Periton Diyalizi Nedir? Kateter Nedir?

Periton; karın boşluğunda bulunan, karın duvarı ve organları saran bir zardır:

Periton Diyalizi, karın boşluğuna küçük bir ameliyat ile yerleştirilen, ince, yumuşak, silikondan yapılmış kalıcı bîr tüp (kateter) aracılığı ile yapılır.

Periton Diyalizi iki şekilde uygulanır:

1- SAPD (Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi):

Hastanın vücut yapısına göre çocuklarda 100 – 1000 mL, yetişkin insanlarda 2000 – 2500 mL, kadar özel periton diyaliz solüsyonu karın boşluğuna verilir. Vücuda verilen solüsyon 4-6 saat kadar karın boşluğunda kaldıktan sonra yeni solüsyonla değiştirilir. Bu zaman süresince kanda bulunan üre, kreatinin gibi atık maddeler ve vücutta bulunan fazla sıvı, diyaliz solüsyonuna geçer. Karın boşluğuna diyaliz sıvısının verilmesi ve boşaltılması, yer çekimi ile gerçekleştirilir. Bu işleme “Diyaliz Torba Değiştirme İşlemi” denir. Diyaliz işlemi hasta tarafından günde 4-5 kez yapılır. Bu şekilde uygulanan periton diyalizine SAPD (Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi) denir.

2. APD (Aletli Periton Diyalizi)
Evde makina aracılığı ile uygulanan periton diyalizi işlemine APD (Aletli Periton Diyalizi) denir. Bu tedavi biçiminde, hasta yatmadan önce set ve solüsyon torbalarını periton diyalizi makinasına yerleştirir ve maki-nasını önerildiği şekilde programlar. Kişi uyurken gece boyunca (8-10 saat), makina karın boşluğuna diyaliz sıvısını verir, bekletir ve boşaltır. Kişinin durumuna göre tedavide değişiklik yapılabilir.

PERİTON DİYALİZİNİN İYİ YÖNLERİ

* Hasta,periton diyalizi hemşiresi tarafından eğitimi verildikten sonra tedavisini kendi başına yapabilir, hastaneye bağımlılığı azalır
* Gıda ve sıvı alımı daha serbesttir.
* Tansiyon kontrolü daha iyi sağlanabilmektedir.
* Hemodiyalizde olduğu gibi kan kaybı görülmez.
* Eğitimi basit ve süresi kısadır.
* Kalp ve damar sistemine yüklenme az olduğundan, özellikle yaşlı hastalarda ve çocuklarda tercih edilen bir tedavi şeklidir.
* Periton Diyalizi, hastanın günlük yaşantısına devamını sağlar (okul, iş, seyahat, tatil)

PERİTON DİYALİZİNİN SAKINCALI YÖNLERİ

* SAPD’ (Sürekli Ayaktan Periton Diyalizi) de günde 4-5 değişim yapmak gerekir.
* Protein kaybı olabilmektedir.
* Hastanın karnında sürekli bir kateter kalmaktadır.
* APD’de hasta gece boyunca makineye bağlı kalmaktadır.
* Enfeksiyon riski vardır
-Katetere bağlı enfeksiyonlar
-Peritonit (karın içi zarın iltihabı)

PERİTON DİYALİZİ TEDAVİSİ İÇİN GEREKLİ MALZEMELER

Periton Diyaliz Kateteri :

Vücudumuzla uyum sağlayacak, yumuşak, silikondan yapılmıştır.
Çocuk ve yetişkinlere göre uzunlukları farklıdır.
Kateterin periton boşluğuna yerleşecek uç kısmında, diyaliz sıvısının içe ve dışa akışını sağlayacak küçük delikler vardır. Kateterlerin üzerinde , 1 -2 adet keçe bant bulunur. Bu keçeler vücutta bulunan bağ dokusu tarafından örülerek kateterin yerinden çıkmasını engeller. Bağ dokusu, aynı zamanda mikropların kateter yolu ile vücuda girmelerini engeller.

