Kabızlık Hakkında Bilgi – Nasıl Geçer

?rritab?l barsak sendromu olan hastalardaki ba??rsak spazmlar? (kas?lmalar?), hastan?n d??k?lama al??kanl???n? de?i?tirebilir. Bu hastalarda aral?kl? olarak kab?zl?k ve ishal ataklar? görülebilir. Buna ek olarak kar?nda ?i?kinlik, a?r?, gaz ?ikayetleri olabilir.
NEDEN? B?L?NMEYEN KABIZLIK (KRON?K ?D?YOPAT?K KABIZLIK)

Fonksiyonel kab?zl?k olarak bilinen hastal?k ender olarak görülür. Nedeni belli de?ildir. Uzun sürelerden beri kab?z olan bireylerde bazen ilaç tedavisi de faydal? olmaz. Bunun alt?nda bir çok problem olabilir. Hormonal de?i?iklikler, kal?n barsa??n kas ve sinir sistemi problemleri neden olabilir. Bu tip kab?zl?k çocuklarda ve kad?nlarda daha s?k rastlan?r.

D??k?n?n kal?n ba??rsaktan geçi? süresinin uzamas? veya ba??rsak duvar?nda ilerleyici ba??rsak hareketlerini sa?layan kaslardaki problemler buna neden olabilir. Bu durumda rektum (kal?n ba??rsa??n son k?sm?) içinde biriken d??k?, kas hareketlerindeki zay?fl?k nedeni ile d??ar? at?lamaz.
NE ZAMAN DOKTORA G?D?LMEL?D?R ?

Genellikle kolayca düzeltilebilen geçici bir durumdur. Ne var ki bazen daha ciddi problemlere i?aret edebilir. A?a??daki durumlardan biri varsa doktora gitmek gerekir:

Kal?c? ve aç?klanamayan kab?zl?k durumu

Ba??rsak al??kanl?klar?nda de?i?iklik (s?kl???nda artma veya azalma olmas?)

D??k? çap?nda incelme ve kanl? d??k?lama

Diyet de?i?ikliklerine ra?men yedi günden uzun süren kab?zl?k

D??k?da kan, kar?n a?r?s? veya hassasiyeti
KABIZLIK NEDENLER?N?N ARA?TIRILMASI

Kab?zl???n bir çok nedeni olabilir. Basit veya özel tedavinin uygulanabilmesi için nedenin ortaya ç?kar?lmas? önemlidir. Doktor, kolon içinde daralma veya t?kan?kl?k yapan anatomik sebepleri ara?t?racakt?r.

Öncelikle dikkatli bir hastal?k hikayesi, kullan?lan ilaçlar, d??k?lama düzeni, d??k? tipi, ?k?nma ve tam bo?alma hissi doktor taraf?ndan sorgulan?r. 40 ya? üzerindekilerde kal?n ba??rsak kanseri ara?t?r?lmal?d?r. Bunun ard?ndan anorektal (makat) alan?n parmakla muayenesi yap?l?r. Ba??rsa??n endoskopi (kolonoskopi) yada baryum grafi (ilaçl? kolon filmi) çal??malar? ile incelenmesi Polipler, tümör gibi ciddi kab?zl?k sebeplerinin ara?t?r?lmas?na yard?mc? olur. Anatomik bir problem tespit edilirse tedavi direkt bu nedene göre olur.

Bunun haricinde i?levsel bozukluklara yönelik incelemeler de yap?labilir. Bunlardan baz?lar? a?a??da anlat?lm??t?r.
Kal?n ba??rsak transit testi

D??k?n?n kal?n ba??rsaktan geçi? süresini hesaplamaya yarar. ?çinde çok say?da küçük halkalar olan bir kapsül hastaya içirilir. Kapsülün içindeki halkalar çekilen kar?n grafisinde (röntgen) görüldü?ü için ba??rsak içindeki ilerleyi?i çekilen grafiler ile takip edilir. Normalde kapsül al?nd?ktan 5 gün sonra halkalar?n % 80 i d??k? ile at?l?r. Be?inci gün çekilen kar?n grafisinde halkalar?n %20 sinden fazlas?n?n halen ba??rsak içinde görülmesi ba??rsak geçi? süresinin uzunlu?una i?aret eder.
Balon At?l?m testi

Rektumun bo?alma i?levini de?erlendirir
Anal manometri

Makat? kontrol eden kaslarla rektum aras?ndaki koordinasyonu ve kaslar?n fonksiyonlar?n? de?erlendirir.

Anal manometri i?lemi
Elektrofizyoloji

Makat? kontrol eden kaslar?n sinirsel uyar?m?n? kontrol eder.
Defekografi

D??k?lama s?ras?nda çekilen ilaçl? grafidir ve bo?alt?m fonksiyonunu de?erlendirir.

