Prediyabeti tanıyor musunuz?

New York’tan sonra Rochester’e, Mayo Clinic’e geçtim. Mayo Clinic bir hastane değil, devasa bir ayaktan tedavi merkezi, yani bizdeki karşılığı ”poliklinik” olan bir sağlık kuruluşu. Müthiş büyük bir kompleks ve inanılmaz bir düzen. Eski binanın yanına aynı boyda bir yenisini ilave ettiler, tam iki misli büyüdü. Bu devasa tesis, dünyanın her tarafından gelen hastalara, mükemmel bir sağlık hizmeti sunuyor.

Kan alma bölümünden geçerken karşıdan Sait ağabeyin, Dr. Sait Tarhan’ın geldiğini gördüm. Sarıldık birbirimize. ”Senin Milliyet’teki yazılarını okuyorum” dedi. Ne kadar gururlandım bilemezsiniz. Sait hoca gibi bir doktor ağabeyimin yazılarımı okuması, beni inanılmaz mutlu eti. Yanılmıyorsam 35 yılı aşkın bir süredir Mayo klinikte görevli olan Sait Hoca, oraya giden her Türk’e yardım elini uzatmış bir kişi. Yıllarca kalp anestezilerini yaptıktan sonra emekli olmasına rağmen hâlâ anestezi bölümünde görevli, aynı zamanda da bütün Türklerin sevgi meleği.

”Şeker öncesi” durum

Mayo Clinic’te 18. kata çıktım, eski dostum Dr. Richard Emslander ile buluşmaya. Hemen bekleme salonunun ortasında kocaman bir levha var. ”Prediyabeti tanıyor musunuz?” yazan bu levha çok kısa özet bilgiler veriyor. Bu çok az tanınan, diyabetin ilk adımı olan ve istenirse kolaylıkla önlenebilecek, önlenmezse ciddi hayati tehlike getirecek durum hakkında.

”Pre” tıp dilinde ”önce”, diyabet ise ”şeker hastalığı” demek özetle. Yani ”prediyabet”, ”şeker öncesi” demek oluyor.
Türkiye’ye döner dönmez, İntermed’de Endokrinolog Profesör Dr. Volkan Yumuk’un odasına gittim, Mayo Clinic’te prediyabete verilen önemi anlattım. ”Sen ne diyorsun bu konuda hocam, bak orada nasıl ciddiye alıp, halkı bilinçlendiriyorlar” dedim. ”Çok doğru Mayo Clinic’te yaptıkları. Biliyorsun bu durum en az şeker hastalığı kadar, hatta önlenebilecek tehlikeleri bakımından, yerine göre şeker hastalığından daha da önemli” dedi. ”Hadi gel bu konuyu yazalım” dedim ve tatlı tatlı anlattı o sevecen haliyle.

Diyabet ve kalp krizi habercisi

Prediyabet kan şekerinin normalin üstünde, fakat diyabet sınırının altında olması durumudur. İleri yaşlarda ortaya çıkan şeker hastalığına, Tip 2 diyabet adı verilir. Tip 2 diyabetin sıklığı dünyada ve ülkemizde giderek artmaktadır. Bilinen diyabetli sayısı kadar bilinmeyen diyabetlilerin bulunması ve diyabetli sayısının iki katı kadar da ”prediyabet”linin bulunması, şeker metabolizması bozukluğunun ne kadar ciddi bir problem oluşturduğunu göstermektedir.

Prediyabet, diyabet, kalp krizi ve inme oluşması riskinin arttığının habercisidir. Prediyabet sadece erişkinlerde değil, çocuk ve gençlerde de görülebilir. En önemlisi, prediyabetin diyabete dönüşmesi, sağlıklı beslenme, kilo kontrolü ve fiziksel aktiviteden oluşan sağlıklı yaşam tarzıyla önlenebilir. Prediyabetin genellikle bir belirtisi yoktur, bir şikâyete yol açmaz. Prediyabetin yaklaştığını veya olduğunu bildiren risk faktörleri vardır. Bunlar diyabet için de, yani şeker hastalığı için de aynıdır.

Prediyabetten korunma

Prediyabetten korunarak, erişkin şeker hastalığından korunmak mümkündür. Prediyabet tanısı konulan kişiler zayıflama, sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite programlarını uyguladıklarında, diyabetten korunabilirler.

Sağlıklı beslenme, düzenli ve ölçülü beslenmedir. Özetle, öğün atlamamak, ara öğünler yemek, yenen miktarları azaltmak, yüksek kalorili (yağlı) gıdalardan, beyaz un ve sofra şekerinden kaçınmak, bunların yerine işlenmemiş tahıllı gıdalar ve sebze ilavesi ilk akla gelen önlemlerdir. Egzersiz olarak da haftanın beş günü en az 30 dakikaklık bir yürüyüş veya yerine geçebilecek dans, bisiklete binmek gibi başka aerobik hareketler yapılmalıdır.
Kan şekerleri normal çıkanlar, üç yılda bir kontrol edilmeli, anormal çıkanlar ise yılda bir açlık ve tokluk kan şekerleriyle izlenmelidir. Fazla kilolu ve obez olanlar mutlaka tedavi edilmelidir. Yüksek tansiyonu ve yüksek kan yağları değerleri olanlar ciddi bir şekilde kontrol ve tedavi edilmelidir. Sigara içilmesinin de diğer zararlarının yanında, kalp krizi ve inme riskini artırdığı unutulmamalıdır.

Tip 2 diyabet sakat bırakan ve öldüren bir hastalıktır. Fakat aynı zamanda önlenebilir bir hastalıktır. Eğer yukarıda anlatılan risk grubundaysanız, doktorunuza başvurup, gerekli kan testlerini yaptırın. Prediyabetliyseniz, erişkin şeker hastalığının kapınıza dayanmasını beklemeyin. Korunmak için zamanında gerekli önlemleri alın ki birçok hastalığa yol açabilecek bu hastalıktan korunun.

Prediyabetin risk faktörleri

Obezite, özellikle karın bölgesinde yağ dokusu artışı

Fiziksel hareketsizlik

Yakın akrabalarda erişkin şeker hastalığı öyküsü

Yaş ilerlemesi (risk 45 yaşından sonra artar)

Yüksek tansiyon

Yüksek kan yağları ve düşük HDL (iyi) kolesterol

Gebeliğe bağlı diyabet öyküsü. Gebelikte diyabet teşhis edilmesi veya 4 kg üzerinde bebek doğurmak

Tarama ve tanı yöntemleri

Aşağıdaki iki temel testin sonucu, prediyabet tanısını koydurur.
1. Açlık kan şekerinin 100 – 125 mg/dl arasında olması
2. İki saatlik 75 gram glikoz ile yapılan şeker yükleme testinde iki saat sonunda kan şekerinin 140 – 199 mg/dl olması.