Titanyum Adaptör :

Kateter ile transfer set arasında kalan, titanyum adında metalden yapılmış bir parçadır. Kateter ve transfer set bağlantısını sağlar. Bu kısım kalıcıdır ve değiştirilmesi gerekmez.

Transfer set :

Transfer set, titanyum adaptör ile bağlantıyı sağlayan bir ara settir. 4-6 ayda bir değiştirilmesi gerekir. Bunun dışında herhangi bir şekilde transfer setin ucu kaza ile açıldığında veya dokunulduğunda, diyaliz işlemi yapılmadan derhal değiştirilmesi gerekmektedir. Transfer set mutlaka hastanede ve diyaliz hemşiresi tarafından değiştirilmelidir.

Mini Kapak :

Diyaliz işlemi tamamlandıktan sonra transfer setin ucuna takılan, beyaz renkli ve içinde antiseptik emdirilmiş sünger bulunan kapaktır. Mini kapak tamamen mikroplardan arındırılmıştır, bu nedenle özellikle iç kısmına dokunulmamalıdır. Mini kapak mikropların karın boşluğuna girmesini engeller. Mini kapak paketinin üzerindeki son kullanma tarihi mutlaka kontrol edilmelidir. Tarihi geçmiş ise kesinlikle kullanılmamalıdır.
Her diyaliz işleminde yeni mini kapak kullanılmalıdır.

Diyaliz Solüsyonları :
Y şeklinde bir sete bağlı, bir dolu bir boş torbadan oluşur.
Vücudumuzda biriken atık maddeleri ve suyu uzaklaştırabilmek için diyaliz sıvıları, içinde bulunan glükoz (şeker) miktarına göre 3 türlüdür. Bunlar; %1.36, %2.27 ve %3.86. oranında glükoz içerirler. 1, 2, 2.5 litre hacminde solüsyonlar bulunmaktadır.

Hangi sıvının kullanılacağına doktorunuz veya hemşireniz karar verecektir. Diyaliz sıvısı kullanılmadan önce dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Bunlar;
* Diyaliz sıvısının şeker oranı
* Son kullanma tarihi
* Diyaliz sıvısının miktarı
* Torbada sızıntı olup olmadığı
* Sıvının berraklığı
* Torba ve setlerde yapışıklık olup olmadığına bakılır.

Antiseptik Solüsyon :
Diyaliz işlemi sırasında kullanılan masanın üzerini temizlemek, mikroplardan arındırmak için kullanılan özel bir solüsyondur.
Diyaliz işlemini daha güvenli yapabilmek için, eller yıkandıktan sonra ellere de uygulanmalıdır

Maske :
Diyaliz işlemi sırasında maske kullanılması burun veya ağız bulaşmasını engeller.

Kağıt Havlu :
Diyaliz işlemi sırasında masayı temizlemek ve elleri kurulamak için kullanılır.

Mavi Torba Klempi

PERİTON DİYALİZİ KATETERİNİN TAKILMASI

PD (Periton Diyalizi); karın boşluğuna yerleştirilen, kateter adını verdiğimiz silikon bir tüp ve karın boşluğuna verilen özel solüsyon aracılığı ile yapılan bir diyaliz yöntemidir.
Kateter takılmadan önce :
* Kateter temini için reçete yazılır
* Kateterin takılması için randevu verilir

KATETER NEDİR?

Kateterlerin uzunlukları kişinin beden yapısına göre farklı uzunlukta olup, karın boşluğunda kalan kısmı sıvı alış – verişini daha kolay sağlamak için deliklidir.
Karın boşluğunda tahrişi önlemek için uç kısmı kıvrıktır.
Üzerinde kateteri sabitleyen, çıkmasını önleyen iki tane keçe vardır.

Kateter yerleştirilmesi İçin randevuya gelmeden önce;
* Antibakteriyel sabunla, banyo yapılmalıdır.
* Karın bölgesindeki kıllar varsa temizlenmelidir.
* Lavman kullanılarak barsaklar boşaltılmalıdır.
* Kateter yerleştirilmeden önce idrar varsa mesane boşaltılmalıdır.
Kateter ameliyathanede veya diyaliz merkezinde takılabilir.

