Oruç Hakkında Bilmeniz Gereken Herşey Bilgiler..

1. Oruç kimlere farzdır? Çocuklar oruç tutar mı?
Namaz mükellefiyeti, diğer bir ifade ile yükümlülüğü için geçerli olan şartlar oruç için de geçerlidir.
Bir kişinin oruç mükellefiyeti alabilmesi için;

a- Müslüman olmalı,

b- Ergenlik (bulûğ) çağına girmiş, akıllı (aklî olgunluk düzeyi) olmalı,

c- Oruç tutmaya güç yetirecek durumda olmalıdır.

Ergenlik çağına gelmemiş olan çocukların oruç tutmaları şart olmamakla beraber bedenî durumları göz önüne alınmak şartıyla oruca alıştırmak ve ısındırmak amacıyla ara ara oruç tutmalarına izin vermek, hatta istemek uygundur.

Hasta ve yolcu olan kişiler ise; güç yetiremediklerinden isterlerse oruç tutmayabilirler. Hastalık ve yolculuk durumları bittikten sonra tutmadıkları oruçlarını Ramazan ayı dışında kazâ ederler. Gebe ve emzikli (süt veren) kadınların durumu da böyledir. Hastalıkları iyileşmeyen kişiler ise; her oruçları için bir fakiri doyurmaları veya doyuracak fidyeyi fakire vermeleri gerekir. (el- Bakara 2/183-184)

2. Oruç tutmamayı mubah kılan haller nelerdir?

İslâm dini, insanlara zor gelecek hiçbir yükümlülüğü şart koşmamıştır. Sıkıntı ve meşakkatin zorlaştığı durumlarda mükelleflere birtakım kolaylıklar ve ruhsatlar tanımıştır. Oruç için de bu böyledir. Bazı durumlarda farz olan Ramazan ayı orucu tutmamaya müsaade edilmiştir. Bu durumlar şunlardır;

1- Seferî (yolcu) olmak,

2- Hasta olmak (doktorun, ‘oruç tutamazsın’ dediği haller),

3- Gebe ve emzikli olmak,

4- Oruç tutamayacak derecede yaşlı olmak,

5- Hayati tehlike oluşturacak derecede açlık ve susuzluk çekmek,

Mesleği gereği sürekli olarak yolcu olan kişi için öncelikle sağlığı açısından bir sıkıntı ve zarar görmeyecekse oruç tutması daha faziletli görülmüştür. Ancak sıkıntı ve zarar söz konusu olduğunda oruç tutmaz ve tutmadığı oruçların fidyesini fakire verir. (İlmihal, c. 1, s. 396-397, İsam Yay.)

3. Oruca ne zaman niyet edilir?

Hanefîler’e göre; Ramazan orucu, nâfile oruçlar ve vakti belirtilmiş adak oruçlarının niyet etme vakti gün batımından başlayıp ertesi günün kuşluk vaktine hatta öğle namazı vaktinin girmesinden az önceki vakte kadar devam eder. Öğle namazı vakti girdikten sonra artık hiçbir oruca niyet edilemez.

Şâfîlere göre; Ramazan orucu, kazâ orucu ve adak orucuna geceden niyet etmek şarttır. Fakat nâfile oruca zevalden önceye kadar niyetlenmek câiz (uygun) dir. (İlmihal, c. 1, s. 399, İsam Yay.)

4. Orucu bozan şeyler nelerdir?

“Oruçlu iken sadece yeme, içme ve cinsel ilişkiden uzak kalmakla orucumu tamamlamış olur muyum?”

Orucun anlamı ve temel unsuru, yemekten, içmekten ve cinsel ilişkilerden, zevklerden uzak durarak insan nefsinin bunlardan mahrum bırakılmasıdır. Oruca niyetlenmiş kişinin, yeme-içmede veya cinsel ilişkide bulunması şüphesiz orucunu bozacağından bilinçli bir şekilde bu durumlardan uzak durması gerekmektedir. Oruçlu kişinin bu hallerden kendisini uzak tutmayı başardığında ve oruca son veren baygınlık, ağız dolusu kusma, hayız (regl) kanaması gibi irade dışı durumlar da olmadığında orucu tamdır ve vazifesi olan oruç ibadetini yerine getirmiş olur, sevabını alır. (İslâm Fıkıh Ans. c. 3, s. 167, 169, Zaman Yay.)

