Osteoartrit hakkında herşey

Osteoartrit yada OA, eklemlerde kıkırdak yıkımından dolayı oluşan eklem ağrılarına ve tutulmasına yol açan bir hastalıktır. Osteoartrit insan oğlunun bilinen en eski ve en yaygın hastalıklardandır. Ayrıca dejeneratif eklem hastalığı, artros, osteartroz veya hipertrofik artrit gibi bir çok değişik isimleri ile de bilinir. Kıkırdak yıkımına yol açabilen bir çok durum vardır. Bunlar; fazla kilolu olmak, bir eklemde yaralanma, kaslarda zayıflık, eklem bölgesini destekleyen sinirlerde hasar, sinovya zarı hastalığı ve kalıtımdır. Osteoartrit her hangi eklemi etkileyebilir fakat genellikle kalçada, dizlerde ve belkemiğinde oluşur. Aynı zamanda parmak eklemlerinde de, özellikle ellerde tırnağa yakın eklemlerde ve ayakta baş parmak kökündeki eklemde oluşur. Osterioartrit’i geliştirme eğilimi yaşla artar ve hem kadınları hem de erkekleri etkiler.

OSTEOARTRİT‘DE NE OLUR ?
Osteortrit, eklem ağrıya neden olan kıkırdak yıkımının bir sonucudur. Normal eklem de her bir kemiğin ucunun sağlam lastik gibi kıkırdak diye adlandırılan madde kaplar. Kıkırdak eklem hareketi için yumuşak, kaygan bir yüzey oluşturur ve kemikler arası yastık gibi hareket eder.

Osteoartrit’ te kıkırdak yıkımı birkaç aşamada oluşur.

Kıkırdak yapısı yaşlandıkça değişmeye başlar. Böyle olduğunda, kıkırdak elastikliğini kaybeder ve fazla kullanmadan yada yaralanmadan dolayı daha kolay zarar görür. Bu değişikliklerin meydana gelme süresi ve şiddeti kalıtımda, eklem travması vb faktörlerden etkilenir.
Zamanla, synoviyum adı verilen eklem içinde yapı kıkırdak yıkımına tepki gösterir ve iltihaplanır. Bu iltihaplanma kıkırdağa daha fazla hasar veren sitokin adı verilen iltihap proteinlerin ve enzimleri üretilmesine neden olur.
Kıkırdak yok oldukça alttaki kemik meydana çıkar ve eklem doğal şeklini kaybedebilir. Kemik uçları kalınlaşır ve eklemdeki yumuşak dokuların kemiğe bağlandığı kemiksi kütleler oluşur.
Kıkırdak yıkımının yanında, eklemdeki sıvı, hastalığın ilerlemesinde bir rol oynayabilir. Synovial sıvısı eklemde şok emici ve kaydırıcı olarak görev yapar ve eklemin doğru şekilde işlenmesi için gereklidir. Eklem sıvısı çoğunlukla hyaluronan diye adlandırılan sıvımsı bir maddeden oluşmuştur. Osteoartrit’de hyaluronan yeteri miktarda bulunmayabilir. Eklem sıvısındaki hyaluronanın niteliğinde, bu sıvının şok emici ve koruyucu özelliğini azaltabilen bir değişiklik olabilir. Bu eklemdeki kıkırdak yıkımının ve belirtilerinin sebeplerinden biri olabilir.

Belirtiler
Genellikle etkilenmiş eklemler onları çok kullanmaktan veya uzun süreli hareketsizlikten sonra ağrırlar. Muhtemel etkilenmiş eklemi kolayca hareket ettirmekte zorlanacaksınız. Fakat eklem tamamiyle tutulmayacaktır. Ağrıyan eklemi hareket ettirmez ve egzersiz yaptırmazsanız, eklemi çevreleyen kas zayıflar ve bazen küçülür. Aynı zamanda zayıf kasların eklemleri destekleyememe ihtimali vardır ki buda kullanıldıkça artan eklem ağrısına katkıda bulunabilir. Ayrıca sizin koordinasyonunuz ve duruş şeklimizin eskiden olduğu gibi iyi olmadığını fark edebilirsiniz.

OSTEOARTRİT VE REMATOİD ARTRİT ARASINDAKİ FARKLILIKLAR
Bazı insanlar osteoartrit ile romatoid artriti karıştırır. Bu iki hastalık aslında oldukça farklıdır. Bazı insanların aynı zamanda hem osteoartriti hem de romatoid artrit olabilir.

Osteoartrit

Genellikle 40 yaşından sonra başlar.
Genellikle uzun yıllar boyunda yavaşça gelişir.
Birkaç eklemi etkiler ve vücudun her iki tarafında oluşabilir.
Eklem kızarıklığı, sıcaklığı ve şişmesi genellikle azdır / minimaldir. Sabah tutulması yaygındır, kısa fakat şiddetli olabilir.

