Spiral

Doğum kontrolünde spiral günümüzde en çok kullanılan yöntemlerden biridir. Spiral, dikkatli bir jinekolojik incelemeden sonra, ileride periyodik kontrolleri yapacak olan hekim tarafından takılmalıdır.
Spiral, uzun bir süre için dolyatağının içine yerleştirilen ve varlığıyla ge­beliği önleyen, çeşitli boyut, yapı ve bi­çimdeki mekanik araçlara verilen addır. Günümüzde 200 milyon kadın tarafın­dan kullanılmaktadır.
SPİRAL TÜRLERİ
Spiraller ilaçsız ve ilaçlı olmak üzere iki türdür. İkisinde de merkez çekirdek plastik maddeden (polietilen ya da baş­ka bir polimer) yapılmıştır. İlaçlı spiral­ler dölyatağının içinde sabit miktarda madde (örneğin progesteron türü hor­monlar) salgılar. Her iki türde de plas­tik X ışınlarıyla görülebilmesi için bar­yum sülfatla kaplanmıştır.
İlaçsız spiraller genellikle değişik boylarda üretilir. Bunların gebeliği ön­leyici özelliği daha fazla, dışarı çıkma olasılığı ise daha azdır; bununla birlikte genellikle şiddetli kanamalara ve ağrıya neden olduğundan çıkarılması gereke­bilir.
Gebeliği önleyici etkinin artırılması ve yan etkilerin azaltılması amacıyla geliştirilmiş ilâçlı spiraller daha küçük­tür; salgıladıkları madde gebeliği önle­yici etkiyi artırır. Oysa ilaçsız spiralle­rin etkisi dölyatağı mukozasıyla temas eden yüzeyle orantılıdır, İlaçlı spiraller­de ise etki merkezdeki plastiği çevreleyen bakır halkaların yüzeyiyle orantılı­dır.
Spiralin dölyatağımn içinde yerleş­tirildiği bölge de gebeliği önleyici etki açısından önemlidir; spiral ne kadar yu­karıda ve dölyatağının kubbesine ya­kınsa o kadar etkilidir.
Spirallerin bir ucunda, takıldıktan sonra dölyolunda kalan ve çıkarılması­na yarayan bir ip bulunur.
• Etki mekanizması: Dölyatağının içinde bulunan bir yabancı cisim, yapı­sı ne olursa olsun, döllenmeyi engeller: Mukozanın altındaki fibromlar ve iyi huylu polipler bu yapılara örnek olabi­lir. Bu yapıların varlığı, dölyatağında içindekini dışarı atmaya yönelik hare­ketlerin artmasına yol açar.
Spiralin do­ğum kontrolünü sağlayan mekanizması biraz daha karmaşıktır. Spiralin varlığı, dölyatağı mukozasında bol miktarda akyuvarın birikmesiyle ortaya çıkan bir tepkiye yol açar.
Akyuvarlar dölyatağındaki ortamı bozarak yumurtanın yerleşmesini engel­ler. Ayrıca bakır İçeren spirallerin, döl­yatağı enzimlerini doğrudan etkileyerek döllenmiş yumurtanın yerleşmesini ön­lediği düşünülmektedir. Bunların yanısıra, spiral dölyatağı hareketleriyle bir­likte Fallop borusunun hareketlerini de etkiler. Bu durumda spermalar tüpten ve dölyatağından çok hızlı geçer, yumurta­yı dolleyemip dışarı itilir. Sonuçta, etki mekanizması birçok etkenin birleş­mesiyle oluşur. Bu etkenlerden en önemlisi, dölyatağı mukozasının biçimi ve işlevinin, yumurtanın yerleşmesini önleyecek biçimde değişmesidir.
• Etki süresi: Bakirli spiral 3 yıl etkili olsa da, 2 yılda bir değiştirilmelidir. Progesteron salgılayan spiral ise her yıl değiştirilmelidir.
• Nasıl uygulanır? Spiralin doğru yerleştirilmesi, doğum kontrolünün ba­şarılı olması ve yan etkiler açısından Çok önemlidir. Amaç, spirali dölyatağının dibine yerleştirmektir; yeterince yukarıya yerleştirilemezse gebelikten koruyamaz.
Spirallerin uygulama teknikleri bir­birine benzer. Genellikle, en kolayı en küçük spiralin takılmasıdır.
Kullanılan teknik ne olursa olsun, uyulması gereken önemli kurallar vardır:
• Dölyatağının hacmini, konumunu ve esnekliğini belirlemek için, jinekolojik muayene yapılmalıdır.
• Spiral yerleştirilmeden önce dölyolu ve dölyatağı boynu dezenfekte edilme­lidir.
• Daha sonra dölyatağının içi ölçülür; 6 cm’den küçükse spiral takılmasına uygun değildir.
Spiral, gebelik kuşkusunu ortadan kaldırmak için âdet kanaması sırasında ya da hemen sonra takılmalıdır. Do­ğumdan, düşükten ya da kürtajdan son­ra da uygulanabilir.
• Nasıl çıkarılır? : Spirali çıkarmak için dölyolunda kalan ipin çekilmesi yeterlidir. îp dölyatağının içine kaçtıysa, bu girişim ağrılı olabilir.
• Gerekli kontroller: İlk kontrol ge­nellikle spiralin yerleştirilmesinden 3 ay sonra yapılır. Bundan sonra yıllık kontrol önerilir. Kontrol, aşağıdaki amaçlarla yapılan özenli bir jinekolojik muayeneden oluşur:
• Ortaya çıkabilecek rahatsızlıkları de­ğerlendirmek;
• Spiralin farkına varılmayan yer de­ğiştirmelerini saptamak;
• Ortaya çıkabilecek enfeksiyonları be­lirlemek.
Ne zaman kullanılmamalıdır?
– Spi­ral şu durumlarda kesinlikle kullanıl­mamalıdır:
• Dölyatağı tümörü ya da kökeni belir­siz dölyatağı kanamalarında;
• Gebelik kuşkusu varsa;
• Aktif evredeki cinsel organ enfeksi­yonlarında;
• Geçmişte dış gebelik öyküsü varsa;
• Dölyatağı çok küçükse.
Kadının yaşı, kendi başına bir sa­kınca oluşturmaz. Çok genç kızlarda cinsel organ enfeksiyonları çok sık ol­duğundan spiral en son akla gelen yön­temlerden olmalıdır. Ayrıca, spiralin takılması da zor ve ağrılı olabilir. Bu yaşta, spiralin kendiliğinden yer değiş­tirmesine, kanama ve ağrılara daha sık rastlanır.
Menopoz Öncesinde spiral çok ge­çerli bir yöntemdir. Gebeliği önleyici etkisi çok yüksektir (yüzde 99) ve ken­diliğinden yer değiştirmesi olasılığı ol­dukça düşüktür.
Bununla birlikte, iki sorun vardır:
• Bu yaştaki kadınlarda sıkça görülen dölyatağı fibromû spiral kullanımını önler;
• Tümör olasılığı yaşla arttığından, spi­ral kullananlarda âdet kanamaları ara­sında ya da cinsel ilişki sonrasında sık rastlanan kanama dikkatle değerlendi­rilmelidir; tümörlerde tik belirti yalnız­ca kanama olabilir.