5. Bozulan oruçta sadece kazâyı gerektiren durumlar nelerdir?

“Gusül abdesti alırken ağzıma aldığım su ile gargara yapayım derken suyu yanlışlıkla yuttum. O gün oruçluydum. Bu durumda orucum bozuldu mu? Bozulduysa cezam var mı?”

Hayatımız içinde beslenme anlamı ve amacı taşımayan, ayrıca yenilip içilmesi alışılmış olmayan, yani insan tabiatının istek, eğilim göstermediği şeylerin yenilip içilmesinden oruç bozulur, fakat bu oruç için sadece kazâ gerekir, kefâret gerekmez.

Örneğin; çiğ pirinç, hamur, un, ham meyve yemek, fındık ve cevizi kabuğuyla yutmak orucu bozmakla beraber kefâret gerektirmez.

Kişi oruçlu olduğunun bilincinde olduğu halde abdest suyundan yanlışlıkla içse, denizde yüzerken deniz suyu veya banyo yaparken ağzına aldığı suyu yutsa; bu durumda orucu bozulur ve sadece kazâsı gerekir. Ağza giren yağmur, dolu, karı isteyerek yutmak da kişinin orucunu bozar, fakat kefâret gerekmez.

Kusma, kasıtlı olarak meydana gelir ve ağız dolusu olursa; orucu bozar, sadece kazası yapılır, kefâret gerekmez. Fakat kusmalar -kasıtlı veya kasıtsız olsun- ağız dolusu olmadıkça orucu bozmaz.

Sahura kalkmış kişi, imsak vaktinden habersiz yiyip içerken vaktin geçtiğini öğrense orucu bozulur ve o günkü orucu kazâ etmesi gerekir, kefâret gerekmez.

Unutarak yiyip içtikten sonra orucun bozulduğunu zannedip yiyip içmeye devam edildiği veya cinsel ilişkide bulunulduğunda oruç bozulur, kazâsı gereklidir.

Gece niyetlenmeyi unutup gündüz niyetlendikten sonra, bu niyetin geçerli olmadığına kanaat getirip yiyip içmek, cinsel ilişkide bulunmak orucu bozar, kazâ gerekir, kefâret gerekmez.

Oruçlu bayanın regl (aybaşı) kanaması başlasa orucu bozulur, kazâsı gereklidir.

Aniden sancılanan, dayanılmaz ağrılar içinde kalan oruçlu kişi; sağlığı için gerekli ilaçları içerek orucu bozabilir. Bu orucun kazâsı gereklidir, ama kefâret gerekmez. (İslâm Fıkhı Ans. c. 3, s. 161 Zaman Yay.)

6. Oruçlu iken cinsel ilişki kefâreti gerektirir mi? Kazâ ve kefâreti gerektiren diğer durumlar nelerdir?

Hem kazâ hem de kefâreti gerektiren hallerin başında; Ramazan günü oruca niyetli iken bilerek ve isteyerek yapılan cinsel ilişkidir. Orucun bu şekilde bozulması eşlere ceza olarak altmış gün oruç tutma (kefâret) ve bozulan orucun kazâsı görevini yükler.

Kefâret gerektiren ikinci hal ise; Ramazan orucuna niyet etmişken isteyerek ve baskı veya mubah kılıcı bir özür olmaksızın bir şey yiyip içmektir. Hanefî mezhebi ve Malikî mezhebi; bilerek isteyerek bir şey yiyip içmeyle kasten bozulan oruç için kazâ ve kefâretin gerektiğini söyler. Bunun sebebi; Ramazan ayı hürmetinin, yani saygınlığının ihlâl edilerek bir suç işlenmesidir. (İslâm Fıkhı Ans. c. 3, s. 209, Zaman Yay.)

Örneğin; kişi tam bir şey yiyor, içiyorken imsak vaktinin girdiğini anlasa veya o gün oruç olduğunu hatırlasa hemen yemeyi ve içmeyi kesmelidir. Eğer bile bile yemeğe devam edecek olsa; Hanefî, Malikî imamlara göre bu durum kazâ ve kefâreti gerektirir.