Hastanın durumuna göre hangi yöntemin kullanılacağına diyaliz merkezince karar verilir.

Kateter yerleştirildikten sonra, kateterin karın içindeki yerini belirlemek için kontrol filmi istenir.
Kateter takıldıktan sonra yaranın daha sağlıklı iyileşebilmesi için 4-7 gün süreyle pansuman açılmamalıdır (kanama ıslaklık vs. yoksa).
İlk pansuman mutlaka diyaliz hemşiresi tarafından yapılmalıdır.
Genellikle kateter takıldıktan 3 hafta sonra diyalize başlanır. Bu süre içinde hastanın eğitimi tamamlanmış olur.
Gerekli durumlarda diyalize başlama süresi kısalabilir veya uzayabilir.

KATETER ÇIKIŞ YERİ

Kateterin vücuttan çıktığı bölgeye kateter çıkış yeri, kateterin deri altından geçen kısmına da tünel adı verilir.

KATETER ÇIKIŞ YERİ BAKIMI

Kateter takıldıktan sonra kateter çıkış yeri pansumanı düzenli yapılmalıdır.
* Kateter çıkış yerinin günlük bakımı merkezinizin önerdiği şekilde yapılmalıdır.
* Pansuman sırasında enfeksiyon belirtileri olan kızarıklık, ağrı, şişlik, akıntı ve sıvı sızması gibi problemler göz ardı edilmemelidir.

Bu problemler kateter çıkış yerinde mikropların varlığını gösterir. Bu belirtilerin biri veya birkaçı ile karşılaşıldığında diyaliz merkezi ile iletişim kurulmalıdır. Bu problemleri çözmekte geç kalınırsa mikroplar kateter çıkış yerinden içeriye doğru ilerleyerek tünele ulaşır, bu durum kateterin çıkartılmasına neden olabilir.
İyi bir kateter çıkış yeri için, kateterin vücut dışında kalan kısmının hareketliliği engellenmelidir.
Kateter çıkış yerindeki deri ve deri altındaki kısım bir süre sonra kateteri sararak kateterle derinin bütünleşmesini sağlar. Eğer kateterin hareketliliği önlenmezse bütünleşme sağlanamaz, mikropların kolayca yerleşip iltihap oluşturabilecekleri bir ortam meydana gelir.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
* Pansuman sırasında mutlaka maske kullanılmalıdır.
* Her zaman katetere dokunmadan önce eller iyice yıkanmalıdır.
* Kateter asla cekilmemeli ve bükülmemelidir.
* Kateterin yakınlarında makas ve iğne kullanılmamalıdır.
* Banyo duş şeklinde yapılmalı, banyo sonrası kateter çıkış yeri iyice kurulanıp pansuman yenilenmelidir.
* Denize girerken kateter çıkış yeri, merkezin önerdiği su geçirmeyen bir bantla kapatılmalıdır.
* Kateter çıkış yerinde kabuklanma olduğunda koparılmamalıdır. Oksijenli suyla yumuşatılarak silinmelidir.
* Kateter delinirse delik kapatılmaya çalışılmadan, delik kısmın altından klemplenip hemen diyaliz merkezine gidilmelidir.
* Kişisel temizlik kurallarına uyulmalı, iç çamaşırlar her gün değiştirilmeli ve çok sıkı giysiler giyilmemelidir.
* Kateter çıkış yerinde mikropların neden olduğu problemlerde önerilen ilaçlar düzenli alınmalıdır. Kontrol tarihlerinde mutlaka diyaliz merkezine gidilmelidir.
* Kateter mutlaka iyi bir şekilde tesbit edilmelidir.

PERİTON DİYALİZİ ORTAMI NASIL OLMALIDIR?

PD (Periton Diyalizi) tedavisinin bütün aşamalarında temizlik (hijyen) kurallarına dikkat edilmelidir. Bu şekilde enfeksiyon riski en aza indirilebilir. Temiz teknik kullanılmasının amacı diyaliz işlemi sırasında temas edilen bütün yüzeylerdeki mikrop ve bakterileri uzaklaştırmaktır.