Romatoid Artrit

Genellikle 25 ve 50 yaşları arasında başlar.
Aniden haftalar yada aylar içinde gelişebilir.
Genellikle birkaç eklemi, öncelikle vücudun her iki tarafındaki küçük eklemleri etkiler.
Eklemler kızarıklığa, sıcaklığa, şişkinliğe ve sabahları uzun süren tutulmaya neden olur.
Sadece bazı eklemleri; nadiren el bileklerini dirsekleri veya ayak bileklerini etkiler.
Genel hastalık ve yorgunluk hissine neden olmaz
El bilekleri, dirsekler ve omuzlarla beraber bir çok eklemleri etkiler.
Kilo kaybı ve ateş ile beraber genel hastalık ve yorgunluk hissine sık sık neden olur.

El Parmaklarında OA
El parmak eklemlerindeki kıkırdak yıkımı, ağrıya, şişkinliğe ve sonuçta bu eklemlerde kemik büyümesine sebep olabilir. Bu çıkıntılar el parmaklarının uç eklemlerinde oluşursa, heberden nodülleri olarak adlandırılır. El parmaklarının ortasındaki eklemlerde oluşursa, bunlara Bouchard nodülleri denir. Heberden nodülleri sıklıkla kadınlarda görülür.Bazen 40 yaş bile oluşur.Heberden ve Bouchard nodüllerini her ikisi de ilk önce bir yada birkaç parmakta ve sonra da diğerlerinde gelişebilir. Etkilenmiş eklemde kızarıklığı, şişkinliği, yumuşaklığı ve ağrıyı fark edebilirsiniz. Bu nodüller el parmak eklemlerini ağrıtsa ve genişletse de muhtemelen hala ellerinizde iyi şekilde yararlanacaksınız. Bazı insanlar el parmak eklemleri genişlediğinde her hangi ağrı, kızarıklık yada yumuşaklık görmezler.

Omurgada OA
Belkemiği disklerinin kronik bozulması ve kemiklerin çok büyümesi bunun sonucunda boyunda ve sırtta tutulmaya ve ağrıya sebep olabilir. Boyunda, omuzda, kolda, sırt altında yada bacaklarınızda ağrı hissedebilirseniz. Bu yayılan ağrı kollarınızda yada bacaklarınızdaki zayıflık ve hissizlik hissi ile ilişkilendirilebilir.

Dizlerde OA
Ayağınızı hareket ettirdiğinizde diz bölgesindeki eklem hassasiyeti ve ağrıyı hissedebilirsiniz. Hareket ettiğinizde eklemlerinizde sürtünme veya çekme hissini duyabilirsiniz. Merdivenlerden inip çıkmak veya bir sandalyeden kalkmak ağrı verici olabilir. Ağrı sizin hareketinizi veya ayağınıza egzersiz yaptırmanızı engelliyorsa, bölgeyi çevreleyen büyük kaslar daha da zayıflayacaktır.

Kalçada OA
Kalçalarınız OA’dan etkilendiyse, kalçanızın dış bölümünde yada iç baldırınızda, kasığınızda ağrıyı hissedebilirsiniz. Bazı insanlar dizlerinde veya baldır boyunca bahsi geçen ağrıyı hisseder. Ağrı siz yürürken topallamanıza sebep olabilir.

Ayakta OA
OA ayaklarınızı etkilerse, büyük baş parmağınızın alt yüzeyindeki büyük eklemde ağrı ve hassasiyet hissedebilirsiniz. Sıkı ve yüksek topuklu ayakkabılar giymek bu ağrıyı daha kötüleştirebilir.

OSTEOARTRİT NEDEN OLUR ?
Araştırmacılar sizin osteartritis geliştirme riskini arttıran birkaç faktör var. Bu faktörler kalıtım, aşırı şişmanlık, eklem yaralanması, bazı eklemlerin devamlı fazla kullanımı, kas zayıflı, sinir yaralanmasıdır.

Kalıtım
Bazı ailelerde, osteartrit kollajen adı verilen ve kıkırdağın önemli bir protein bileşeninden sorumlu olan genlerden birindeki kalıtımsal bir bozukluğun sonucu olabilir. Bu da kıkırdakta hızlı bozulmaya yol açar. Böyle sorunlar gençlikte her hangi soruna neden olmayabilir fakat zamanla eklemleri yavaş yavaş yıpratabilir. Kalıtımsal yatkınlığı olan kadınlar parmak eklemlerinde kemikimsi nodüller gelişebilir. Yay bacak veya doğuştan kalça anormallikleri gibi eklemleri yanlış bir araya getiren veya yanlış hareket ettiren bozukluğu olan kişilerde OA gelişme ihtimali daha fazladır. Eklemlerde gevşekliği olanlarda OA gelişme riski yüksektir.

