Kanserler için genel risk faktörleri

Kanserin nedenleri ne kadar iyi bilinirse, korunma da o kadar olanaklı olabilir. Kanser araştırmacılarının üzerinde durduğu önemli konulardan biri de toplumlarda kansere yakalanma olasılığını artıran “risk faktörleri”dir.

Kanser zaman içinde ve pek çok farklı faktöre bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Bazı kanserlerde genetik faktörlerin özellikle rol oynadığı, çoğu kanserde yaşam biçimleri, yeme-içme alışkanlıkları, kimyasal maddelere maruziyet gibi çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Genellikle bütün bunların farklı düzeylerde etkisi söz konusu olmaktadır.

Kanser oluşumuna yol açan bazı faktörler ortadan kaldırılabilir ancak genetik geçiş gibi bazı faktörler önlenememektedir. Önlenebilen faktörlerin en aza indirilmesi önemlidir. Roche İlaç firmasının web sayfasında yer verdiği bilgilere göre; Kanser ortaya çıkma olasılığını artıran bazı faktörler şunlardır:

• Tütün. Tütün ve mamullerinin kullanılmasının kanserlerin ortaya çıkmasında büyük pay sahibi olduğu bilinmektedir.
• Beslenme. Araştırmacılar beslenme alışkanlıkları ile kanserler arasında ilişki bulunduğunu göstermektedir. Örneğin araştırmalar beslenmede yüksek yağ içeriği bulunmasının, kalın barsak, rahim ve prostat gibi kanser türlerii ile ilintili olduğunu göstermiştir. Aşırı şişmanlığın yaşlı kadınlar arasında meme kanserine yakalanma olasılığını yükseltiyor olabileceği bildirilmektedir. Öte yandan lif oranı yüksek beslenmenin bazı kanser tipleri için koruyucu özellikte olduğu gösterilmiştir.
• Ultraviyole (UV) radyasyon. Yoğun güneş maruziyetinin ciltte erken yaşlanmaya ve tahribata yol açabildiği, bunun sonucunda da kanser gelişimini tetiklediği bildirilmektedir.
• Alkol. Aşırı alkol içenlerde ağız, boğaz, yemek borusu ve karaciğer kanserlerine yakalanma riski artmaktadır. Eğer ek olarak sigara da içiliyorsa, riskler daha da yükselmektedir.
• İyonize radyasyon. Ortamdaki radyoaktivitenin yüksek olduğu durumların lösemi, meme, tiroid, akciğer, mide ve diğer organ kanserlerinin ortaya çıkması riskini artırdığı gösterilmiştir.
• Kimyasal maddeler. Bazı kimyasal maddelere, metallere, pestisitlere (örn. böcek öldürücüler) maruz kalmanın kanser riskini artırdığı bilinmektedir. Asbest, nikel, kadmiyum, uranyum, radon, vinilklorid, benzen gibi maddeler iyi bilinen kanserojen maddelerdir. Bu maddeler tek başlarına ya da bir başka kanserojen madde ile, örneğin tütün ile birlikte kanser riskini daha da artırır.
• Hormon replasman tedavisi. Menapoz döneminde bedende eksilen hormonların yerine dışardan hormon verilmesi tedavisi ile menapoz belirti ve bulgularında hafifleme sağlanabilmektedir. Bazı araştırmalar tek başına östrojen kullanımının rahim kanseri riskinde artışa yol açabildiğini göstermiştir. Bazı çalışmalarda da uzun süre östrojen kullanan kadınlarda meme kanseri riskinde artış olduğu öne sürülmüştür.
• Bazı tip kanserlere yakın akrabalarda rastlanması. Meme, yumurtalık, prostat, kalın barsak gibi kanser tiplerinin bazı ailelerde daha fazla ortaya çıkma eğilimi gösterdiği saptanmıştır. Bunun genetik nedenlerle mi, yoksa aynı aile bireylerinin paylaştığı yaşam biçimleri, beslenme alışkanlıkları gibi dışsal nedenlerle mi olduğu tam olarak aydınlatılabilmiş değildir.

Kanser riski taşıdığını düşünen kişiler bunu doktorlarına danışmalı, düzenli sağlık kontrollerinden geçmelidir.