Bu testler sonucunda kab?zl??a neden olan birçok anatomik yada fonksiyonel nedenler tespit edilebilir.
KABIZLIK HERHANG? B?R SORUN YARATIR MI ?

Bazen kab?zl?k sorun yaratabilir. Tuvalette uzun süre oturma, ?k?nma hemoroidlerin (Basur/ Mayas?l) belirgin hale gelmesine neden olur. Buna ek olarak sert d??k? anüsten (makat) geçerken zedeleyebilir ve anal fissür (y?rt?k) olu?ur. Hastada her tuvalette a?r?, kanama ve yanma olur.

A??r? derecede ?k?nma ba??rsa??n içini dö?eyen tabakan?n d??a do?ru dönmesine neden olabilir. Bu duruma rektal prolapsus denir.

Baz? hastalar sert ve kuru d??k?y? ç?karamazlar. Rektumda (kal?n ba??rsa??n son k?sm?) biriken d??k? ta?la??r ve t?kan?kl??a neden olabilir.

Tüm yukar?daki hastal?klar, kab?zl???n giderilmesi ile önlenmi? olur.

KABIZLIKTAN KORUNMAK ?Ç?N NELER YAPMALIYIZ?

Baz? basit uygulamalarla belirtileri azaltmak ve kab?zl?ktan korunmak mümkündür. A?a??daki önerilere uyulmas? kab?zl?k sorununu çözmede yard?mc? olur.

– Daha fazla fiber (lifli g?da) tüketilmesi

– Meyvelerin kabuklar?n? soymadan yenmesi

– Kurutulmu? meyve yenmesi (kay?s?, üzüm, erik vs)

– Kabuklu çi? sebze tüketilmesi

– Daha fazla su içilmesi (günde 8-10 bardak s?v? veya su )

– Düzenli egzersiz yap?lmas? (düzenli yürüyü?, kar?n egzersizleri)

– Düzenli d??k?lama al??kanl??? kazan?lmas?

– D??k?lama uyar?lar?n?n engellenmemesi. (D??k?lama gelince ertelenmemeli. Acele etmeden, rahatça gev?eyerek zorlamadan d??k?lama yap?lmas?. Geciktirmek ileride daha fazla gerilime neden olur.)

– Düzenli yemek yenmesi. (Yiyeceklerin iyi ve yava? çi?nenmesi)

– Stresin azalt?lmas?
TEDAV?

Doktor hastan?n kab?zl?k hikayesini ve di?er sindirim sistemi problemlerini bilmek isteyecektir. Ba??rsak al??kanl?klar?n?, diyeti, stres faktörleri ve kullan?lan ilaçlar? bilmek isteyecektir. Bunlar? ara?t?rmak, doktorun, ana nedeni bulmas?nda yard?mc? olacakt?r.

Sonra bir fizik muayene ve spesifik testler yapmak gerekmektedir.

Ana hatlar? ile hastaya ba??rsak fonksiyonlar? ve diyet e?itimi, davran?? modifikasyonu, ilaç tedavisi ve ender olarak cerrahi tedavi önerilebilir.

Hastalara düzenli egzersiz yapmas?, lifli g?da tüketimi, d??k?lama ihtiyac?n? ertelememeleri tavsiye edilir. D??k?laman?n rahatça olabilmesi için bireyin yeterli zaman? ay?rmas? gerekir. Gastrokolik refleksin (yukar?da izah edilmi?tir) i?lerlik kazanmas? için sabah kahvalt?dan sonra d??k?lama al??kanl???n? kazanmas? ö?retilir. Kab?zl??a neden olan ilaçlar b?rak?l?r veya bir ba?kas? ile de?i?tirilir. Hastalar d??k?lamay? kolayla?t?ran laksatifler ve yan etkileri hakk?nda da bilgilendirilir.

Ya?am tarz? de?i?iklikleri sorunu çözmüyorsa doktor a?a??daki tedavi yöntemlerini önerebilir:

A) Fiber

B) D??k? yumu?at?c?lar?

C) Biofeedback

D) Cerrahi tedavi

Bunlar sadece önerildi?i ?ekilde uygulanmal?d?r. De?i?ik tedaviler çe?itli yollardan etkilerini gösterecektir. Doktorun hasta için en iyi yöntemi seçmesine izin verilmelidir.
A) POSA (L?FL? GIDA) HAKKINDA NELER? B?LMEL?S?N?Z ?

S?k rastlanan konstipasyonlar? (kab?zl?klar?) tedavi etmenin en iyi yollar?ndan biri diyette daha yüksek fiber al?m?d?r. Fiberler bitkilerin sindirilemeyen parçalar?d?r. Hacim kazand?r?r ve tuttuklar? su ile d??k?y? yumu?at?p kolay at?lmas?n? sa?lar.