7. Orucu mazeretsiz olarak kasten bozmanın altmış günlük kefâreti ne şekilde ödenir?

Birden fazla Ramazan orucunu keyfî şekilde bozup birden fazla kefâret orucu borcu olan kişi, Hanefî mezhebine göre; altmış gün peş peşe oruçlarını tutar ve sonuna bozulan oruç adedince oruçları ilave eder. Başka bir deyişle; birden çok kefâret borcu olan kişi her borcuna ait altmış gün oruç tutmaz, sadece bir kez tutulan altmış gün oruç sonuna bozulan oruç sayısınca oruç ekler. Şafiî, Hanbelî ve Malikî mezheplerine göre ise; bozulan oruç sayısınca kefâret tutmak gereklidir. (İslâm Fıkhı Ans. c. 3, s. 205, Zaman Yay.)

8. Oruçlu iken uykusunda ihtilâm olan veya cünüp olarak sabahlayan kişinin durumu nedir?

Orucu bozulmaz. Uyandığında hiçbir şey yemeden ve içmeden gusül abdestini alır ve orucuna devam eder.

9. Tükrüğünü yutmak orucu bozar mı?

Bozulmaz. Ancak özellikle ağızda tükrüğü biriktirip yutmak mekruh görülmüştür.

10. Ağızdaki yaşlık orucu bozar mı?

Abdest aldıktan sonra ağızdaki yaşlığı yutmak da bozmaz.

11. Parfüm ve kolonya orucu bozar mı?

Oruçluyken parfüm veya kolonya sürünmek, koklamak Hanefî mezhebine göre; orucu bozmaz ve oruca zarar vermez. Gül gibi hoş kokusu olan çiçekleri koklamakla da oruç bozulmaz.

12. Oruçlu kimse diş tedavisi yaptırabilir mi?

Oruçluyken diş tedavisi yaptırmak; tedavi esnasında ağızda biriken kan ve suyun yutulmaması şartıyla orucu bozmaz. Ama bu çok zordur.

13. Diş fırçalamak orucu bozar mı?

Macunsuz firçalamakta mahzur yoktur. Macunlu fırçalamakla da oruç bozulmaz fakat mekruh olur. Macun yutulursa oruç bozulur, kaza gerekir. Misvak daha emniyetlidir.

14. Sakız çiğnemek orucu bozar mı?

Önceden çiğnenmiş, şekersiz, tatsız ve parçalanmayan- sert- bir sakızın çiğnenmesi orucu bozmamakla beraber gereksiz olarak bunun kullanılması mekruh görülmüştür. Günümüzde kullanılan cikletler/sakızlar kesinlikle orucu bozar.

15. Kan aldırmak orucu bozar mı?

Esasta kan aldırmak orucu bozmaz. Fakat oruçlunun direncini düşürdüğü ve bu nedenle bedenin güçsüzleşebileceği ihtimalini göz önünde tutmak gereği vardır. Başka bir deyişle; vücut direnci etkilenmeyecekse kan aldırmanın bir sakıncası yoktur.

16. Makyaj yapmakla oruç bozulur mu?

Makyaj yapmak orucu bozmaz. Çünkü cilde sürülen makyaj maddesinin oruca bir zararı yoktur.

17. Uçakla seyahat eden oruçlu kişi iftarını nasıl yapar?

Seferî kişi ulaştığı ilk iftar saatine itibar ederek orucunu açar. Uçmakta olan kişi, uçakla üzerinden geçmekte oldukları ülkede iftar vakti girdi ise, bu duruma itibar ederek orucunu açar. Kişinin doğuya veya batıya yolculuk yapması bu kaideyi değiştirmez.

18. Orucu bozan şeyler genel itibarıyla nelerdir?

Hanefî mezhebine göre orucu bozan şeyler; hata ile bir şey yemek, içmek, bir şey yutmak (yüzerken su yutmak, tadına bakarken yemeği yemek, gusül veya abdest alırken su içmek, ağza giren karı, yağmur suyunu yutmak…gibi). Bu durumlarda Şâfîi mezhebine göre oruç bozulmaz. Mâlikîlere göre ise; ister unutarak, ister hata ile bir şey yenilip içilse oruç bozulur, kazâsı gereklidir.

