OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK

1. Obsesif Kompulsif Bozukluk ( OKB )

Birçok kişinin aşırı temizlik, titizlik, düzenlilik, eşya veya para biriktirme,
simetriye önem verme, kapıyı-ocağı kontrol etme gibi çeşitli takıntıları, kuruntuları,
saçma bulduğu halde yapmak zorunda kaldığı davranış ve düşünceleri olabilir.
Çoğunlukla bunlar önemli bir zaman kaybına veya ciddi bir sıkıntıya neden olmazlar.

Ancak, bazı kişiler aşırı ve saçma buldukları halde bu davranış ve düşüncelerini
tekrar tekrar yapmaya ve sürdürmeye devam ederler. Bu durum önemli oranda zaman
kaybına yol açar, belirgin bir sıkıntı verir ve kişiyi zorlamaya, yaşamla, kendisiyle
ve çevresiyle ilişkisini bozmaya başlarsa, üzerinde durmak ve bunun ruhsal bir
sorun olabileceğini düşünmek gerekir .Bu, psikiyatrideki adıyla Obsesif -Kompulsif
Bozukluk – OKB (Saplantı-Zorlantı Hastalığı) olabilir .

Obsesyonlar ( saplantılar ), irade dışı gelen, kişiyi tedirgin eden veya sıkıntı
veren, bilinçli bir çaba ile kovulamayan yineleyici düşüncelerdir. Kompulsiyonlar
(zorlantılar) ise çoğu kez obsesif düşünceleri kovma veya bu düşüncelerin verdiği
sıkıntıyı azaltmak için yapılan ve istemeden yinelenen hareketlerdir.

Ocağı ya da evinin kapısını kapatıp kapatmadığından emin olamayan (obsesyon)
bir kişinin, tekrar tekrar kapıyı, ocağı kontrol etmesi (kompulsiyon), para
ya da herhangi bir eşyaya dokunduğunda elinin kirlendiğini obsesif bir şekilde
düşünen bir kişinin el yıkama tutkusu (kompulsiyon) gibi davranışlar OKB’nin
en sık rastlanan örnekleridir .

2. Obsesyon ve Kompulsiyonların Özellikleri:

Obsesyonlar (saplantılar , takıntılar):

Kaygı ve sıkıntıya yol açan, kişi tarafından saçma bulunan, inatçı ve zorlayıcı
düşünce, fikir, dürtü ve hayallerdir. (Örneğin insanların ellerinin kirli ve
mikroplarla bulaşık olduğunu düşünen kişi birlikte yaşadığı insanlar için de
aynı şeyi düşünmektedir.)

Kişi bu düşüncelerin kendi iradesi altında olmadığını bilir.(Kişi bu insanların
temiz olduklarını bilse bile saçma bulduğu bu düşünce sürekli kafasını kurcalamaya
devam eder.) Kişiler bu düşünce ve dürtüleri bastırmaya veya yok saymaya çalışırlar
veya bunları bir başka düşünce veya hareketle (yani kompulsiyonla) gidermeye
çalışırla . (Kişi bu takıntısını zihninden uzaklaştırmaya çalışır veya sık sık
ellerini yıkar )

Kompulsiyonlar (zorlantılar):

Tekrarlayıcı davranış veya zihinsel eylemlerdir. (tokalaşmakla ellerinin kirlendiğini
düşünen bir kişi sürekli ellerini yıkar) Amaçları herhangi bir zevk veya mutluluk
sağlamak değil, obsesyona eşlik eden sıkıntıyı azaltmak ya da korkulan bir durum
veya olayı engellemektir. (ellerini bu derece sık yıkamak kişinin hoşuna gitmemektedir,
amacı elinin kirlendiğine dair olan sıkıntısını azaltmaktır ) Kompulsiyonlar
açıkça abartılıdır ve amaçladıkları şeyle aralarında mantıksal bağlantıları
yoktur. (kişinin elleri yıkanmaktan tahriş olmuştur ve ortada bu derece el yıkamayı
gerektirecek bir kirlenme yoktur.)

3. Bazı Obsesyon ve Kompulsiyon Türleri:

Obsesyonlar (saplantılar , takıntılar):

Kaygı ve sıkıntıya yol açan, kişi tarafından saçma bulunan, inatçı ve zorlayıcı
düşünce, fikir, dürtü ve hayallerdir. (Örneğin insanların ellerinin kirli ve
mikroplarla bulaşık olduğunu düşünen kişi birlikte yaşadığı insanlar için de
aynı şeyi düşünmektedir.)

Kişi bu düşüncelerin kendi iradesi altında olmadığını bilir.(Kişi bu insanların
temiz olduklarını bilse bile saçma bulduğu bu düşünce sürekli kafasını kurcalamaya
devam eder.) Kişiler bu düşünce ve dürtüleri bastırmaya veya yok saymaya çalışırlar
veya bunları bir başka düşünce veya hareketle (yani kompulsiyonla) gidermeye
çalışırla . (Kişi bu takıntısını zihninden uzaklaştırmaya çalışır veya sık sık
ellerini yıkar )

Kompulsiyonlar (zorlantılar):

Tekrarlayıcı davranış veya zihinsel eylemlerdir. (tokalaşmakla ellerinin kirlendiğini
düşünen bir kişi sürekli ellerini yıkar) Amaçları herhangi bir zevk veya mutluluk
sağlamak değil, obsesyona eşlik eden sıkıntıyı azaltmak ya da korkulan bir durum
veya olayı engellemektir. (ellerini bu derece sık yıkamak kişinin hoşuna gitmemektedir,
amacı elinin kirlendiğine dair olan sıkıntısını azaltmaktır ) Kompulsiyonlar
açıkça abartılıdır ve amaçladıkları şeyle aralarında mantıksal bağlantıları
yoktur. (kişinin elleri yıkanmaktan tahriş olmuştur ve ortada bu derece el yıkamayı
gerektirecek bir kirlenme yoktur.)

