Sakatatlar kelle, işkembe, böbrek, karaciğer, akciğer, yürek, dalak gibi hayvanın organlarının geneline verilen isimdir. Kurban bayramında da kendi kestiği kurbanın sakatatının nasıl değerlendirileceğini merak edenler var. Normal zamanda sakatat tüketmeyenler bile kurbanlıkların sakatatlarının çoğunu tüketmeyi tercih ediyor. Herkesin sevdiği ve sevmediği sakatatlar olsa da mutlaka kurbanın bazı organlarından yapılan yemekleri seviyoruz. Sakatat kültürü küçüklükten alışanlarda daha fazla gelişiyor.
Bizim mutfaklarımızda da sakatatlarla yapılan özel yemekler vardır. Sakatatla neler yapılabileceğini bilerek kurbanlıkların da her organını değerlendirebilirsiniz.
Yeni kesilmiş hayvanın daha ılık halindeki karaciğeri bayram sabahı kavurularak kahvaltıda yeniyor. Karaciğerden ciğer sarması da telaşeli ama lezzetli yemeklerden birisidir. Kelleyi temizlemek biraz maharet ister. Ancak derisinden yüzülerek gelen kelleyi uzun süre suda bekletip arada sırada suyunu değiştirmek gerekiyor. Bu şekilde temizlenip yıkanan kelleyi uzun saatler fırında pişirmek evde biraz zor. Mahallelerde bulunan odun fırınlarında kelle pişirip, hazır olarak da satan sakatatçılar var. Evde kelleyi haşlayıp etlerin tadını suyuna bırakmasıyla lezzetli bir çorba yapabilirsiniz. Hazır beyin ve paça varken bol lezzetli bir çorba yapabilirsiniz. Kellenin yanağı en lezzetli etidir. Dil ile birlikte söğüş olarak da yenilebilir. Karaciğeri az pişirip mühürleyerek ciğer tava yapabilirsiniz, Aranavutlar akciğerle lezzetli akciğer böreği yapılıyor, denenebilir. İşkembe ve bölümleri, ince bağırsak, kalın bağırsak (mumbar) temizlemesi zor organlardır. Bu işi evin büyükleri temizleyebilir, kurban telaşında temizlemek biraz zor olsa da evde doğal yollarla temizlenen işkembenin lezzeti hazır alınanlarda bulunmuyor. Dil, yapısı itibariyle aslında bir iskelet kası, büyükbaşların dilinin pişmesi uzun sürer, ama piştiğinde lezzetine doyum olmaz.
Dili düdüklü tencerede uzun ve kısık ateşte haşlayıp pişirdikten sonra ılıkken derisini soymak gerekir. Dalak için en güzel ızgarada pişirmektir. Ermeni usulü dolmayı yapmayı bilenler dalağı bu şekilde kullanabilir. Yürek, sotesi sert olduğundan herkes sevmeyebilir. Böbreği tavada soteleyebilirsiniz. Koç yumurtası mekruh olduğu için herkes tüketmiyor. Ancak lezzetini sevenler ikiye bölüp kafesleyerek çiçek gibi açarak, ızgara yapabilir.
Kurban bayramında en önce sakatatları tüketmek gerekir, çünkü uzun süre saklanamaz. İstisna olarak kelle, paça ve işkembeyi dondurabilirsiniz.