Aşırı Şişmanlık
Çalışmalar aşırı şişmanlığın dizin OA riski arttırdığını gösterdi. Orta ve daha ileri yaşlarda, özellikle semptomlar ortaya çıkmadan önceki 8 ile 12 yıl boyunca OA gelişme riski üzerindeki en büyük etkinin vücut ağırlığıdır. Bu nedenle fazla kiloları vermek dizde osteartrit oluşumunu engellemeye yardımcı olabilir.

Kas Zayıflığı
Zayıf baldır kası olan kişilerin OA’ı geliştirme olasılığı daha fazladır. Uyluk kasları zayıf olanlarda dadiz OA’sı gelişmesi daha muhtemeldir.

Yaralanma Yada Aşırı Kullanım
Aşırı kullanmaya bağlı bazı eklemlerde osteartriti gelişebilir. Dizde yada kalçada ciddi bir yaralanma hikayesi bu eklemlerde OA gelişme riskinizi arttırır. Bir eklemde yaralanma yada travmadan kaçınmak osteartrit oluşumunu önlemeye yardımcı olabilir. Bazı işlerde devamlı kullanılan eklemler osteartrit geliştirilebilir. Sıklıkla dizlerini bükmeyi gerektiren işler dizde osteartrit riskini artırıyor görünmektedir. Aşırı kullanımda dolayı eklemlerde hasarı önlemek için işlerde bazı değişiklikler yapma şansı vardır.

NASIL TEŞHİS KONUR ?
Doktorunuz genellikle sizin tıbbi hikayenize ve fiziksel muayenenizi temel olarak osteartrit teşhisini koyar. Buna rağmen, doktorunuz teşhisi doğrulamaya yardımcı olacak, diğer ağrı sebeplerinin ayırıcı tanısında bertaraf etmek ve ne kadar eklem hasarı oluştuğunu tespit etmek için diğer başka prosedürlere ve / veya röntgen gibi testlere başvurulabilir. Eklem aspirasyonu, şişmiş eklemlerden alınıp incelendiği bir prosedürdür. Aynı zamanda diğer hastalıkların ayırıcı tanısında yardımcı olabilir.

NASIL TEDAVİ EDİLİR ?
İyi bir tedavi programı eklem ağrısını ve tutulmasını azaltıp eklem hareketlerini geliştirmenize ve günlük hareketlerinizi yapabilme kabiliyetini arttırmanıza yardımcı olabilir. Tedavi programınızı sizin için özel olarak hazırlanacak ve fiziki ve / veya uğraşı terapisi, hafif aerobik egzersiz, kilo kontrolü, hasta eğitimi ve tedavi kombinasyonu oluşturulacaktır. Bu önlemler yardımcı olmadığında ameliyat düşünülebilir. Tedavi programınız, eklemlerin etkilendiği hastalık ciddiyetine, şikayetlerinizin doğasına, yaşınıza diğer sağlık problemlerine ve günlük faaliyetlerinize bağlı olacaktır. Programınız ihtiyaçlarınıza cevap vermesini sağlamak için doktorunuzla ve fizyo ve uğraşı terapistleri gibi diğer sağlık uzmanlarıyla ortak çalışacaksınız.

Fizik ve Uğraş Terapisi
Osteoartriti yürüme banyo yapma, giyinme, merdiven çıkma, tuvalet ihtiyacınızı giderme ve ev işleri gibi bazı hareketleri kısıtladığını tespit edeceksiniz. Fizik ve uğraş terapistleri günlük yaşamınızda bu aktiviteleri sürdürme becerinize şu şekilde yardımcı olabilirler:

Kas gücü ve eklem hareket mesafenizi geliştirmenize yardımcı olurlar
Bastonlar koltuk değnekleri, yürüteçler ayakkabı iç destekleri ve diğer destek maddeleri gibi yardımcı araçlar sağlarlar
Sıcağı ve soğuğu doğru olarak kullanmayı öğretirler (sıcak bazı durumlarda kas spazmlarını ve acıyı azaltır; soğuk bazı durumlarda ağrıyı azaltır ağrılı bölgeyi uyuşturur)
Ağrılı bölgelere splint uygularlar
Doğru eklem kullanımı ve enerji koruma prensiplerini öğretirler
Uygun ayakkabı tavsiye ederler
Fizik ve uğraş terapisinin avantajları eklemlerde daha az ağrı, günlük görevleri yapmada daha fazla kolaylık ve eklemlerde daha az baskı olacaktır.

