Öksürük Nedenleri ve Tedavisi

Öksürük belli bir hastalık ya da fizyopatoloji için özgül değildir, niteliği ne olursa olsun, solunum sisteminde bulunmaması gereken bir öğeye karşın gelişen, koruyu­cu ve özgül olmayan mekanik bir refleks­tir. Öksürük akciğerleri zararlı etkenlerden koruduğu gibi mide salgılarının aspirasyonunu da önler.

Öksürüğe neden olabilen astım ve bazı alerjik hastalıklarda sinirsel etmenler rol oynamaktadır. C reseptörlerinin uyarılma­sı ve duysal sinir uçlarından salman subs-tans P bronkokonstriksiyon ve öksürüğe neden olabilmektedir.

Öksürüğe yol açabilen alerjik hastalıklar­dan bronş astımında bazı hastalarda yal­nızca kronik iritatif bir öksürük yakınması vardır. Bunlarda klasik hışıltı (ıvheezinğ) ve nefes darlığı belirgin değildir. Alerjik ri-nitte burun salgılarının geriye doğru ak­ması nedeniyle, kuru bir öksürük buluna­bildiği gibi, ses kısıklığı ya da boğazı te­mizleme gereksinimi de bulunabilir. Kü­çük yaştaki çocuklarda inek sütü içilmesi­ne bağlı pulmoner sideroz ile tanımlanan Heiner sendromunda da kronik bir öksü­rük bulunur. Demir eksikliği anemisi ve hışıltı da klinik belirtilere eşlik edebilir. Öksürük etiyolojisi araştırılırken kulak bu­run boğaz ve dahiliye muayenesinden sonra hemogram, akciğer ve paranazal si­nüs grafileri, balgam incelemesi, solunum işlevi testleri, deri testleri yapılmalıdır.

Bütün üst ve alt solunum yolu enfeksiyon­ları (larinjit, trakeit, bronşit) öksürüğe ne­den olabilir. Ayrıca bu enfeksiyonlardan sonra öksürük reseptörlerinin uyarılmaya devam etmesi sonucu reaktif bir öksürük gelişebilir. Özellikle çocuklarda hava yolu yabancı cisimlerine dikkat etmek gerekir. Tüberküloz ile üst ve alt solunum yolunun habis ve selim neoplazmalarını da araştır­mak gerekir.

Rekürren laringeal sinir basısında (medi-asten içinde aort anevrizması, büyümüş lenf bezleri, atrium hipertrofisi, mediasten içi tümörler) vokal kordlarda da paralizi gelişebildiğinden öksürükle birlikte ses kı­sıklığı da ortaya çıkar. Dış kulak yolunda bulunan yabancı cisim auriküler sinirin dalını (Arnold siniri) uyararak kronik bir öksürüğe yol açabilir.

Kalp hastalıkları (konjestif kalp yetersizli­ği, mitral stenoz) hipertansiyonda kullanı­lan ACE inhibitörleri ve gastroözofageal reflü hastalığı da öksürüğe neden olabilir. Reflü durumunda mide içeriği akciğerlere aspire edilebilir ve asit pH nedeniyle solu­num yollarında tahriş ve enflamasyon ge­lişir.

Hiçbir organik neden bulunamayan hasta­da psikojenik kaynak düşünülmelidir. Özellikle çocuklar ilgi çekmek amacıyla bu yola başvurabilir.

Öksürük koruyucu bir işlev gördüğünden bazı özel durumlar dışında (hastayı halsiz bırakması, uykuyu engellemesi) baskılan-mamalıdır. Yararsız öksürük baskılanmak ya da sekresyonları çıkarır hale getirilme­lidir. Öksürüğün tedavisine başlarken, mutlaka altta yatan hastalığa da yönelmek gerekir.

Üst solunum sistemi hastalıklarının semp-tomatik tedavisi için hazırlanan ilaçlarda antitusif, antihistaminik, ekspektoran ve dekonjestanlar bulunur. Antitusifler mer­kezi ve periferik etkililer olmak üzere iki­ye ayrılır. Öksürük merkezini (medullada) etkileyerek öksürüğü baskılayan merkezi antitusiflerden en sık dekstrometorfan ile kodein kullanılmaktadır. Noskapin ve nar­kotiklerden morfin de bu yönde etki et­mektedir. Periferik etkililer öksürük ref­leksinin gidiş ya da dönüş yolunu etkiler­ler. Larinks üzerinden kaynaklanan öksü­rüklerde koruyucu, yumuşatıcı maddeler kullanılır (gliserin gibi). Bunlar tahriş olan farinks mukozasını kaplayarak koruyucu bir örtü oluştururlar.

Mukusun yoğunluğunu azaltan mukolitik-ler (örn. asetilsistein) bronşit, larinjit, sinü­zit gibi durumlarda kullanılabilir. Aynı amaçla nemlendirici aerosoller ve buhar inhalasyonları da kullanılır. Bunlar da fa­rinks mukozasında koruyucu bir örtü oluştururlar (Ökaliptol, benzoin tentürü). Ekspektorasyonu artırmanın en iyi yolu uygun hidrasyonun sağlanmasıdır. Sonuç alınamazsa kullanılan iodürler salgıları su­landırarak, solunum yoluna atılmasını sağ­lar.

Öksürükten kaynaklanan bronkokonstrik-siyon bulunduğunda ekspektoranlarla bir­likte bronkodilatatörler verilebilir. Çok ağır öksürüklerde derialtına morfin yapıla­bilir.