Ortamın özellikleri nasıl olmalıdır?
* Aydınlanma ve havalandırmanın iyi sağlanabildiği, güneş gören bir oda olmalıdır.
* Diyaliz süresince kapı ve pencereler kapalı olmalıdır.
* Odada kullanılmayan eşyalar bulundurulmamalıdır.
* Diyaliz süresince oda başka amaçlarla kullanılmamalıdır.
* Diyaliz sırasında odada başka birileri bulunmamalıdır. (Çocuk hastalar ve kendi diyalizini gerçekleştiremeyen hastalar hariç)
* Uygun yükseklikte çizilmeyen, temizliği kolay sağlanabilen bir masa bulunmalıdır.
* Hareket ettirilebilir ve silinebilir bir sandalye bulunmalıdır.
* Silinebilir bir askı bulunmalıdır.
* Hareketli ve temizlenebilir bir çöp kutusu bulunmalıdır.
* Atıklar uygun şekilde imha edilmelidir
* Diyaliz odası temizlenmeli, havalandırıldıktan sonra kapı-pencere kapatılmalı ve toz alınmalıdır.

Bu ortamda kişi;
* Rahat ve vücuda uygun temiz giysiler giymeli,
* Eldeki takılar (saat, yüzük, bilezik) çıkartılmalı,
* Kollar dirseklere kadar açık olmalı,
* Tırnaklar kısa ve temiz olmalı,
* Saçlar toplanmalı,
* Maske kullanmalıdır.

PERİTON DİYALİZİ UYGULAMASINDA HİJYEN NEDEN ÖNEMLİDİR?

* Periton Diyalizinde hijyen (temiz teknik) kurallarına dikkat edilirse diyaliz tedavisi daha sağlıklı ve uzun süreli uygulanır.
* Hijyen; fiziksel sağlığın ve bedensel bütünlüğün devamı için uygun temizlik alışkanlığıdır.
* Hijyen, kateter çıkış yeri enfeksiyonu, tünel enfeksiyonu ve peritonit gibi diyalizin ömrünü kısaltan enfeksiyonlardan korunmak için ve sağlıklı diyalizin devamında önemli yer tutar.

Temiz Teknik Denilince Neleri Anlıyoruz?
* Diyaliz yapılan odanın temizliğine dikkat edilmelidir. Diyaliz yapılan oda her gün temizlenmeli, havalandırılmalı, camlar kapatıldıktan sonra toz alınmalıdır.
* Diyaliz yapılan odada fazla eşya olmamalıdır.
* Diyaliz sırasında kapı ve pencere kapalı olmalıdır.
* Diyaliz sırasında odada evcil hayvanların bulunması sakıncalıdır.
* Diyaliz malzemelerinin konulduğu masanın temizliğine dikkat edilmelidir.
* Diyaliz sırasında odada başka kimse bulunmamalıdır.
* Her diyaliz uygulamasından önce eller mutlaka en az 3 dakika süreyle ve tekniğe uygun biçimde yıkanmalıdır.
* Diyaliz sırasında maske takılmalıdır. Eğer maske takılmazsa mikroplar peritonit veya kateter çıkış yerinde enfeksiyona neden olabilir.
* Torba bağlantısı en kısa sürede yapılmalıdır.

Diyaliz Sırasında Kişisel Temizliğe (Hijyene) Dikkat Edilmelidir:
* Vücut temizliğine dikkat edilmelidir.
* Banyo duş şeklinde yapılmalıdır.
* İç çamaşırlar her gün değiştirilmelidir.
* Kateter pansumanı her gün öğretilen şekilde ve dikkatle yapılmalıdır.
* Ağız sağlığını korumak açısından dişler düzenli biçimde fırçalanmalıdır.
* Tırnaklar kısa ve temiz tutulmalıdır.

KONTAMİNASYON (Kirlenme) NEDİR?

Diyaliz sıvısı, transfer set ya da bağlantı ucunun, herhangi bir yere temas ettirilerek, hastalık yapan mikroplarla bulaşmasına kontaminasyon (kirlenme) denir.

