Sok Nedir Sok Nedenleri ve Cesitleri

Şok Bayılma (Şuur Kaybı)

Şoku basit ve genel sözcüklerle anlatırsak sakatlanm, yaralanma, kan kaybı, iltihaplanma, yanma, zehirlenme ve vücudun çok su kaybetmesi sonucunda kanın yapı ve dolaşım özelliklerinin tehlikeli bir şekilde bozulması yani doku perfüzyonunda yetersizlik, periferik dolaşımın yetmezliği hücre seviyesindeki dolaşımın etkisiz duru­ma düşmesi kan akımının yaygın yetersizliği sonucu ortaya çıkan şuur kaybına şok denir.

Genel durum bozukluğu, aşırı halsizlik, bitkinlik, dalgınlık, endişe ve huzur­suzluk, vücut ısısında düşme yüz ve deri soğuk ve soluk, soğuk terleme (özellikle alında) hızlı ve zayıf nabız tansiyon düşüklüğü (hipotansiyon) hızlı ve yüzeysel solu­num oksijen açlığı ve nefes alamama korkusu morarma dolaşım ve solunum yetmezli­ği (bilinç kaybı -koma) ve ölüm meydana gelir.

Şokun Nedenleri

Şokun çok çeşitli nedenleri olmakla birlikte başlıcalarını şöyle sıralayabiliriz. Ağır yaralanma, travma, doku kaybı, kan kaybı, su ve tuz kaybı, ağrı korku ve heye­can, soğuk, iç salgı bezlerinin salgı düzeninin bozulması, kalp yetmezliği, bulaşıcı hastalıklar, bakteri toksinleri, beslenme bozukluğu ve hızlı kilo kaybı alerji etkenleri maddeler, uyuşturucu ve uyutucu bazı ilaçlar şeklinde sıralanabilir. Her hangi bir şok nedeniyle hemen aniden meydana gelebilen ve çabuk iyileşen şok birinci derece şok­tur. Özellikle sinir sistemini etkileyen duyusal ve ruhsal nenelerden dolayı damarların ani olarak genişlemesi kanın damarlarda duraklaması ve beyinin yetersiz olarak kanla beslenmesi birinci şok nedenleriyle bir süre sonra meydana gelen şoka da ikinci dere­ce şok denir. Kan kaybı, doku kaybı su ve tuz kaybına bağlı olarak sık sık görülür. So­nuç olarak kan hacimde azalmaya bağlı olarak oluştuğundan ikinci derece şoklar daha zor iyileşir. Gerekli önlemler alınmazsa şok gittikçe derinleşir koma ve ölüm oluşması açısından tehlikelidir.

Şok Çeşitleri

Sinirsel Şok (Nörogenik şok)

Aniden meydana gelen şiddetli ağrı, korku heyecan, ilaçların sinir sistemine etkisi ile meydana gelir. Sinirsel şokta damarlar genişler, kan damarlarda duraklar, damarların genişlemesiyle kan dolaşımı bozulur. Kan damarlarda ve kaslarda birikir. Beyine yeterli miktarda kan ulaştırılamaz ve sonuç olarak şok gelişir.

İlk Yardım

Beyinin yeterli kanla beslenmesi için kazazede sırt üstü yatırılır, baş yana çevirilir Yan yatış veya sırt üstü pozisyonda kişinin ayakları bacaklarıyla birlikte 15-20 cm yukarı kaldırılır. Başa yastık konmaz kazazede bu pozisyonda iken üzerine battaniye veya ceket palto gibi kalın giysiler örtülerek sıcak tutulmaya çalışılır.
Solunum yetmezliği oluşursa yapay (suni) solunum yaptırılır. İmkan varsa ok­sijen verilmesi sağlanır. Şok pozisyonunda iken hastaneye sevk edilir.

Kan Azlığı Şoku

Kanama ile çok miktarda kanın kaybedilmesi damarda dolaşan kanın miktarca azalması, dolaşım yetmezliği ağır ve açık tramvalar, iç kanamalar ve doku arasına kan toplanması (hemotom), yanık olaylarında kan plazmasının neden olduğu sinirsel u-yarım sonucunda doku içine sızdığı için yanık bölgelerde çok hızlı plazma azalması­nın ortaya çıkması ve kısa zamanda çok terleme nedeniyle tuz ve su kaybı sayılabilir.

Bu nedenlere bağlı olarak, soğuk soğuk terleme, derinin soğuması ve renginin solması, hızlı ve düzensiz nabız, nefes alamama korkusu, şuur bulanıklığı, morarma, koma ve ölüm gelişebilir.

İlk Yardım

Şokun nedeni olan kanama hemen ve mümkün olan en etkili yöntemle dur­durulur. Şok pozisyonu aldırarak beynin kanlanması sağlanır (şok pozisyonu bacaklar ve baş aşağıda sırt üstü yatırmak). Kazazededeki yaralar dış etkenlerden sargı ve pan­sumanla korunur, kırık varsa tespit edilir ve organ tam istirahata alınır, vücut sıcak tutulur. Şok pozisyonunda sağlık kuruluşuna sevk edilir

Kardiyojenik Şok (Kalp ile ilgili şok)

Kalbin çok hızlı çalışması, kalp kasının kan ile beslenememesi, kalp yetmezliği gibi nedenlerle, soğuk-soğuk terleme, kalp bölgesinde ağrı, renk solukluğu, sıkıntı hissi ve şuur bulanıklığı, tansiyon düşüklüğü hızlı ve düzensiz nabız ve diğer şok be­lirtileriyle görülür.

İlk yardım: Hasta sakinleştirilir, tam bir istirahat sağlanır. Acil olarak yarı otu­ruş pozisyonunda hastaneye sevk edilir. Solunum durmasına karşı suni solunum yaptırılır.

Aşırı Duyarlılık Alerji Şoku

Alerjik maddeler (penisilin vs) hayvan serumları, alerjik maddelerin ikinci defa alınması ile antikor-antijen çatışması vb. nedenlerle hırıltılı solunum, göz yaşarması, burun akıntısı ve aksırık, deride kırmızı kabarcıklar, kusma ve ishal, hızlı düzensiz na­bız, ellerin yüzün ve vücudun şişmesi, tansiyon düşmesi, güç nefes alıp-verme genel olarak morarma, gözlerin dışa fırlaması, pupillalarda genişleme, titreme, damar felci, koma ve ölüm görülür
İlk yardım: İlk yardımdan ziyade korunma söz konusudur. Kazazede hiç vakit kaybetmeden hastaneye sevk edilir (şoka neden olan maddenin kutusu vs. birlikte hastaneye götürülür). Korunma için ilaç, serum ve yabancı proteine karşı hassasiyetin olup olmadığı kullanımdan önce sorulmalıdır veya test yaptırılarak kullanılmalıdır.