Fiberler iki de?i?ik tip olarak al?n?rlar ve her iki tip de düzenli ba??rsak i?levi için gereklidir.
1) Çözünebilir (soluble) fiber:

Suda çözünen jelatinöz bir maddedir. D??k?lama düzenini sa?lar ve yumu?ak d??k? olu?umunu kolayla?t?r?r. Yulaf, fasulye, meyve çe?itleri ve psyllium içeren ürünler iyi kaynaklard?r.
2) Çözünmeyen (insoluble) fiber:

Suda çözünmezler. Sindirim sisteminden çok çabuk ve tek parça olarak geçerler. Düzenli d??k?lamaya ve d??k?n?n hacimli olmas?na yard?mc?d?r. Tah?l ürünleri, lapalar ve çe?itli sebzeler iyi kaynaklard?r.
L?FL? ARTTIRMANIN KOLAY YOLLARI VAR MIDIR ?

Diyete fiber katmak san?ld???ndan daha kolayd?r. Ba?lang?ç için baz? ipuçlar?:

Kepek ekme?i, kahverengi pirinç, meyve-sebze gibi yüksek fiberli g?dalar, beyaz ekmek beyaz pirinç ve chips-?ekerleme gibi dü?ük fiberli g?dalara tercih edilmeli.

Daha fazla çi? sebze ve kabu?u soyulmam?? meyveler yeme al??kanl???n? kazanmak çal??mak.Sebzeleri pi?irmek içlerindeki fiber miktar?n? dü?ürür. Kabuklar da iyi birer fiber kayna??d?r.

Her ö?ünde yüksek fiberli g?da almak. Unlu lapalar iyi bir ba?lang?ç olabilir fakat meyve-sebzeleri de bulundurmak ?art?yla

?ki önemli nokta:

1) Fiber miktar?n?n yava? yava? artt?r?lmas?. Çok miktarlarda lifli g?daya h?zl? bir ?ekilde ba?lanmas? rahats?zl?k verici ?i?kinlik, gaz ve a?r?ya neden olabilir.

2) Lifli g?da ile beraber günde en az 8-10 bardak s?v? al?nmas? unutulmamal?d?r.
L?F HAKKINDA SORULAR?Günde ne kadar fibere gereksinim var ?

Diyet uzmanlar? günde 25-35 gram fiber önermektedir.
Fiber al?m?n? artt?rman?n en iyi yollar? nelerdir ?

Çok çe?itli yüksek fiberli g?dalar al?nmas?. Günlük besinlerde dü?ük fiberlileri yüksek fiberli g?dalarla de?i?tirilmesi. Bol bol meyve-sebze yenmesi
Fiber (lif) al?m?n?n artt?r?lmas?, hangi oranda olmal? d?r ?

Yava? yava? artt?rmak gerekir. Çok erken ve çok fazla miktarda fiber al?m? ?i?kinlik ve kar?n a?r?s? yapabilir. Bunu artt?rmak birkaç haftay? alabilir. Bu i? için çal???rken, mutlaka yeteri kadar s?v? almak unutulmamal?d?r.
B) B?R LAKSAT?F (MÜSH?L) ALMAK UYGUN MUDUR?

Doktor bir laksatif (d??k?lamay? kolayla?t?ran ilaç) reçete edebilir. Laksatiflerin bir çok türü vard?r ve hastaya göre de?i?en yarar ve yan etkileri mevcuttur.
D??k? miktar?n? art?ran (Lif ?çeren Ürünler) Laksatifler:

D??k?daki lif oran?n? art?r?rlar. Ba??rsak içeri?indeki s?v?y? emerek etki ederler. Bu da yumu?ak k?vamda d??k? olu?turur ve ba??rsak hareketlerini art?r?r. Beraberinde kullan?lan ilaç emilimini etkileyebilirler. Vücudun normal i?levini taklit ettikleri için do?al yollarla çal???rlar. Laksatifler aras?nda en güvenilir olan?d?rlar. Ancak artm?? gaz üretimine yol açabilirler. Piyasada bulunanlar: Psyllium seed husk (GNC), Metamucil®, Citrucel®, Serutan®
D??k? Yumu?at?c?lar:

Ba??rsak hareketlerini art?rmaz fakat sert d??k?n?n sebep oldu?u zorlu geçi?i kolayla?t?r?rlar. Kal?n ba??rsaktan su ve elektrolit salg?lat?rlar. Kuru ve sert d??k?y? yumu?at?rlar ve ishal meydana gelir. K?sa dönem tedaviler için iyidir. Ik?nma yapman?n sak?ncal? oldu?u durumlarda [hamilelik, makat (anorektal) cerrahi, makat a?r?lar? s?ras?nda] tercih edilebilir. Uzun dönem kab?zl?kta kullan?mlar? pek iyi sonuç vermez. Piyasada bulunanlar: Colacel®, Dialose®, Surfak®

Di?er bir d??k? yumu?at?c?s? d??k?y? kayganla?t?rarak ilerlemesini sa?layan mineral ya??d?r. Uzun süre yatmaya ba?l? kab?zl?kta tercih edilebilir. Kullan?m s?ras?nda ilac?n solunum yollar?na kaçmamas?na dikkat etmek gerekir.
Uyar?c? Laksatifler:

Su ve elektrolit salg?lanma?n? artt?rman?n yan?nda ba??rsaktaki kas kas?lmalar?n? art?rarak etki gösterir. Bütün uyar?c? laksatifler temel olarak bu yolla çal??malar?na ra?men ayn? de?illerdir. Kramplara, bulant? ve kusmalara neden olabilirler. Bu ilaçlar antrakin türevleri (kaskara, senosid, kastor ya??, risinoleik asit) ve difenilmethane türevlerini (bisakodil) içeririler. Uzun süre kullan?lmamal?d?r.

Antrakin türlerini kullananlarda ba??rsakta kahverengi pigment birikimi olur. Bu ilaçlar ?iddetli kab?zl?k durumlar?nda ve di?er ilaçlara cevap al?namayan durumlarda tercih edilmelidir. Uzun süre bu ilaçlar? kullananlarda ba??ml?l?k olabilir. Yava? yava? kesilmelidir. Piyasada bulunanlar: Dulcolax®, Senokot®
Ozmotik Laksatifler:

Suyu ba??rsak içine emerek bas?nc?n art???na ve ba??rsa?a bo?almas? yönünde mesaj gönderilmesine neden olurlar. Çok fazla suyun emilmesi ba??rsak hareketlerinin kayb?na ve vücudun su dengesinin bozulmas?na neden olur. ?ki tipi vard?r. Zay?f emilen iyonlar ( Magnesyum sitrat® , fleet fosfo soda) ve zay?f emilen ?ekerlerden (laktüloz, polietilen glikol, sorbitol solüsyonu %70) olu?ur. Uzun süreli yatmaya ba?l? kab?zl?k sorunu olanlarda k?sa süreli kullan?labilir. Bu ilaçlar? kalp yetmezli?i ve s?v? kayb? olan hastlarda kullanmamak gerekir. Yine böbrek yetmezli?i olan hastalarda fosfat veya magnezyum zehirlenmesi geli?ebilece?i ak?lda tutulmal?d?r.

Polietilen glikol solüsyonu (Golytely) ve sodyum fosfat (fleet fosfo soda) h?zl? ba??rsak bo?almas? gerekti?inde (kolonoskopi öncesi, cerrahi öncesi) tercih edilmelidir.
Prokinetik ?laçlar:

Ba??rsak hareketlerini h?zland?r?r. Sisaprid
Lavmanlar (Enemalar):

Makattan uygulan?r. Kal?n ba??rsa?? s?v? ile doldurulur. D??k?n?n yumu?at?lmas? ve ba??rsak hareketlerini art?r?lmas? sa?lan?r. Bu amaçla musluk suyu veya fosfo soda kullan?labilir.

Birçok ürün mevcut oldu?undan, birey için do?ru seçimi doktor yapacakt?r.

Problemi, do?al yollarla çözümlemek ve uzun süre ilaç al?m?ndan kaç?nmak do?ru olan yoldur. Uyar?c? laksatiflerin uzun süre kullan?m? kal?n ba??rsa??n normal tonusunun kaybolmas?na yol açarak kas?lma yetene?inin kaybolmas?na, kab?zl??a ve ba??ml?l??a neden olur. D??k? miktar?n? art?ran (Bulk-forming) laksatifler uzun süre kullan?m için güvenlidirler.
C) BA?KA TEDAV? YOLLARI VAR MI ? B?OFEEDBACK

Tedavide di?er bir ?eçenek biofeedback dir. Bu tedavide amaç hastan?n puborektal ve d?? makat kas?n?n gev?emesini kendisinin bir bilgisayar arac?l??? ile denetleyebilmesidir.
D) CERRAH? TEDAV?

Son olarak baz? hastalarda kal?n ba??rsak geçi? süresi k?sa ise cerrahi tedavi önerilir. Yap?lacak cerrahi i?lem ile kal?n ba??rsa??n büyük bir k?sm? ç?kar?l?r ve ba??rsak devaml?l??? ince ba??rsaklar?n kal?n ba??rsa?a birle?tirilmesi ile sa?lan?r.