Sac ve Saça Uygulanan Kozmetik Ürünler

İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı Kişiliğimizin bir parçası olarak değerlendirilen saçlarımızın, bakımı ve
şekillendirilmeleri kozmetiğin uğraş alanlarındandır.
Saç dağılım, kalınlık, renk ve yoğunluğu kişilerde genetik olarak belirlenir,
yaş ve ırka göre farklılık gösterir.
Saçın anatomik yapısı ve saç tipleri şekil 1 ve 2””de gösterilmiştir.

Saçın büyük bir kısmını çözünmeyen bir protein olan keratin oluşturur. Keratinde
bulunan hidrojen, iyonik ve disülfür bağlarında yapılan değişiklikler ile
kozmetik reaksiyonlar gerçekleştirilir.
Keratin, diğer proteinlere göre inert bir yapı gösterse de bazı reaktiflerle
reaksiyona girebilir. Kaynar su, asitler, alkaliler, oksidan ve redüktör
maddeler, saça etki edebilir ve kontrolsüz koşullar altında kullanılırsa, saça
zarar verebilir.
Saçlar ancak kan dolaşımı ile maddelerin, özellikle de kükürt içeren
aminoasitlerin saç folikülüne ulaşması ile beslenebilirler. İlaçların, vitamin
veya mineral eksikliğinin ve eksik beslemenin saç gelişimini olumsuz yönde
etkilemesi de bu şekilde açıklanabilir.
Saç uzamasını ve keratinizasyonunu etkileyen faktörlerin başında besin maddeleri
gelir. Protein yetersizliği saçların dökülmesine, incelmesine ve beyazlaşmasına
yol açar.
Saçların beyazlanması melanositlerin fonksiyonlarını kaybetmeleri ve sayıca da
azalmalarına bağlıdır. Saç kökünde tirozinaz aktivitesinin vavaş yavaş
kaybolmasından dolayı da saç beyazlaşabilir. Ayrıca kullanılan saç suları ve
ilaçlar da saçların renginin değişmesine neden olabilir.
Düzenli saç bakımında temizliğin yanı sıra bakım ile ilgili kozmetik ürünlerin
bilinçli kullanılması, oluşabilecek hasarların azaltılmasına ve saçın iyi bir
durumda muhafaza edilmesine yardımcı olacaktır. İlgili ürünler baş derisini,
saçı veya saç şeklini korumaya yönelik olabilirler. Bu ürünlerden beklenilen
etkiler; temizlik, bakı m, şeklin değiştirilmesi veya korunması ve saç renginin
güzelleştirilmesi şeklinde sıralanabilir.

1-Saç Temizliğinde Kullanılan Ürünler

a) Şampuanlar
Şampuanların kullanım amacı kirliliğin (sebum, ter, kepek, çevresel koşullardan
ileri gelen kirlilik, saç kozmetiklerinden kalan artıklar) saça ve saçlı deriye
zarar vermeden uzaklaştırılmasıdır. Şampuanların temel maddesini anyonik,
katyonik, amfoterik veya noniyonik yüzey etken maddeler oluşturur. Yapılarında
yüzey etken maddelerin yanında, kıvam verici maddeler, köpük stabilizatörleri,
aktif maddeler, opaklaştırıcı maddeler, koruyucular, renk ve koku maddeleri yer
alır.

2)Yıkama Sonrasında Kullanılan Saç Bakım Ürünleri
Yıkama sonrasında kullanılan saç bakım ürünleri saç ve saçlı deriyi etkileyerek,
saçı besleyen, dökülmesini önleyen ve saçların sağlıklı büyümesini sağlayan
ürünlerdir. Kozmetik açıdan en yaygın görülen yağlanma, kepek ve saç dökülmesi
problemlerine karşı ve saçtaki tahribatların giderilmesine yönelik
hazırlanmaktadırlar.

a) Saçta Kalan Saç Bakım Ürünleri
Yıkama sonrasında temiz saça uygulanan ve saçta bırakılan bu ürünler çoğunlukla
sıvı emülsiyon şeklinde losyon ve kremlerdir. Jel şeklinde de üretilebilirler.

Kuaför işlemleri, UV ışınları gibi etkenlerle zarar görmüş saçların ve baş
derisinin bakımında veya kepeğe karşı ya da yağlı saçların bakımında
kullanılırlar. Saçı derinlemesine nemlendirebilmeleri, hücrelere oksijen
taşınmasını artırmaları, saçlı deride mikro sirkülasyonu hızlandırmaları ve deri
lipitlerini azaltmaları istenir.
Kullanım amaçları, yıkama sonrası saçların şekil almasını kolaylaştırmak ve
verilen şeklin korunmasına yardımcı olmak, ıslak ve kuru haldeki saçın
taranabilirliğinin artmasını sağlamak, saçtaki statik yükü azaltarak uçuşmasını
en aza indirgemek, saça parlaklık vermek şeklinde sıralanabilir. Baş derisi ile
ilgili problemlerde (kepeklenme, fazla yağlanma) bakım ürünü saçların yanı sıra
baş derisine de sürülmelidir. Temizlik amacıyla kullanılan ürünlerden daha uzun
süreli olarak baş derisi ve saç üzerinde bekletildiklerinden etkileri
belirginleşmektedir.