Ayrıca; kadınlarda hayız (regl) görmek ve doğum yapmak, bayılmak, delirmek, kendini isteyerek ağız dolusu kusturmak (ağız dolusu olmaz ise oruç bozulmaz), ameliyat olmak, istimna yapmak (mastürbasyon), serum kullanmak, gıda içerikli sıvıyı bağırsaklara vermek veya lavman yaptırmak, imsak girdiği halde hata ile yiyip içmeye devam etmek gibi durumlar orucu bozar. (Diyanet Aylık Dergi, Ekim 2005)

19. Orucu bozmayan güncel şeyler nelerdir?

Tırnak, saç, sakal kesmek. Vücut temizliği yapmak, saç boyamak, oje sürmek, göze sürme çekmek, yüze makyaj yapmak, çiçek, esans, misk koklamak, öpmek, gülmek, şakalaşmak, bağırmak, ağlamak, tükürüğü yutmak, diş fırçalamak, göze ilaç damlatmak, lens takmak, takma dişleri ağza yerleştirmek, diş eti kanamasının tadını ağızda hissetmek, öksürükle ağza gelen balgamı yutmak, geğirtiyle boğaza gelen mide suyunu geri yutmak, burundaki sümüğü genizden çekip yutmak, sahurdan dişler arasında kalmış nohuttan küçük gıda artığını yutmak, eşini uğurlarken sarılmak, öpmek, çocuklara sarılıp öpmek, onlarla oynamak, dedikodu yapmak-yalan söylemek (fakat günah işlenmiş olur ve orucun sevabı kalmaz), serinlemek için eli, yüzü yıkamak veya duş almak, bakarken veya düşünürken boşalma yaşamak orucu bozmaz.

20. Dudağa sürülen ruj orucu bozar mı?

Oruçluyken dudağa sürülen ruj orucu bozmamakla beraber rujun emilmesi, tadına varılması mekruhtur. Orucun anlam ve gayesi göz önünde tutulduğunda oruçluyken ruj sürmemek orucun sıhhati açısından yerinde bir harekettir.

21. Oruç fidyesi nedir? Kimler fidye verir? Fidye ne kadardır?

Ağır bir hastalığa yakalanan ve iyileşme umudu olmayan hastalar ve oruç tutmaya gücü yetmeyen yaşlılar tutamadıkları oruçlarının kâzasını hiçbir zaman yapamayacaklardır. Bu durumda onlar tutamadıkları oruçların borcundan kurtulmak için kurtuluş bedelini, yani fidyesini verirler. Fidye, “her bir oruç için bir fakiri doyuracak” şeklinde verilir. Fidyenin miktarının alt çizgisi budur. Fidye için; kişinin ortalama bir günlük mutfak harcaması göz önünde tutularak belirlenen ölçü en uygun olandır.

22. Ramazan orucunu tutamayacak hastanın fidyelerini Ramazan ayı çıkmadan vermek doğru mu?

Oruç fidyesi, oruç tutamadıkça verilir. Geleceğe yönelik borç ödeme olmaz. Çünkü gün yaşanmadıkça, oruç borcu meydana gelmedikçe fidye verilmez.

23. Hasta, oruçlarını tutamadan ölse, oruç fidyelerini eşi veya çocukları onun yerine verebilir mi?

Ölünün arkasından oruç borçlarının fidyesi yakınları tarafından verilmesi câizdir.

24. Oruçluya mekruh olan haller nelerdir?

Tükürüğünü ağızda biriktirip yutmak, zorunlu olmadığı halde sonradan tükürse de bir şeyin tadına bakmak, ağza alıp çiğnemek, zayıf düşecek şekilde kan vermek, ağır işlere girişerek vücudu yormak, uykusuz bırakmak.

25. Orucun sıhhat şartları nelerdir?

Tutulan orucun geçerli olabilmesi için öncelikle niyet edilmiş olması, daha sonra orucu bozan bütün hallerden kesinlikle uzak durulması gerekir. (İslâm Fıkhı Ans. c.3, s.159, Zaman Yay.) Ayrıca bayanların oruçlarının geçerli olması için regl ve loğusa hallerinden çıkmış olmaları gerekmektedir. Aksi takdirde; söz konusu haller tamamen bitmeden oruca kalkışmanın bir anlamı olamaz. Çünkü temizlenene kadar bayanların namaz ve oruçları dinen yoktur. (el-Bakara, 2/222)

26. Ramazan orucuna her gün niyet şart mı?

Oruç bir ibadettir. İbadeti âdetten ayırt etmek için başlamadan evvel niyet şarttır. Niyet getirilmemiş hallerde oruç yoktur. Tutmak istenilen oruca kalben olsun niyet etmek yeterlidir. Fakat niyetin dille ifade edilmesi menduptur.

