Kan ve Doku Sivisi Madde Alisverisi

Kan ile Doku Sıvısı Arasında Madde Alışverişi

Dolaşımın amacı, doku sıvıları ile kan plazması arasında madde alış­verişini sağlamaktır. Kılcal damarların toplam yüzey alanı yaklaşık 500-700 m2 yi bulur. Kılcal damar dış çeperi oldukça ince bir tabakadan oluşmuştur. Kılcallarda kanın akış hızı kılcal damar halka kaslarıyla kontrol edilir. Halka kasların asıl fonksiyonu, kanın dokulardan kontrollü geçişini sağlayarak kan plazması ile doku sıvısı arasında madde alışverişini sağlamaktır. Plazma ile doku sıvıları arasındaki madde alışverişinde en önemli mekanizma difüzyondur. Yağda eriyen maddeler kılcal damarlardaki deliklerden geçmek zorunda kalmaksızın, doğrudan hücre zarından geçerler. Oksijen, karbondi­oksit, bu maddelerden bazılarıdır. Suyun difüzyonu ise önce kılcal damar çeperinden sonra ise deliklerden gerçekleşmektedir. Su içinde erimiş halde bulunan ve lipitte erimeyen maddeler ise kılcal dışına doğrudan delikler ara­cılığı ile geçiş yaparlar.

Dokular ile plazma arasındaki madde alışverişinde kan basıncı önemli işleve sahiptir. Hidrostatik basıncın doku sıvısına göre yüksek olduğu bölge­lerde plazma, doku sıvılarına doğru kitle akışı yapar. Plazmada, kan basıncı­nın tersi yönünde iş gören ve doku sıvısının kan plazmasına geri dönmesinde etkili olan ozmotik proteinler bulunur. Büyük bir bölümü albuminler gru­bundan oluşan bu proteinler normal koşullarda doku sıvısına geçemezler ve plazma osmotik basıncının az çok değişmeden kalmasına neden olurlar.

Buna göre dokularda madde alış veriş mekanizmasının işleyişi şöyle­dir: Atardamar kılcallarında hidrostatik basınç plazmanın osmotik basıncın­dan daha yüksektir. Buna bağlı olarak plazma sıvısı doku aralarına geçer. Ancak bu geçişte osmotik değeri olan kan proteinleri kılcallar içinde kalır.

Toplar damar kılcallarının uçlarına doğru gidildikçe sıvı kaybına bağlı olarak kan basıncı düşer ve sıvı osmotik basıncı artar. Buna bağlı olarak do­ku aralarındaki sıvı maddeler plazmaya geri dönmeye başlar.