b) Saç Kürleri
İleri derecede tahrip olmuş saç ve saç gövdesi için hazırlanan preparatlardır.
Belli aralıklarla ve yıkama sonrasında uygulanır, uygulamanın ardından
durulanmayarak, saçta bırakılırlar. Saç uzadıkça, saçlı deriden uzak kısımlarda
kutikul pulları kalkmaya ve kırılmaya başladığından kutikulde bozulmalar meydana
gelir. Bakım maddeleri saçın yıpranmış, kırılmış kısımlarına nüfuz ederek etkili
olur, saçları dış etkilerden korur, dolgunluk ve hacim verir, elastisite, çekme
kuvveti ve doğal ipeksi görünüm kazandırırlar.
Saç kürlerinin en önemli yapı taşları katyonaktif maddelerdir. Günümüzün
polimerik katyonaktif bileşikleri saça sıkı olarak tutunur. Üç ya da dört yıkama
boyunca saçta kalan bu maddeler keratin tarafından çekilir ve saça dolgunluk,
parlaklık ve şekil alabilirlik gibi fiziksel özelliklerini yeniden
kazandırırlar. Katyonaktif bileşiklerin yanı sıra son zamanlarda silikonlar da
(örn. polidimetil siloksan) önem kazanmıştır. Sitrik, tartarik veya laktik asit
gibi organik asitlerin ilavesi de etkiyi belirginleştirir. Protein
hidrolizatları, bitki ekstreleri ve vitaminler de bu ürünlerde yer alan aktif
maddelerdir. Bu maddelerin baş derisini besleyici, baş derisindeki kan
dolaşımını artıcı etkileri vardır.

c) Saç Suları (Saç Tonikleri)
Saç tonikleri genellikle saç büyümesini hızlandırmak ya da en azından
dökülmesini engellemek amacı ile kullanılmaktadır. Günümüzde ise özellikle
kepeğe karşı veya genel bakım amacı ile kullanımları ön plandadır.

d) Saçtan Durulanan Saç Bakım Ürünleri
Çabuk Kürler (Durulama Kürleri) Günümüzde, çabuk kürler (durulama kürleri) çok
kullanılan ürünlerdir. Her yıkama sonrası kullanılan bu ürünler, genellikle 5-30
dakika arası saçta bekletilirler. Saçı ince bir tabaka halinde kaplayarak bakım
yapmanın yanında, saçın şekil almasını da kolaylaştırırlar. Formülleri saç
kürlerinin formülleri gibidir daha az yağlı kısım içerirler.

3) Saç Şeklini Korumak Amacı ile Kullanılan Ürünler

Saç şeklini korumak amacıyla kullanılan ürünler; jel, sprey veya köpük şeklinde
hazırlanabilir. Temel formüllerinde, distile su, alkol, polimerler, yumuşatıcı
maddeler, etken maddeler, koruyucu, renk ve koku maddeleri yer alır.

a) Saç Boyaları
Saç boyaları; saçın rengini değiştirmek veya beyaz saça istenilen rengi vermek
amacı ile kullanılır, geçici, yarı sabit ve sabit olabilirler. Geçici boyalar
yıkama ile saçtan çıkabilen boyalardır. Yarı sabit boyalar zamanla, yıkama
etkisiyle saçtan çıkar. Sabit boyalar ise yıkama ile çıkmaz, saçta kalırlar.
Saça uygulanan kozmetik preparatlar, günümüzde birden fazla amaca yönelik
kullanım olanağı sunmaktadır. Örneğin, şampuanlar, formüllerinde yer alan renk
koruyucu, nemlendirici, hacim verici maddeler ve vitaminler gibi çeşitli
ilavelerle, temel etkileri olan temizliğin yanı sıra, bakım yapma özelliği de
taşımaktadır. Ancak ürünün saçta bırakılma süresi ile orantılı olarak, etki
süresinin de kısa olacağı unutulmamalıdır. Yıkama sonrasında kullanılan saç
bakım ürünleri ise, geniş bir yelpazeye yayılmış olarak, her saç tipine yönelik
hazırlanmaktadır. Sağlıklı görünümünü ve doğal dengesini korumak için mutlaka düzenli bir bakıma ihtiyacı olan saçlarımız için yapacağımız en doğru şey, saçın yaşam kaynağı olan saç derisinin de sağlıklı olması gerektiğini unutmamak ve kullanımı kolay, bileşimlerinde nitelikli hammaddelerin yer aldığı kaliteli ve saç yapısına uygun ürünleri kullanmaktır.