Mayoz bölünmenin özellikleri ve evreleri

İlköğretim öğrencileri Fen ve Teknoloji ders konuları arasında bulunan Mayoz ve Mitoz Bölünme gibi konu başlıkları da bulunmaktadır. Mayoz bölünmenin özellikleri ve evreleri

Konusunun daha iyi kavranması açısından öğrencilere çeşitli ödevler verilmektedir. Bu ödevlerde size yardımcı olmak üzere sizlere bu konu başlıkları çeşitli bilgilendirmeler aktaralım istedik. 

Mayoz bölünme nedir? 

Mayoz bölünme hücrelerin bir çeşit bölünmesidir. Üreme ana hücrelerinin bölünerek çoğalmasını anlatır. Mayoz Bölünme eşeyli üreme için gereklidir. Bu nedenle eşeyli üreyen tek hücreli organizmalar da dâhil tüm ökaryot hücrelerde görülür. Mitoz bölünmeyle alakalı değildir. Mayoz ve eşeyli üreme genetik durumu etkiler. Mayoz haploid hücreler olan gametlerin oluşumunu sağlamakla görevlidir. Su yosunları, çiçeksiz bitkiler plazmodyum ve bazı omurgasız hayvanlarda mayozla oluşan hücrelere gamet oluşmadığından, sporlar yada diğer haploid hücreler oluşur. Çünkü bunlar döllenemezler, tek başlarına gelişerek gametleri oluşturacak ara bireyleri meydana getirirler. Gelişmiş canlılarda erkek ve dişi bireyler farklı üreme organları bulunmaktadır. Üreme organlarındaki 2N kromozomlu üreme ana hücreleri bölünerek N kromozomlu eşey (üreme) hücreleri oluştururlar.

Üreme ana hücrelerinde görülen ve kromozom sayısını yarıya indiren hücre bölünmesine mayoz bölünme denir. Örneğin, insan üreme organlarındaki 2N = 46 kromozomlu eşey ana hücrelerinin bölünerek N = 23 kromozomlu sperm ya da yumurta hücrelerini oluşturabilmeleri mayoz bölünme ile sağlanır.

Mayoz bölünme ile meydana gelen; dişi üreme hücresine yumurta, erkek üreme hücresine ise sperm adı verilir. Döllenme olayında, 2N kromozomlu zigot oluşur. Zigot dişi canlı vücudunda gelişerek canlı meydana gelir. Buna eşeyli çoğalma denir.

İnsanlarda; karaciğer hücresi, kan hücresi veya beyin hücresi yeni bir insan oluşturamaz. Fakat tek bir hücre olan zigot bütün özellikleri ile yeni bir insan meydana getirebilir.

Mayoz Bölünmenin Özellikleri

» Mayoz bölünme geçiren eşey ana hücresi diploit (2n) kromozomludur.

» Bölünme sonunda oluşan üreme hücreleri (spermler ve yumurta) haploit (n) kromozom taşır.

» Mayoz bölünmede birbirini takip eden iki bölünme gerçekleşir.

» Eşeyli üreyen canlılarda eşey hücrelerinin (gamet) oluşumunu sağlayan özel bir bölünme şeklidir.

» Mayoz bölünme başlamadan önce eşey ana hücresi, mitoz bölünmede olduğu gibi interfaz evresi geçirir.

» Mayoz I’de ana hücrenin yarısı kadar kromozom taşıyan iki yavru hücre meydana gelir.

» Mayoz II de kromozom sayısı değişmeden dört hücre oluşur.

Mayoz Bölünme Evreleri

Hazırlık Evresi (İnterfaz)

İnterfaz EvresiKromatin iplik duplikasyon (replikasyon) ile kendini kopyalar,

Kardeş kromatidler oluşur.

1.Evre (Profaz Evresi)

Profaz Evresi Kromatin iplikler kromozom durumuna geçer. Her kromozom iki kromatitten oluşur.

Homolog kromozomlar yan yana gelerek birbirine sarılır. Bu olaya sinapsis denir.

Sinapsis sonucu her biri dört kromatitten oluşan tetratlar oluşur.

Homolog kromozomlar arasında gen (parça) alışverişi meydana gelir. Bu olaya Krossing-Over denir. Bu olayla aynı türün bireylerinde farklı özellikler ortaya çıkar, kalıtsal çeşitlilik (varyasyon) artar.

Çekirdek zarı ve çekirdekçik erir.

Eşlenen sentriyoller hücrenin kutuplarına çekilirken aralarında iğ iplikleri oluşur.

2.Evre (Metafaz Evresi)

Metafaz Evresi

Mayoz Bölünme 2.evresinde homolog kromozomlar hücrenin ekvator düzleminde dizilerek iğ ipliklerine tutunurlar.

3.Evre (Anafaz Evresi)

Anafaz EvresiMayoz Bölünme 3.evresinde homolog kromozomlar iğ ipliklerinin kısalmasıyla birbirinden ayrılarak zıt kutuplara doğru çekilirler.

Kromozom sayısı bu evrede yarıya iner.

4.Evre (Telofaz Evresi)

Telofaz EvresiMayoz Bölünme 4.evresinde kromozomlar kutuplarda toplanır.

Çekirdek zarı ve çekirdekçik oluşur.

Sitoplazma boğumlanarak ikiye bölünür ve 2 tane haploit hücre oluşur.

Oluşan bu hücreler kalıtsal bakımdan birbirinden farklıdır.

MAYOZ II

Mitoz bölünmeye benzer fakat interfaz evresinde DNA eşlemesi görülmez.

Kromatitler birbirinden ayrılır.

Profaz II, Metafaz II, Anafaz II, ve Telofaz II evresi ve sitoplazma bölünmesi sonunda n sayıda kromozom taşıyan dört yavru hücre oluşur.

Bu hücrelerden biri gelişerek dişilerde yumurta oluşturur, diğer üçü atılır. Erkeklerde ise dördü de sperm hücrelerine dönüşür.

Mayoz Bölünmenin Önemi ;

Mayoz bölünme ile türe ait kromozom sayısı korunur.

Tür içi biyolojik çeşitlilik sağlanır.