Sizi mi taklit ediyor?

Tikler sadece yetişkinlerin sorunu değil. Çocuklarda da yineleyici, istem dışı, amaca yönelik olmayan, ancak baskılanabilen göz kırpma, burun çekme, boğazını temizleme gibi garip hareket ve ses çıkarmalar görülüyor. Ses çıkarma şeklindeki tikler, diğer vücut hareketleriyle ilgili tiklerle birlikte görülürse ’Tourette Sendromu’ adı verilen özel bir durumdan söz ediliyor. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı Dr. Ayten Erdoğan, ailenin ve çevrenin uyarıları ve cezalandırmalarının tiklerin artışına yol açabileceğini söylüyor.

Tiklerin nedeni henüz net anlaşılamadı. Ancak genetik ve çevresel etkenlerin rol oynadığı düşünülüyor. Beyin kimyasallarından (nörotransmitter) biri olan dopaminin, anormal metabolizmasından kaynaklandığına dair dikkate değer kanıtlar da bulunuyor. Tikler sıklıkla çocukluk ve ergenlik yaşlarında başlıyor. En sık 7-12 yaşlarında görülüyor. Dr. Erdoğan, “Tik belirtileri genellikle gerginlik veren bir olay sonrasında artıyor. Tiklerin genetik özelliği belirgin olup, yakın akrabalarında tikler olan çocuklarda daha sık rastlanıyor” diyor.

Geçici de olabilir kalıcı da

Tikler geçici ya da kalıcı olabilir. Geçici olarak nitelendirilebilecek tikler, çeşitli beden bölgelerinde ortaya çıkıyor. Bir yıldan kısa bir sürede kayboluyor. Bu bozukluk, çocuklar arasında oldukça yaygın. Sağlıklı çocukların yüzde 12-14’ünde, daha sık 3-10 yaşları arasında görülüyor. Tikler bir yıldan fazla sürerse “uzun süren tik bozukluğu” adı veriliyor. Çocuklarda görülen tiklerin büyük bir kısmı, erişkin yaşa gelmeden kayboluyor. Bazıları erişkinlikte de devam ediyor. Bu gibi durumlarda destekleyici tedavi ve ilaçlar yararlı olabiliyor.

Çocuğunuza aldığınız şeyi niye aldığınızı biliyor musunuz? Gerekli olduğu için mi, çocuğunuzu ödüllendirmek için mi, yoksa sadece onun tutturmaları ya da ağlamaları ile uğraşmak istemediğiniz için mi? Eğer aldığınız şeyin gerekliliğine inanmıyor ama sadece çocuğunuzu susturmak için alıyorsanız, hem kendinize hem de ona “dur” demenin zamanı gelmiş demektir.

Çocukların her istediğini almak yanlış. Onun kendi kendine kural koymasını bekleyemezsiniz, kuralları anne-babasından öğrenir. Eğer anne-baba çocuğa sınır koymakta, “hayır” demekte güçlük çekiyorsa, çocuk da kendine sınır koymayı öğrenemez ve böylece istediği her şeye, istediği zaman sahip olabileceği hissine kapılır. Böyle bir ortamda yetişmiş çocuklar, istedikleri alınmadığında kabullenmekte zorluk çeker ve tutturur. Anne-baba da bu ısrarlarla ve mızmızlanmayla uğraşmamak için çocuğun istediği şeyi alma eğiliminde olabilir. Önce “hayır”, daha sonra “evet” dediklerinden, çocuğun gözünde “hayır” anlamını yitirir.

Harçlık meselesi

Çocukların kendilerine ait harçlıklarının olması çok önemli. Böylece parasını korumayı, kaybetmemeyi ve belirli bir süre (hafta, ay gibi) nasıl idare edebileceğini öğrenebilir. Çocuklara, kendi başlarına para harcamaya başladıkları yaşlarda harçlık verilebilir. İlkokula başlangıç harçlık almak için iyi bir dönem. İhtiyaç duyduğu ufak tefek şeyler de olsa satın alabilmesi çocuğa güven duygusu verecektir. Burada en önemli şey, çocuğun yaşına uygun harçlık belirlemek.
Eğer çocuk tikleri ev dışı ortamlarda sergilemiyor, belirli durumlarda gösteriyorsa nedenleri değerlendirilmeli. Destek ve ilginin çocuğun pozitif yönlerine kaydırılması, tiklerin kontrolünde yardımcı. Sık sık yeniden ortaya çıkıyor, çocuğu rahatsız ederek arkadaş ilişkilerinde sosyal hayatında sorun yaratıyor, kendine güvenini olumsuz etkiliyorsa, çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına başvurulmasında yarar var.