Taksonomik Kategoriler ve Tur Kavrami

Tür Kavramı ve Taksonomik Kategoriler

Tür kavramı biyolojide; sistematik tür ve biyolojik tür olmak üzere iki anlamda kullanılır. Sistematikte temel takson “tür” (specıes)’dür. Her ka­tegoriden sistematik gruplara ise takson denir. Biyolojik tür, özellikleri ba­kımından birbirine benzerlik gösteren ve kendi aralarında eşleştirildiklerinde verimli döller oluşturabilen bireyler topluğu olarak tanımlanır. Tür diğer bir tanımla belirli bir yerde bulunan ve aralarında gen alışverişinde bulunan populasyondur. Bu bağlamda biyolojik tür;

1. Döl verme topluluğudur.
2. Ekolojik bir birimdir.
3. Genetik bir birimdir.

Sitematik çalışmalarda populasyonlara ait örnekler seçilir. Seçilen ör­neklerin populasyonu temsil ettiği kabul edilir. Buna göre taksonomik tür biyolojik türün sistematik olarak ifade edilmesiyle oluşan kavramdır.

Her canlının tam olarak tanımlanması için Linne tarafından ileri sürü­len ikili adlandırma sistemi (binomial nomenclature) kabul edilmiştir. Linne’nin koyduğu bu kurala göre her bitki veya hayvan iki kelime ile ad­landırılmaktadır. Birinci kelime canlının bağlı bulunduğu cinsi belirler. İkin­ci kelime ise türün tanımlayıcısıdır. İki kelimeden oluşan tür adı özel olup sadece o canlıya özgüdür. Tür adları küçük harfle, cins isimleri ise daima büyük harfle başlar. Her ikisi de Latince’dir.

Örnek: Canis familiaris (köpek)
Lycopercicum esculentum (domates) Felis leo (aslan) Platanus orientalis (doğu çınarı) Morus alba (beyaz dut)

Birbirine yakınlık ve benzerlik gösteren cinsler familya (aile), famil­yalar ise ordo (takımlar) halinde toplanarak yukarı doğru gidildikçe daha bü­yük gruplar oluşur.
Sınıflandırmada kategoriler üç grupta incelenir:
Tür kategorisi
Tür altı kategorisi
Tür üstü kategorisi

Tür Kategorisi: Canlılar aleminin temel taşlarını oluşturan ana birime tür (species) denir. Bu temel kategoridir.

Tür altı kategorisi: Bunlar alt tür ve varyeteyi kapsar. Alt tür belli bir coğrafık bölgede yayılış gösteren türlerin alt birimidir. Örneğin doğuda ve batıda yetişen bir türün alt türleri şu şekilde gösterilebilir:

Cupressus sempervirens
subspecies. pyramidalis (piramit şeklinde selvi)
subspecies. horizantalis (uzun selvi)
Varyete ise bir gen bakımından farklılık gösteren populasyon toplulu­ğudur.

Tür üstü kategori: Bunlar türün üstünde yer alan ara kategoriler ol­duğu gibi ara kategorilerde bulunabilmektedir. Sistematik kategorilerde tür­den aleme doğru gidildikçe ortak özellik azalır, farklılıklar artar.

Regnum: Animale (hayvanlar alemi)
Phylum: Vertebrate (omurgalılar)
Classis: Mammalia (memeliler)
Ordo: Carnivora (etçiller)
Familya : Felidae (kedigiller)
Genus: Felis (kedi)
Species: Felis domesticus (ev kedisi)
Regnum: Vegetale (bitkiler alemi)
Divisio: Phanerogamae (tohumlu Bitkiler)
Classis: Dicotylodonae (çift çenekliler)
Ordo: Rosales (güller)
Familya: Rosaceae (gülgiller)
Genus: Rosa (gül)
Species: Rosa hispida (dikenli gül)

Canlıların Sınıflandırılmasında Karşılaşılan Bazı Güçlükler

Dünyamızda bitki ve hayvanların ortak özelliklerini taşıyan ancak gerçek anlamda ne bitki ve ne de hayvanlar aleminde sınıflandıramayacağı-mız pek çok canlı çeşidi vardır. Canlı bilimciler sınıflandırması çelişkili olan ilkel ve basit yapılı canlıları bitki ve hayvanlar aleminden ayrı tutma eğili­mindedirler. Örneğin; Euglena kloroplast taşıdığı için bitki, kamçısı ile ser­best hareket sağladığı için ise hayvan kabul edilmektedir. Bu sorun canlıların sınıflandırılmasında hücresel yapıları göz önüne alınarak çözülmüştür. Yeni sınıflandırma sisteminde bitki ve hayvan benzeri bütün tek hücreye sahip nukleuslu canlılar, protista aleminde incelenmektedir.

Canlıların adlandırılmasında Latince sözcükler kullanılır

Her bir canlıyı tanıma, ona ait bir bilgiyi kazanmak için çevremizdeki bitki ve hayvanlara değişik yöreler göre çeşitli isimler verilir. Yukarıdaki ör­neklerden de anlaşılacağı gibi, taksonomik çalışmalarda canlıların adlandı­rılmasında bir sistem kullanılmaktadır. Bu adlandırma bütün dünyada Latin­ce ile yapılır. Bu durum canlıların uluslar arası düzeyle incelenmesi sırasında oluşabilecek karışıklıkları az da olsa önlemek için gereklidir. Buna göre;
1) Çoğunlukla iki veya daha çok birbiriyle ilgisiz canlı türleri farklı yörelerde aynı adı taşımaktadır. Örneğin; Familya: Ulmaceae’den “Celtis australis” çitlembik olarak isimlendirilir. Bu Karadeniz Bölgesi’ndeki ismi­dir. Ancak Ege Bölgesi’nde farklı bir türe de Familya: Anacardiaceae’den “Pictacia lentiscus” da çitlembiktir.
Bu duruma ait pek çok örnek vardır. Örneğin; “Liliaceae” Familyasın­dan “Colchicum autumnale” çiğdem iken, “Asteraceae” Familyasından “Helianthus annus” da çiğdemdir.
2) Belli bir dildeki isimler evrensel değildir.
3) Dünyanın belli bir yörelerinde yaşayan canlılar o dile ait isimleri taşırlar.
Buna göre tüm dünyada bitki ve hayvanlar hakkında bilgi alış­verişinde bulunmak ve bu canlılar hakkında konuşulan ve yazılanı anlamak için aynı canlıdan konuşulup saptanması amacıyla bitki ve hayvan isimleri­nin bilimsel olarak belirlenmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır.