Nörolojik Acil Bakım
Acil ünitelerinde karşılaşılan nörolojik acillerden bazdan; baş ağn-sı, baş dönmesi gibi bireyin günlük yaşam aktivitelerini yerine getirmesini sınırlandıran ve yaşam kalitesini düşüren önemli belirtilerdir. Bu belirtilerin her zaman ciddi bir durumun habercisi olabilecekleri unutulmadan altında yatan etkenlerin mutlaka araştırılması gerekir. Herhangi bir nedenle ortaya çıkan koma, serebrovasküler olay, epilepsi nöbeti gibi bazı nörolojik acillerde, eğer kısa sürede olayın ne olduğu tanılanamaz ve tedavi edilemezse yaşamı tehdit eden bir durum ortaya çıkar. Bu da kişinin yaşamını kaybetmesine ya da hayat boyu nörolojik sekelli olarak yaşamını devam ettirmesine yol açar. Bu nedenle acil ünitesine gelen hastalann nörolojik yönden değerlendirilmeleri büyük önem taşır.
Nörolojik Değerlendirme
1. Dikkatli alınan bir öykü ile hastayı acil bölüme getiren neden-
ler araştırılır.
2. Primer ve sekonder tanılama fiziksel tanılama bölümünde anla-
tıldığı gibi yürütülür.
3. Odaklaşmış tanılamada:
a) Mental durumu değerlendirmek için; konuşma tarzı, lisanı, hafızası, davranışları, hareketleri, geçirdiği travmanın boyutu dikkatli bir şekilde değerlendirilir.
b) Kraniyal sinirlerden özellikle II, III, IV ve VI. sinirler gözleri etkilerler. Bunların değerlendirilmesi intrakraniyal basınç değişiklikleri hakkında bilgi sağlar. İntrakranial basınçtaki artmadan direk olarak optik sinir (II), indi-rek olarak da, okulomotor (III), troklear (IV) ve abdu-cens (VI) etkilenir.
II. N.OPTİKUS : Duyu siniridir, Görmeyi sağlar. “Snellen Levhası” ile görme keskinliği tespit edilir, oftalmos-kopik muayene yapılır.
III. OKULAMATORYUS : Motor sinirdir. Orjini orta beyindir. Göz kapaklarını kaldırma, pupillaları daraltma, gözün içe ve yukarı hareketi, konsensual reaksiyon (bir göze ışık verildiğinde diğer gözünde kendiliğinden tepki vermesi) ve gözleri birbirlerine yaklaştırma hareketlerini yapar. Pupillalann şekli, eşitliği ve büyüklüğü kontrol edilir. Çevreden gelen ışık azaltılarak ışık kalemiyle pupillalann ışığa reaksiyonu değerlendirilir.
IV. TROKLEARİS: Motor sinirdir. Orjini orta beyindir. Gözü aşağı ve içe hareket ettirir.
VI. N. ABDUSENS: Motor sinirdir. Orjini ponstur. Gözü.
yana hareket ettirir. IV. ve VI. sinirleri test etmek için istirahat halindeyken gözler izlenir. Bir objeyi altı temel pozisyonda ( 30°’ lik açılar yapacak şekilde) gözün etrafında hareket ettirirken gözleri ile onu takip etmesi değerlendirilir, c) Derin tendon refleksleri alt motor nöronlan ve medulla spinalisin belirli seviyelerdeki motor ve his liflerinin değerlendirilmesine yardımcı olur.
0 : Cevap yok
1 + : Hipoaktif çok az veya azalmış cevabı gösterir.
2 + : Orta veya normal
3 + : Ortadan daha canlı, sert, bu o kişi için normal olabileceği gibi hastalık belirtisi de olabilir.
