Hucre İle İlgili Bilgiler

Canlılığın Temel Birimi: Hücre İle İlgili Bilgiler

Canlıları cansızlardan ayırt ederken canlıların hücrelerden yapıldığını daha önce belirtmiştik. Bu bölümde hücre yapısı ve özelliklerinden bahsedi­lecektir. Hücre, yaşama ve çoğalma yeteneğine sahip en küçük birimdir. Hücreler çıplak gözle görülemezler ancak yumurta, Acetabularia vs. gibi ba­zı canlılar tek iri hücreden oluşmuştur. Çevremizde gördüğümüz her canlı hücrelerden oluşur. İnsan, yaşamının ilk evrelerinde tek hücreden ibarettir. Daha sonra geliştikçe milyarlarcası bir arada olan hücre topluluğundan mey­dana gelir.

Hücre, ilk kez 1665 yılında bir İngiliz bilim adamı olan Robert Hooke tarafından incelenmiştir. Hooke şişe mantarından aldığı kesiti mik­roskop altında incelemiş ve gördüğü odacıklara hücre anlamına gelen “cellula” adını vermiştir. 1838 yılında Alman bilim adamları Theodor Schwann ve Matthias J. Schleiden, o güne kadar bilinenlere dayanarak hüc­re teorisini ortaya atmışlardır. Bu teoriye göre “bütün organizmalar hücreler­den yapılmıştır”. Hücrelerin bölünerek yeni hücre oluşturması ilk kez Rudolf Virchow tarafından 1855’de izlenmiştir. 1930 yılında elektron mikroskobu­nun keşfedilmesinden sonra, hücrenin ayrıntılı yapısını gözlemek ve hücre­deki yapıların görevini anlamak mümkün olmuştur. Bugünkü bilgilerimize dayanarak hücre teorisini özet olarak şu şekilde açıklayabiliriz:

1. Bütün canlılar hücrelerden oluşmuşlardır. Canlılığın devam etmesi hücrede oluşan kimyasal reaksiyonlara bağlıdır.
2. Hücreler kendilerinden önce yaşayan hücrelerden oluşurlar.
3. Hücre içinde oluşan kimyasal reaksiyonlar, hücre içinde belli gö­revleri yapmak üzere bir arada bulunan özelleşmiş yapılara (mitokondri, kloroplast ve çekirdek, gibi) bağlıdır.
4. Bütün canlı hücrelerin temel benzerliği, hücrelerde benzer kimyasal reaksiyonların olmasıdır.

Hücrenin Şekli ve Büyüklüğü

Yaşamın en basit şekli hücredir. Hayvan ve bitkilerin hücre ve şekil­leri temel yapılar hariç farklılıklar gösterir. Hücrenin şekli ve büyüklüğü, gö­revine ve kalıtsal özelliklerine bağlıdır. Bu yüzden hücreler canlıdan canlıya ve canlıda yaptıkları işe göre şekil bakımından farklılıklar gösterirler. Ge­nelde hücreler şekil bakımından sabittirler. Ancak bazı özel durumlarda gö­revlerinden dolayı şekil değişikliği görülebilir. Örneğin; Amip ve akyuvar­larda olduğu gibi şekil değişikliği görülebilmektedir.

Hücreler büyüklük bakımından farklılıklar göstermektedir. Boyları 0,2 – 0,5 mikron çapında olan bakteri ve parazit bir hücreliler olduğu gibi, çapla­rı 10 mikrondan fazla olup evrilmiş hücrelerde vardır. Böyle evrilmiş yapıla­rın sitoplazmalarında birçok organel bulunur. Memelilerdeki vücut hücreleri ve bazı ileri yapılı bitki hücreleri buna örnektir.