Kas ve kemiklerin sağlıklı gelişmesindeki etkenler

Vücudun kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlamak, organları korumak, yürümek gibi işlevleri olan yapılara destekleyici yapılara iskelet sistemi denir. İnsanda iskelet sistemi kemikler, kıkırdak yapılar ve eklemlerden meydana gelir. İskelet ve iskeleti oluşturan kemikler ve eklemlerin sağlıklı olması kişinin sağlığını direkt olarak etkiler.

Kemiklerin Yapısı

Kemiklerimizin sert yapısını % 25 su, % 45 kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat az miktarda sodyum ve demir gibi inorganik madensel tuzlar oluşturur.  % 30 organik maddeler ise kemiklerin esnekliği sağlar. Kemik dokusunu oluşturan canlı kemik hücrelerine osteosit ve bu hücreler tarafından salgılanan organik ara maddeye osein denir.

Kemik yapıları iki çeşittir

– Sıkı Kemik Dokusu: İskelette bulunan kemiklerin dış yüzeyi ile uzun kemiklerin gövdesi, sıkı kemik dokusundan meydana gelir. Bu doku iç içe daireler halinde sıralanmış lamelli yapıdadır.

Lamellerin ortasında kan damarları ve sinirlerin geçtiği Havers kanalı bulunur. Havers kanalındaki kan damarlarından kemik hücrelerine besin ve oksijen iletilirken artık maddeler aynı yoldan geri alınır.

Havers kanallarını birbirine bağlayan yan kanallara da Volkman kanalları denir. Ortasında havers kanalı, etrafında halkasal kemik hücreleriyle aralarını boşluk bırakmadan doldurmuş ara maddeden yapılmış lamelli birimlere Havers sistemi denir.

– Süngerimsi Kemik Dokusu: Kırmızı kemik iliği ve düzensiz boşlukların bulunduğu ince kemik lamellerinden oluşmuştur. Sıkı kemiğe oranla daha yumuşaktır. Uzun kemiklerin baş kısmı ile diğer kemiklerin iç kısmında bulunur.

Sağlıklı Kemik Oluşumu

Kemiklerin sağlıklı büyüyüp gelişebilmesi için, yeterli miktarda kemik hücresinin yapılmasının yanında yeterli ara maddenin oluşması gerekir. Bazı iç ve dış faktörler kemik sağlığında etkilidir.

– Hormonlar: Kemiğin sertleşmesi için gerekli olan Ca, P, K minerallerinin kemiğe geçmesi ve bunların kandaki miktarının belirli bir seviyede tutulması gerekir. Özellikle, kalsiyumun kemikten kana, kandan kemiğe geçişi tiroid bezinden salgılanan kalsitonin (tirokalsitonin) hormonu ve paratiroid bezinden salgılanan parathormon ile düzenlenir.

Hipofiz bezinden salgılanan büyüme hormonu (STH) yetersiz olduğunda cücelik, (nanizm) aşırı salgılandığında devlik hali (jigantizm) ortaya çıkar. Timus bezi hormonu embriyonik gelişimde iskeletin oluşumunda etkilidir.

– Vitaminler: D vitamini kemiklerde Ca ve P birikmesini sağlayarak kemiklerin sertleşmesini sağlar. D vitamini eksikliğinde bağırsaktan kalsiyum ve fosfatın emilmesi azalır.

Sonuçta kemiklerde yumuşama ve eğilme olur. Bu da çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde ise osteomalazi denen kemik hastalığını yapar.

– Mineraller: Kalsiyum, mağnezyum, fosfor kemiklerin yapısında bulunur. Büyüme ve hamilelik sırasında çok miktarda alınması gereklidir.

– Genetik Faktörler: Kemiğin büyümesi ile son şeklini almasında genetik faktörler de önemlidir.

Kaslar, canlı organizmaların hareket sistemini meydana getiren yapılardır. Kasların en önemli özellikleri uzayıp kısalma yeteneği, yani esnemeleridir. Kaslar, anatomik yapılarına ve çalışma özelliklerine göre; çizgili kas, düz kas ve kalp kası olarak ayrılır.

Kemikleri saran kaslarında sağlıklı olması için dengeli beslenme, egzersiz ve yukarıda belirtilen iç ve dış faktörler etkilidir.