Niyet, belirlenmiş ve kesinlik kazanmış olmalıdır. Ayrıca geceden yapılmış olmalıdır. Bu noktada Hanefîler hariç diğer mezhepler görüş birliğindedir. Oruç için sahura kalkmak da bir niyet sayılır. Hz. Peygamberimizin önem ve kuvvetle tavsiyesi; Ramazan’da sahura kalkmak yönünde olmuştur. Ayrıca oruç tutmak için sahura kalkan kişinin niyet etmeyi unutmuş olması bir eksiklik değildir. Çünkü sahura kalkması niyet yerine geçmiştir. Ramazan’ın her günü için ayrı ayrı niyet etmek; fakihlerin çoğunluğuna göre şarttır. Çünkü her bir günün orucu kendi başına bir ibadettir. (İslâm Fıkhı Ans. c. 3, s. 158, Zaman Yay.)

27. Namaz kılmayanın tuttuğu Ramazan orucu kabul edilir mi?

Her ibadet kendi başına değerlendirilerek görevli melek tarafından kaydedilir. Kılınan namazlar ayrı ayrı, tutulan oruçlar ayrı ayrı tespit edilir. Her ibadetin kendisine ait olmazsa olmaz şartlarının yerine getirilmesi gereklidir. Şartları tamam olan her ibadet kabul görür ve amel defterine yazılır. Yani namaz kılmayanın tuttuğu oruç kabul olmaz diye bir şey söylenemez. Namaz kılmayan bir kişi orucun kurallarına uyduğu müddetçe oruçları geçerli olup Ramazan’ın oruç mükellefiyetini yerine getirmiş olur ve oruç sevabını da hak eder.

28. Alkollü iken oruç tutulabilir mi?

Alkol alarak sarhoş olmuş kişiler namaz kılamadığı gibi oruç da tutamazlar. Bu durumda önceden başlanmış olan bir oruç da bozulur, biter. Çünkü baygın, sarhoş, deli gibi durumlar oruç ibadetinin sıhhat şartlarından olan akıllı olmak gereğini ortadan kaldıran hallerdir. (İslâm Fıkhı Ans. c. 3, s. 151, Zaman Yay.)

29. Oruçlu iken arkadan veya önden fitil koymak orucu bozar mı?

Ağrı kesici, ateş düşürücü olarak veya başka tedavi amaçlarıyla makattan, mantar gibi başka kadın hastalıkları tedavisi için cinsel organdan fitil kullanılması orucu bozar. Kaza gerektirir.

30. Oruç tutmanın yasak olduğu günler nelerdir?

Dinen Ramazan Bayramı’nın birinci günü, Kurban Bayramı’nın dört günü oruç tutulmaz, câiz değildir. Tahrîmen mekruhtur (Harama yakın mekruh).

31. Oruçlu iken ağrıyan dişe ilaç koymak orucu bozar mı?

Ağrıyan dişin sancısını kesmek için dişe damlatılan veya koyulan ilaç, yutulmadıkça orucu bozmaz.

31.Oruçlu tiryakinin sigara dumanını soluması veya dumanın boğazına kaçması orucunu bozar mı?

Sigara dumanının havaya karışmış halini teneffüs etmek orucu bozmaz. Çünkü insan hava almak zorundadır ve havaya karışmış dumandan kaçınması da mümkün değildir. Fakat bilerek, isteyerek sigaranın tütmekte olan dumanını veya buhurdanlığın dumanını içine çekmek, duman üzerinde nefes almak orucu bozar ve kazâsı gerekir. (İslâm Fıkhı Ans. c. 3, s. 186, Zaman Yay.)

33. Sigara orucu bozar mı?

Sigara, nargile gibi keyif veren tütün kökenli dumanlı maddeler ile tiryakilik gereği alınan tüm maddeler oruç yasakları kapsamına girmektedir. Oruçlu iken bu tür maddelerden birisi kullanıldığında oruç bozulur. Kişi bu durumu bildiği halde kasten sigara, esrar vb. kullanacak olsa kefâret orucu tutması gerekir.