Mikroorganizmalar Sterilizasyon Dezenfeksiyon

Mikroorganizmalarda “Sterilizasyon ve Dezenfeksiyon”

Kullanılarak mikroorganizmalarla kirlenen operasyon alet-ekipman ve malzemeleri, laboratuvar malzemeleri, yıkanıp temizlenmeden önce ve sonra barındırdıkları mikro­organizmaların öldürülmeleri gerekir. Bu işlem, kullanılan maddeye ve kullanılacak iş­leme göre faklı şekillerde uygulanır. Konu ilgili bazı tanımları görelim.
Sterilizasyon. Bir maddede bulunan her türlü mikroorganizmadan arındırılması işlemi­ne sterilizasyon denilir. Örneğin, yeni alınmış ve hiç kullanılmamış bir ameliyat seti, deterjanlı su ile yıkanıp durulandıktan sonra, ameliyatta kullanılmış bir set, dezenfek­tanlı su ile doku artıklarından arındırılıp temizlenip, durulandıktan ve kurutulduktan sonra metal kabları içerisine konur kalın bezlerle vaya ambalaj kağıtları ile (sterillendik-ten sonra mikrop giremeyecek şekilde) sarılır ve otoklavda (buharla ısıtarak) en az 121°C’de 15-20 dakika tutulur. Isı ile sterilizasyonda steril edilecek maddenin yüksek ısı­da bozulmayacak özellikte olması gerekir. Örneğin metal, cam veya bez malzeme.

Dezenfeksiyon. Bir maddenin enfeksiyöz mikroorganizmalardan arındırılması işlemi­ne dezenfeksiyon denir. Dezefeksiyon, dezenfektan adı verilen kimyasal maddelerle yapılır. Teorik olarak sadece patojenlerin yok edilmesi işlemi ise de, genellikle dezen­fektanın etkisi spekrumu ile ilişkilidir. Birçok dezenfektan, bakterilerin vejetatif for­muna tesir ederken, sporlu formunu çok azı yokedebilir. Mikroorganizmaların ölmesi­ni sağlayan dezenfektan, antiseptik veya antibiyotiklere mikrobisit, jermisit (bakteri­sit, fungisit, virusit vs); üremeleri durduranlara ise mikrobiostatik (bakteriostatik, fungistatik) tanımı kullanılır. Bazı kimyasal maddeler hep aynı özellikte iken bazıları kullanım yoğunlukları veya dozları arttırıldıkça “sit” etki gösterirler.

Antisepsi. Canlıda her hangi bir yaranın, ameliyat yerinin, el, mukoza, vb yerlerin kimyasal maddelerle (tentürdiyot, alkol, povidiniyot, vs) dezenfeksiyonuna antisepsi, kullanılan dezenfektana da antiseptik denir.

Pastörizasyon. Belli ısı derecelerinde (65°C’de 30 dakika, 72°C’de 15 saniye) patojen­lerden arındırma işlemine pastörizasyon denir. Bu işlem yaygın olarak süt (sütten bu­laşabilecek en tehlikeli sporsuz bakteri olan sığır tüberkülozu etkeni Mycobacterium bovis’i öldürebilecek fakat sütün besin değerini minimum seviyede etkileyecek yön­tem) için uygulanmakla beraber, laboratuvarlarda bazı bakterileri bulundurabileceği tahmin edilen ancak daha yüksek ısılarda özelliğini kaybeden bazı biyolojik maddeler (antiserum, kan serumu, karbonhidrat çözeltileri vs) için uygulanır.

Tindalizasyon. Pastörizasyon uygulanan benzer maddelerde sporlu bakterilerin inaktivasyonu veya daha yüksek ısıya dayanabilecek ancak kaynama ısısında veya otok­lavda bozulabilecek maddelere uygulanır. Su içerisinde 80-85°C’de 30 dakikalık uygu­lama, aralıklı 3 gün tekrarlanarak yapılır. Bu işleme tindalizasyon denir. Laboratuvar işlemlerinde kullanılır. Günümüzde mikrobiyoloji laboratuvarlarında tindalizasyon yerine milipor filtrelerle sterilizasyon (birkaç dakika da) kullanılmaktadır.