Aerobik Egzersiz
Başarılı osteartrit kontrolünde düzenli aerobik egzersizleri yapmak çok önemlidir. Egzersiz tutulmuş eklemde baskıyı azaltmaya yardımcı olacak, azalmış ağrı gelişmiş fonksiyon ve güçlü kasları kapsayan birçok yarar sağlar. Su içinde yapılan aerobik egzersizleri eklemlerinizde daha az baskı yapar ve genel sağlığınız için iyidir. Kalçalarınız veya dizlerinizde çok fazla hastalık yoksa ve çok ağrılı değilse yürüme iyi olabilir. Tutulmuş eklemlerin etrafındaki kasların gücünü arttıran egzersizler önemlidir.

Kilo Kontrolü
Fazla kilonuz varsa tavsiye edilen kiloda kalmak veya kilo vermenin birçok avantajları olmakla beraber dizin osteartritini engellemeye yardımcı olabilir. Osteartritiniz varsa, kilo – taşıyan eklemlerde (kalçalar dizler, sırt ve ayak) baskıyı azaltarak ağrıyı azaltır. Aynı zamanda iyi görünmenize ve daha iyi hissetmenize yardımcı olur. Kilo vermenin formülü daha az kalorili yemek ve fiziksel aktivitenizi arttırmaktır.

Hasta Eğitimi
Sağlık ekibinizle ortaklaşa çalışmak tedavinizde daha aktif rol almanızı gerektirir. Aşağıdaki bazı öneriler durumunuzu daha iyi hale getirmeyi öğrenmenize yardımcı olabilir.

Osteartrit hakkında öğrenebileceğiniz kadar öğrenin. Ne tür değişiklikler bekleyebileceğinizi doktorunuza sorun.
Artık yapamayacağınız şeyler için kederlenmekte acele etmeyin, sonra ne yapabileceğinize odaklanın ve size zevk ve hissi veren yeni aktiviteler keşfedin.
Hissettiklerinizi ve sorunlarınızı hakkında konuşun böylece aileniz ve arkadaşlarınız anlasın.
Pozitif düşünmeyi öğrenin. Her ne kadar osteartrit geçmeyecek olsa da, bulgularını kontrol altına almakta büyük bir rol oynayabilirsiniz.
İLAÇ TEDAVİSİ
Osteartritin bulgularını kontrol etmek için birçok ilaç kullanılır. Bu ilaçları ağrı duyulduğunda alınır. Doktorunuz hangi ilaç tedavisinin ve programının en iyisi olduğuna sizin semptomlarınıza ve yaşam tarzınıza göre karar verecektir.

AMELİYAT
Çoğu osteoartritli hasta hiçbir zaman ameliyata ihtiyaç duymayacaktır. Fakat, ameliyat daimi eklem ağrısı ve önemli eklem hasarı olduğunda yararlı olabilir. Osteotomi kemiği kesip ve kemikte bozukluğu düzelttip sonra kemiği daha iyi bir pozisyonda tekrar yerine oturtan bir ameliyat yöntemidir. Kaval kemiğin osteotomisi zarar görmemiş kıkırdağa daha fazla yük bindirmek ve diz ağrısını azaltmak için bacağın ağırlık taşıma pozisyonunu değiştirmek için yapılan bir ameliyattır. Bu, diz ekleminin bir tarafı diğerinden daha fazla zarar gördüğünde yapılır. Total eklem arthroplastisi eklemlerin yeniden yapılanmasını sağlayan diğer bir ameliyat işlemidir. Bu kıkırdağın aşındığı ve kemiğin çok zarar gördüğü yerde protez ekleyerek yada yüzeyi yeniden kaplanarak yapılır.Operatörler kullanmaya dayanıklı plastik, metal ve seramikten yapılmış yapay eklemler ile zarar görmüş eklemleri onarır yada yerine bunları yerleştirebilirler. Bugün suni eklemlerin çoğu için insan yapımı maddeler vardır. Bazı suni eklemler kemik çimentosu ile kemiklere bağlanmıştır. Son zamanlarda bu kemik çimentosuna ihtiyacı olmayan yeni suni eklemler kullanılıyor; çimento yerine eklem parçaları kemiğin ekleme birleşmesini sağlayan küçük boşlukları sert yüzeylere veya özel bir kaplamaya sahiptirler. Bu tip eklemlerin daha genç insanlarda özel bir değeri olabilir çünkü kemiğin içine yerleştirilen maddeler daha uzun dayanır.

Doktorunuz ile ve diğer sağlık uzmanları ile açık iletişim, osteoartrit ile başarıyla mücadelede için uygun bir yol olabilir.