Kimyasal – Gunes ve Katran Yaniklari

Özel Bölgelerin Yönetimi

Genel yanık tedavisi ilkelerinin uygulanması ya­nında, vücudun bazı bölgelerinde değişik bakım ve tedbirler gerekir. Bunlara aşağıda kısaca değinilmiştir.

Yüz Yanığı: Yüzeyel yanıklar açık bırakılır. Hasta yü­zünü günde iki kez sabun ve su ile yıkar; daha son­ra basitrasin, silverdin, vd. pomatlar sürülerek ku­ruması önlenir. Derin yanıklarda gümüş sulfadiyazinle kapalı pansuman ve bazen, hasta için hazır­lanmış özel yüz maskeleri ile hafif kompresyon ge­rekir.

Kulak Yanığı: Yüzeyel yanıklar açık bırakılabilir, an-tibiyotikli pomadların günde birkaç kez uygulan­ması yeterli olmaktadır. Derin yanıklar da silverdin, vd. yanık pomatları ile kapalı pansuman gerekir. Ancak, yanıklı kulağın üstüne yatılması veya diğer baskı uygulamaları süpüratif kondrite ve kulak kepçesinin kaybına kadar giden gelişmelere yol açar. Bu nedenle, kulak kepçesi yanıklarında, kula­ğın dış etki ve baskılardan yumuşak pansumanlar ile korunması gerekir. Hematom oluştuğunda ilk fırsatta drenaj ile baskı kaldırılır.

Gözler: Göz yakınında oluşan yüz yanıkların­dan kaynaklanan enfeksiyonlar ile konjunktivit ge­lişebilir. Gözleri sık sık fizyolojik serum ile irige et­mek, antibakteriel göz damlaları ve kapaklar için krem uygulamak gerekir.
Göz kapaklarının yüzeyel yanıklarında ödem nedeni ile gözler 48-74 saat kapalı kalır. Bu dönem­de gözlere serum fizyolojik irigasyonu yapılır, göz kapaklarına antibakteriel krem uygulanır; pansu­man ile kapatılır. Daha sonraki günlerde gözler açıldığında kapaklara antibakteriel krem sürülerek tedavi sağlanır.

Göz kapaklarının derin yanıklarında en ciddi tehlike ektropion gelişmesidir. Kapakların tam ka-panamaması konjunktivit, kornea kuruması, kor­neada ülser gelişmesi, panoftalmit gibi gelişmelere yol açar. Göz kapakları yanıklarında oftalmolojik konsültasyon gerekir.

El Yanığı ve yanık deri Yüzeyel yanıklarda elleri yukarı kaldıra­rak ödem gelişmesi azaltılır. Çevresel yanıklarda hastanede takib ile dolaşımın yeterli olmasını sağ­lamak gerekir. Yanık yarası, antibakteriyel yanık kremi uygulandıktan sonra kapalı pansuman ile veya özel eldivenler ile korunur. Ele tenis topu tu­tuyormuş gibi pozisyon verilir. El hareketleri için egzersiz programlarına hemen başlanır; fizik teda­vi ana tedavinin ayrılmaz parçasını oluşturur. Bu konu ayrıca 33. bölümde gözden geçirilmiştir.

Perine: Yüzeyel perine yanıkları antibiyotikli krem, silverdin, vd. ile tedavi edilebilir. Derin pe­rine yanıklarında 24-48 saatte üriner obstrüksiyon gelişmesi ihtimali büyük olduğundan hastanede
takib gerekir. Derin yanıklar silverdin pom. ve ka­palı pansuman ile takib edilir.

Özel Yanıklar

Gelişmesi, fizyopatolojik değişiklikleri ve tedavi ilkelerinin aynı olmasına karşılık bazı yanıklarda dikkati çekecek ayrıntı değişiklikleri vardır. Bu tip yanıklara ve farklı taraflarına aşağıda kısaca deği­nilmiştir.

Güneş yanıkları: Sık görülür. Geniş olmalarına karşılık çoğu kez I. derece ya da nadiren yüzeyel II. derece olurlar. Yanık bölgelere ıslak havlu koyup, vantilatör ile hava üflemek, anestezik pomatlar sürmek, soğuk su uygulamak veya anestezik etkili yanık spreyleri püskürtmek gibi tedbirlerle ağrı ge­çiştirilir. Şiddetli yanıklarda kortizonlu merhemler ile lokal reaksiyonlar azaltılabilir. Hastalara birkaç gün süre ile aspirin verilerek sistemik reaksiyonlar önlenir.

Kimyasal (asit yanığı) cisimlerle yanıklar: Yanığı yapan madde asit veya alkali olduğu takdirde yanık böl­ge özün süre bol su ile yıkanır. Geniş olanlarında duş tercih edilir. Yakan kimyasal maddenin nötra-lizanı olan ajanın yanık bölgeye lokal olarak uygu­lanmasının tedavide hiçbir değeri yoktur; hatta, ya­nığı arttırabilir. Bu kuralın tek istisnası hidroflorik asit yanıklarıdır. Hidroflorik asit yanıklarında tek antidot olan kalsiyum solüsyonları veya kalsiyum­lu pomadlar lokal olarak uygulanır. Cildden derine doğru inmiş hidroflorik asid yanıklarında 10-20 mi. kalsiyum o bölgeye enfiltre edilir.

Katran yanıkları: Katran hem o andaki sacaklığı hem de kimyasal tahrişi ile yanık yapar. Ayrıca, cilde yapışmış katranın çıkartılırken cildi tahriş et­mesi de katranın olumsuz etkilerinden biridir. Kat­ran yanıklarında katranın cildden bir an önce ve hastaya ilave bir zarar vermeden çıkartılması ilk­yardımda beklenen ilk işlerden biridir. Bunu sağla­mak için pratik bir yol, katranlı bölge üstüne buz paketlerinin 10-20 dakika kadar uygulanmasıdır. Bu süre içinde katran donup kabuk şeklinde kendi­liğinden cildden ayrılır. Bu usul ile katran çıkartıla-madığı takdirde, benzin ya da diğer petrol ürünle­rinden biri ile katran yumuşatılır ve vazelin likitli bir gazlı beze emdirilir.

Elektrik yanıkları: Elektrik akımına bağlı yanıklar diğer türlerden daha şiddetli olurlar. Yüzey­de görülen yanığın küçük olmasına karşılık derin doku nekrozları çok fazladır. Elektrik yanıklarının bu özelliğini I.V. sıvı replasmanlarında dikkate al­mak ve hesaplamada yüzeyde görülen yanık ile ye­tinmemek gerekir. Elektrik yanıkları için karakte­ristik olan hemoliz ve adale nekrozları sonucu meydana çıkan globilinler akut tübüler nekroz ge­liştirirler. 20 gm/saat mannitol ve 100-200 mEq/sa-at bikarbonat perfüzyonu ile tübüler nekroza karşı önlem gerekir.