapay solunum sistemini destekler. Bu destek hastada nabız olduğunda fakat nefes almadığında uygulanır. CPR hem solunum sistemini hem de dolaşım sistemini destekler. Eğer solunum ve nabız yok ise CPR uygulamalısınız.
Nabız var, fakat solunum yoksa bu durumda yapay solunum gereklidir.

EĞER NABIZ VE SOLUNUM YOK İSE CPR GEREKLİDİR: (Unutmayın: Kalp Masajını yetkili bir kurstan kalp masajı eğitimi almış iseniz yapın).

Yetişkin oranı: Her 15 kompresde 2 kez nefes: Başlangıç iki nefesi verdikten sonra, aşağıdakileri yaparak kompres (basınç) bölgesine yerleştirin:

1. Parmağınızı göğüs kafesinin bir tarafındaki kaburga kemiklerin alt uç noktasından yukarıda kaburga kemiklerin ortadaki birleşme merkezine doğru kaydırın. Bir çentik veya ters dönmüş bir “V” hissedeceksiniz. Bu göğüs kafesinin altıdır. Baş parmak hariç dört parmağınız yan yana iken elinizin bir kenarını buraya koyun.
2. Diğer elinizin alt kısmını (ayasını), hastanın göğsüne koyduğunuz elinizin onun kafasına yakın olan tarafının yanına göğüs kemiğinin üzerine yerleştirin.
3. Elinizi çentikten kaldırın ve diğer elinizin üzerine yerleştirin.
4. Parmaklarınızı birbirine kenetleyin. Parmaklar direk olarak göğüs üzerinde olmamalıdır. Sadece bir elin alt kısmı göğüs kemiğine direkolarak temas etmelidir.
NOT: Şimdi göğüs basıncı yapmaya hazırsınız. Bu uygulamaları çalıştığınızda basınç bölgesini bulmanın zor olmadığının ve fazla zaman almadığını göreceksiniz.

NABIZ VE SOLUNUM YOKSA 15 GÖĞÜS KOMPRESİ (BASINÇ) YAPIN:
1. Omuzlarınız hastanın göğsünde direk olarak ellerinizin üzerinde olmalıdır.
2. Dirseğinizi kilitleyiniz (Kol dümdüz olmalıdır).
3. Göğüs kemiğini (Sternum) aşağı doğru 1 ½ ile 2 inch kadar itin.
4. Dakikada 80 basınç oranında 15 kompres (basınç) uygulayın. Kompres yaparken 1 – 2 – 3 – 4 – … 15 diye yüksek sesle sayın.
5. Tepede veya altta durmadan düzgün bir şekilde itin.

DÖRT DEVRE TAMAMLAYIN: –
2 nefes ve arkasından bu nefesi dolaştırmak için 15 basınç uygulanmalıdır (Yaklaşık 1 dakika). Dördüncü devreyi 2 nefesle bitirmelisiniz.
– Nabzı kontrol edin. Eğer hala nabız yok ise…15 basınç ile başlayarak CPR’a devam edin. Hasta canlanana dek ve/veya ACİL AMBULANS SERVİSİ gelip devir alana dek devam edin.

2 KİŞİ İLE UYGULANAN CPR (Sadece yetişkinler için):
Yetişkin üzerinde CPR (kalp-akciğer yardımı) yapacak iki kişi hazır ise aşağıdaki uygulama tedbirlerini takip edin:
1. Her zaman, cevap verilmediğini kontrol edin. Sonra ACİL AMBULANS SERVİSİ ile temas kurulduğundan emin olun.
2. Yardımı yapacak 1’nci kişinin yapacakları:
– Nefes borusunu açın (Kafayı eğin veya çeneyi itin),
– Bakın, dinleyin ve nefesi hissedin,
– 2 kez yavaş nefes verin (1 ½ ile 2 saniye),
– Carotid (boyun) nabzı kontrol et.

EĞER NABIZ YOKSA:
3. yardımı yapacak ikinci kişinin yapacakları:
– 5 göğüs basıncı (dakikada 80-100 basınç) ve takiben 1’nci yardımcı tarafından 1 yavaş nefes verilir,
– 1 dakikalık CPR’dan (kalp-akciğer yardımı) sonra nabzı kontrol edin.

EĞER HALA NABIZ YOKSA:
– 5:1 devrinde CPR’a (kalp-akciğer yardımı) devam edin,
– 2 nefes ile her devir bittiğinde yardımcılar değişebilirler. İkinci yardımcı 5-10 saniye nefes almayı ve nabzı kontrol eder ve nabzın olup olmadığını belirler. Uygulamaya devam edilir.