4 + : Çok canlı hiperaktif, kasta tekrarlayıcı kontraksiyonlar ola-bilir.Bu sıklıkla hastalık belirtisidir.
d) Motor foksiyonlarm değerlendirilmesinde; istemli hareketlerden sorumlu olan pramidal, ekstrapiramidal ve serebeller sistem değerlendirilir. Pramidal sistem; motor hareketleri kontrol eder, bu bölgedeki rahatsızlık refleks hareketleri bozmasa da istemli hareketleri zorlaştı-nr. Ekstrapramidal sistem adale tonüsünü ve vücut hareketlerinin bütünlüğünü kontrol eder. Bozukluğunda istirahat halindeyken titremeler, hiperaktif adale tonü-sü ve ayakları sürüyerek yürüme görülür. Serebeller fonksiyon bozukluğu koordinasyonda azalma ve denge kaybına neden olur. Hastanın motor sistemi değerlendirilirken; kol ve bacak adelelerinin inspeksiyonu ile başlanır. Titreme, anormal hareket atrofi olup olmadığına bakılır. Adale tonüsünün kontrolü için pasif hareket egzersizleri yaptırılır. Spesifik adale gruplannın dirence karşı gücünü değerlendirmek için elbileği, kol, bacak ve ayak bileğine güç uygulandığında bireyden de bunlara aksi bir güç uygulaması istenir. Hastada koordinasyonu değerlendirmek için el ve ayakları için hızlı bazı hareketler yaptınlır. Örneğin; baş parmağı ile diğer parmaklarına sırasıyla hızlı bir şekilde dokunma, ayak koordinasyonu içinde belli bir noktaya hızlı bir şekilde vurma. Ayağa kaldırma olanağı olmayan bir hasta için dengeyi kontrol etmek güçtür. Ayağa kaldı-nlabilen hastalarda gözler kapatılarak 30 saniye ayakta durması istenir. Serebeller bir bozukluk varsa, gözleri açıkken sağladığı dengeyi gözleri kapalıyken sağla-yamayabilir.
e) His sisteminin değerlendirilmesinde; ağrı, ışık, dokunma, pozisyon ve vibrasyonun algılanması değerlendirilir. His kaybının şekli ve düzeni his probleminin lokalizasyonu ile belirlenir. Hastanın gözleri kapalı iken; kol ve bacaklarına bir iğne dokundurulup ağrı hissi test edilir. Yine bir parça pamuk ile kol ve bacağına dokunulduğunda her dokunmayı hissettiğini bildirmesi istenir. Bir diyapozon kullanılarak el ve ayak parmakları üzerinde titreşim hissi değerlendirilir. Avucunun içine para, anahtar, çengelli iğne gibi maddeler konularak bunları tanıması istenir. Bunları tanıyamaz ise, küt uçlu bir nesneyle avucunun içine yazılan bir rakamı tanıması istenir. Bu rakamı tamyamazsa posteriyor kolon veya his merkezinde lezyon olduğu düşünülür.
4. Baş ve boyun elle muayene edilir. Özellikle menenjit şüphe-
sinde menenjitin pozitif bulguları değerlendirilir;
a) Kernings bulgusu-. Bacağı dizden kıvırıp açmaya çalışırken bacak arkasında ağrı duyusu (+)
b) Brudzinski bulgusu: Başı sternuma değdirmeye çalışırken bacakların da kasılması (+)
c) Babinski : Ayak tabanında topuktan yukarıya doğru çizildiğinde normalde fleksiyon olması gerekirken baş parmağın ekstansiyon yapması, diğer parmakların da yelpaze gibi açılması (+)
5. Bireyin, yer, zaman ve duruma oryantasyon değerlendirilir.
6. Pupillaların durumu ve göz hareketleri değerlendirilir (özellikle komada olan hastalar için).
7. Koruyucu refleksler; Yutma ve kornea refleksleri değerlendirilir.
8. Glaskow Koma Ölçeği kullanılarak değerlendirme yapılır
9. Kafaiçi basıncında artma bulguları değerlendirilir.
Bilinç seviyesinde değişiklik
Genişlemiş nabız basıncı
Kalp hızında azalma
Düzensiz solunum
Bulantısız kusma
Pupilla değişiklikleri; eşit olmayan ya da genişlemiş pupillalar
Transial iskemik atak (TİA)’ta, hangi damarda tıkanma oluşmuşsa o bölgenin hasarına bağlı olarak patoloji ortaya çıkar.
10. Posterior dolaşımda tıkanmaya bağlı değişiklikler değerlendirilir.
Aşın görme değişiklikleri
Tek taraflı ya da iki taraflı nistagmus
Tek taraflı veya çift taraflı motor ve duyusal değişiklik
Vertigo
Dizartri
Koma