Bazı Obsesyon ve Kompulsiyon Türleri:

Bulaşma ve temizlik obsesyonları

Bulaşma obsesyonu olan kişiler genellikle mikropların, kirin, idrarın üzerlerine
bulaşmasından korkarlar. Saatlerce kendilerini veya vücutlarının bir kısmını
yıkayarak, kendilerini ”bulaşmadan” korumaya çalışırlar. Hatla kendilerine
bir şey bulaştıracağını düşündükleri şeylerden kaçarlar. Çevrelerindeki herşeyin
bulaşık veya kirli olduğunu düşünürler. Temizlenmediği kaygısıyla saatlerce
ve tekrar tekrar ev temizliği yaparlar.

Şüphe obsesyonları

Şüphe obsesyonu olan kişiler bir şeyi yapıp yapmadıklarından emin olamazlar
ve bu nedenle yaptıkları şeyleri tekrar tekrar kontrol ederler. Böyle bir kişi
sobayı söndürmüş dahi olsa söndürdüğünden emin olamaz ve defalarca sobayı kontrol
etmek zorunda kalır .Kapıyı açık unuttuğuna dair şüphesi olan bir kişi sık sık
kapıyı kontrol eder .

Düzen obsesyonları

Bu tür obsesyonu olan kişiler her şeyi tamamen doğru bir şekilde düzenlemeye
çalışırlar. Birilerinin eşyalarına dokunmasına veya karıştırmasına direnç gösterirler.
Düzen uğruna saatlerini harcayabilirler.

Saldırganlık veya zarar verme obsesyonları

Çocuğuna zarar verme veya cinsel hayaller (tekrarlayan pornografik imgeler)
bu tür obsesyonlardandır. Bu kişiler yapmayacaklarını bilseler bile çocuklarına
zarar vermekten korkarlar ve bu korkularını engelleyemezler. Bu korkuyu hafifletebilmek
için bazı şeyleri “doğru sayıda” yapmak zorunda hissederler ( örneğin
mutfak lambasını 3 kez açıp kapamak gibi). Böylece, kendilerini veya aile üyelerini
hayali bir tehlike veya zarardan koruduklarına inanırlar.

Dini obsesyonlar

Aklına, istemediği halde, tanrıya küfür düşünceleri gelen kişi sayıları lO’ar
lO’ar geriye doğru sayarak sıkıntısını hafifletmeye çalışabilir. Çoğunlukla
bu tür obsesyonlar kişinin zihnine ibadet yaparken takılır. Kimileri bu yüzden
sık sık duaları tekrarlar, tövbe ve ibadet ederler.

Sayma obsesyonları

Bu kişiler düşündükleri ya da gördükleri sayıları saymaktan kendilerini alamazlar.
Otomobil plakalarını, evlerin numaralarını, apartmanların kaç kat olduğunu sayarlar.
Belli sayılar uğurlu, belli sayılar uğursuzdur. Uğursuz sayı akla gelince hemen
uğurlusu ile uzaklaştırılmaya çalışılır.

Diger Özellikler

Pek çok kişi obsesyon ve kompulsiyonlarını ortaya çıkaran durum veya nesnelerden
uzak durmaya çalışır ( örneğin, insanlarla tokalaşmaktan kaçınır). Kişide sürekli
tereddüt ve kararsızlık dikkati çeker. Bir şeyi kuralına göre yaptım mı yapmadım
mı, yapsam mı yapmasam mı kararsızlıkları içinde ileri derecede bunalır ve kuşkularını
yakınlarına tekrar tekrar sorarak onları yıldırırlar.

4. OKB’nin Sıklığı

Yaklaşık 50 kişiden birinde OKB bulunmaktadır. Ancak birçok kişi; belirtilerinin çok hafif olması, hastalıklarını gizlemeleri, kimseye belli etmek istememeleri veya yıllarca süren hastalıklarını artık benimsemeleri nedeniyle hekime başvurmaktan kaçınır .

5. Nedeni

Biyolojik ve psikososyal birtakım etkenlerden söz edilmekle birlikte, tam olarak nedeni henüz anlaşılamamıştır.

6. Tedavi

OKB, uzun süreli ve zamanla iyileşme dönemleri gösterebilen bir hastalıktır. İlaçla ve psikoterapiyle tedavisi mümkündür. İlaç tedavisi ve davranışçı-bilişsel psikoterapinin birlikte kullanıldığı durumlarda çok iyi sonuçlar alınmaktadır. Bu nedenle benzer yakınmaları olan kişiler tedavisi olan bu durumları için psikiyatriste başvurulmalı ve iyileşmeye giden yolu açmalıdırlar.