Halk arasında gebelik zehirlenmesi olarak adlandırılan rahatsızlık tıp dilinde Preeklampsi olarak tanımlanır. Nadiren de gebelik gestozu tanımı kullanılır. Yanlızca gebelik döneminde, gebeliğin normal dışı seyrettiği bir durumlarda ortaya çıkan bir rahatsızlıktır.
Gebelik zehirlenmesinde tam olarak bilinmeyen bir etkenden dolayı tansiyon yükselmesi olur. Takiben idrarla protein kaybı başlar ve normalde damarlar içinde tutulması gereken sıvının büyük kısmı vücut boşluklarına kaçarak vücutta şişlikler yaratarak ve ödem oluşmasına yol açar.
Önceden varolan kronik hipertansiyon ya da gebeliğe bağlı olarak gelişen hipertansiyonda preeklampsi ve eklampsi gelişme riski tüm gebelik boyunca devam eder.
Bu yüzden gebelik boyunca tansiyonun düzenli olarak takibi çok önemlidir. Düzenli tansiyon ölçüldüğünde sorunun anında farkına varılır.
Preeklampsi bazı durumlarda ileri aşamalara gelene kadar hiç belirti vermeyebilir. Erken dönemde fark edilirse tedavisi mümkün olan rahatsızlık, geç dönemde anne adayı ya da bebeğin hayatını riske sokar. Bu yüzden gebelerin şikayetler olmadığında bile düzenli olarak gebelik muayenelerine gitmesi çok önemlidir. Preeklampsi en çok gebeliğin son altı haftasında görülmektedir. Bu dönemden doğuma kadar haftalık kontrollerin düzenli olarak yapılması çok büyük önem taşır.
Preeklampsi hemşirelik bakım planı örneği
Hemşireler gebenin tansiyon ölçümü konusunda şu hususlara dikkat etmelidir.
Anne adayının tansiyon ölçümünden önce istirahati sağlanmış olmalıdır. Bazı anne adaylarında kliniğe gelene kadar yorulduklarında ya da heyecanlandıklarında tansiyonları yükselebilir. Bu yüzden anne adayı dinlenene ve ortama alışana kadar beklenir. En ideal ölçüm sağ koldan ve anne adayının kol kalınlığına uygun manşet kullanılarak yapılır. Ölçüm oturur durumda ya da yatar durumda yapılır. İlk ölçüm hangi pozisyonda yapılmışsa sonraki ölçümlerde o şekilde yapılır.
Anne adaylarında tansiyonun özellikle diyastolik değeri (“küçük tansiyon”) ölçümü teknik zorluklar arzettiğinden ölçümler Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı ya da bu konuda deneyimli ebe veya hemşire tarafından gerçekleştirilmelidir.
Tansiyon ölçümünde elektronik aletler gebelikte yanlış sonuç verebilirler. Bu nedenle manuel aletlerle tansiyon ölçülmelidir. Hipertansiyon varlığında idrar tetkikinde belli bir miktarın üzerinde albümin cinsi protein saptanması durumunda preeklampsi tanısı konur.
Tam idrar tetkikinde albüminüri yoksa ancak preeklampsi şüphesi kuvvetliyse 24 saatlik idrar toplanır ve bu idrarda albümin (protein) ölçümü yapılır. Belli bir miktarın üzerinde albümin varlığı tam idrar tetkikinde albümin olmasa bile preeklampsi tanısı koydurur.