Kolorektal Kanseri ve Biyomarkerler

Kolorektal Kanserin Erken Saptanması İçin Biyomarkerler

Kolon kanseri taramasında basit bir kan testi kolonoskopinin yerini alabilir mi?

Kolorektal kanser tarama testi önerildiğinde insanlar, “Bunu ger­çekten yapmak zorunda mıyım?” derler. Çok az tıbbi test bu tür bir tepkiye neden olur. Peki, kolorektal kanseriniz olup olmadığını ya da ris­kinizin yüksek olup olmadığını, ko­lesterol düzeyinize bakılması kadar kolay gösterecek bir kan testi olsay­dı? Taramaya yaklaşım kesinlikle değişirdi. Dolayısıyla kolorektal kan­serler daha çok önlenebilir ya da en kolay tedavi edilebileceği evrede er­ken saptama olasılığı artardı.

Kan Testi Engelleri

Bu tip bir kan testi geliştirilmesi için araştırmacıların bir biyomarker tanımlaması gerekiyor. Yani var ol­duğunda ya da yüksek düzeyde bu­lunduğunda kişinin kolorektal kan­sere yakalanmış olduğunu veya ya­kalanma riskinin yüksek olduğunu gösterecek olan ve kanda ölçülebi­len biyolojik bir molekül ya da hücre düzeyindeki bir işleyişte değişiklik saptanması gerekiyor. Bu tip bir bi­yomarker bulmak kolay değildir. Son birkaç yıl içinde kolorektal kanser bi-yomarkeri konusunda bir dizi umut verici haber başlığına rastlandı. An­cak geniş kapsamlı araştırmalarda, bir kanser tarama testi için gereken özgüllüğü ya da duyarlılığı taşımadıklarının ortaya çıkmasıyla bunların çoğu elendi.

“Özgüllük” terimi bir testin, uygu­landığı bireyde hastalık, örneğin ko­lorektal kanser olmadığı halde rast­lantısal olarak varmış gibi gösterme hatasına düşmemede ne kadar ba­şarılı olduğuna karşılık kullanılır (bu tip sonuçlar hatalı pozitif sonuç ola­rak adlandırılır). “Duyarlılık” ise tes­tin, hastalığı taşıyan bireyleri atla­mamakta ne kadar başarılı olduğu­nu anlatır (bu tip sonuçlara da hata­lı negatif sonuç denir). En iyi tarama testleri çok duyarlı olanlardır, çünkü bir hekimin en son isteyeceği şey kanser olan birine kanser olmadığını söylemek olur.

Umut Verici Bir Olasılık

Johns Hopkins Brady Üroloji Enstitüsü Araştırma Direktörü Dr. Robert Getzenberg, özgüllük ve du­yarlılıkla ilgili konuları çok iyi bilir. Getzenberg ve araştırma ekibi kolon kanserine özgü üç antijen saptadı­lar: CCSA^2, CCSA-3 ve CCSA-4. (Antijen, normalde bedende bulun­mayan ve bağışıklık sistemini uyara­rak antikor üretmesine neden olan maddedir.) CCSA-2, bu üçü arasın­da en iyisi gibi gözüküyor.

Geçen yıl, Getzenberg, 260 kan örneğinde CCSA-2 arandığını ve kanser olgularının sadece %9’unun atlandığını (%91 duyarlılık), %20 oranında da hatalı pozitif sonuç alın­dığını (%80 özgüllük) bildirdi. CCSA-2 testi kanser olanlarla olma­yanları ayırmakla kalmıyor, yüksek riskli adenomları (kanseröz olma olasılığı yüksek polipler) ve düşük riskli polipleri ya da kolonları sağlıklı olanları da birbirinden ayırabiliyor­du. Bu test, kolorektal kanser için şimdiye kadar bulunmuş en doğru sonucu veren testtir.

Karşılaştıracak olursak şu anda kullanılabilen en kolay ve en ucuz ta­rama testi olan dışkıda gizli kan tes­tinin duyarlılığı yaklaşık %54’tür (kanser olgularının neredeyse yarısı­nı yakalayamaz) ve özgüllüğü de yaklaşık %98’dir (%2’lik bir hatalı po­zitif sonuç oranı). Buna karşılık altın standart olan kolonoskopinin kanser saptamaktaki duyarlılığı %79-100, özgüllüğü ise %90-96’dır.

Getzenberg’in ilk bulgularını doğ­rulamak için daha geniş kapsamlı araştırmalar yapılacaktır. Sonuçların doğrulanması yeni bir tarama aracı­nı muştulayabilir. Öte yandan bu test kolonoskopinin yerine geçme­yecektir. Araştırmacılar bu testi yıllık bir tarama testi olarak düşünüyor. Test sonucu pozitif çıkanlar kolonoskopi yaptıracaklar. Kolonoskopi de test sonucu hatalı pozitif çıkan %20’lik kesimi gerçekten kanseri olanlardan ayıracak. Kolorektal kanser riski ortalama düzeyde olup da kolonoskopi yaptıranların %10’un-dan azında yüksek riskli adenomlar veya kolorektal kanser çıktığı düşü­nülürse, kolonoskopi için çok daha iyi bir uygulama alanı hazırlanmış olacak.

Kutsal Kâsenin Peşinde

Kan testinin hatalı pozitif sonuç oranından daha düşündürücü olan %10’a yakın hatalı negatif sonuçlar­dır. Basit bir kan testi tarama yap­tıranların sayısını kesinlikle artı­racaktır. Günümüzde Amerikalıların %50’sinden azı önerilen tarama testlerini yaptırıyor. Peki, daha fazla insanın taramadan geçirilmesi ve dolayısıyla da daha fazla kişide kan­serin erken saptanabilmesi mi daha önemli, yoksa kan testiyle tarama­dan geçen bazı kişiler kanser olduk­ları halde kanser olmadıklarının söy­lenecek olması mı?

Bu soruya cevap vermek kolay değildir. Bu nedenle de araştırmacı­lar duyarlılık ve özgüllük düzeyi %100’e yakın kan testleri hazırlan­masına olanak verecek biyomarker-ler aramaya devam ediyor. Bir gün böyle bir teste sahip olacak mıyız? Belki, ama kesin olan bir şey var: Kolorektal kanserin günümüzdekin-den daha kolay saptanacağı bir za­mana doğru yol alıyoruz ve bunun yolunu açacak olan da basit bir kan testi olabilir.

Pozitron emisyon tomografisi (PET). Kanserin yayılıp yayılmadığını araştırmak için BT ile birlikte sıklıkla kullanılır. Uygulama sıra­sında bir tip radyoaktif şeker enjekte edilir. Bu şekeri normal hücre­lere göre daha yüksek miktarlarda tutan kanser hücreleri görünür ha­le gelir.