Kontaminasyon Hangi Yollarla Oluşur? Transfer set ile torba bağlantısının dikkatli yapılmaması sonucu kirlenme oluşabilir.
* Hava Yolu: Diyaliz işlemi sırasında odada havada bulunan ve göremediğimiz mikroplar periton diyalizi sırasında transfer set ve torbanın bağlantı ucunun kirlenmesine neden olabilir.

* Solunum Yolu: Solunum esnasında ağız ve burunda bulunan mikroplar diyaliz bağlantısı yaparken açık uçların kirlenmesine neden olabilir. Aynı mikroplar öksürme ile havaya da karışır.

* Kirli eller
* Kötü Kateter Çıkış Yeri Pansumanı
* Transfer set ve titanyum adaptör bağlantısının ayrılmasıyla
* Yırtık delik diyaliz torbalarının kullanılmasıyla kontaminasyon oluşur.

DEZENFEKSİYON NEDİR? NEDEN ÖNEMLİDİR?

* Dezenfeksiyon cansız yüzeylerde hastalık yapan mikropların bir kısmının ya da hepsinin öldürülmesidir. Masa, sehpa, yer zemini, mavi torba klempi gibi eşyalar cansız yüzeylere örnek olarak gösterilebilir.
* Diyaliz yapılan oda ve zemini, masa, sehpa, lavabo çamaşır suyu ile temizlenerek kolayca dezenfekte edilebilir,
* Bunların dışında Periton Diyaliz hemşiresinin önereceği dezenfeksiyon yöntemleri de kullanılır.

Çevre Dezenfeksiyonu:
* Diyaliz yapılan masa: Masa üzeri uygun şekilde temizlenmelidir.Bir kez silinen yerden bir daha geçilmemelidir.
* Diyaliz odası, lavabo ve musluklar: Bir kova suya (10-151t) bir çay bardağı çamaşır suyu eklenerek silinmeli ve durulanmalıdır. Diyaliz yapılan oda her gün temizlenmelidir.
* Diyaliz solüsyonu boşaltılan tuvalet temizliğinde: Bu yüzeylere saf çamaşır suyu dökülüp on dakika bekletilmeli. Bol suyla durulanmalıdır.
* Genel olarak ev temizliğinde: Bir kova suya bir çay bardağı çamaşır suyu eklenip haftada iki kez bütün yüzeyler silinmelidir. Ayrıca piyasada bulunan temizlik ürünleri de bu amaçla kullanılabilir.

STERİLİZASYON NEDİR? NEDEN ÖNEMLİDİR?

* Sterilizasyon; hastalık yapan mikropların tamamen öldürülmesidir. Karın içine verilen diyaliz sıvısı, bu sıvının karın içine verilmesini sağlayan torba ve setlerin iç yüzeyi tamamen mikropsuzdur (sterildir).
* Diyaliz sırasında kullanılan mini kapak steril malzemelerden birisidir.
* Pansuman için kullandığımız gazlı bezler steril olmalıdır. Enjektörler de steril olması gereken malzemelerdendir.
* Torba değişimi esnasında uygun teknikle bu steril ortam bozulmadan bağlantı sağlanmalıdır.

EL YIKAMANIN ÖNEMİ

* Periton diyalizi uygulayan hastalarda ellerin temizliği oldukça önemlidir.
* Günlük yaşamda kirli ya da temiz, bir çok iş için ellerimizi kullanırız.
* Bu nedenle ellerimiz en çok kirlenen ve hastalık nedeni olan mikroplan taşıyan organlarımızdır.
* Ellerimizin kirli olduğunu gözlerimizle görebiliriz, fakat mikropları göremeyiz. Göremediğimiz bu mikroplar periton diyalizi yaparken karın içine ulaşarak peritonite neden olabilir. Ellerinizde oluşan kirleri su ve sabunla kolayca temizleyebilirsiniz.
* Yıkayarak temizlediğimiz ellerimizin üzerindeki mikropları yok edemeyiz fakat çok büyük bir kısmını ellerimizden uzaklaştırırız.

Alıntıdır.