HİPERTANSİYON (TANSİYON YÜKSEKLİĞİ): Nedenleri, belirtileri, tanısı ve tedavisi

HİPERTANSİYON (TANSİYON YÜKSEKLİĞİ)
Hipertansiyon kan basıncının (tansiyonun) normal değerlerinden yüksek olması demektir. Kalp bir pompa gibi kanı atardamarlara gönderir. Daha sonra gevşer. Kalp kasıldığında kanı gönderdiği andaki basınç büyük tansiyonu, gevşediği sıradaki basınç ise küçük tansiyonu gösterir. Kan basıncı (tansiyon) yaş, cinsiyet, ırk, genetik özellikler, fiziksel aktivite, dinlenme gibi faktörlerden etkilenir. Bu nedenle tansiyonun günün farklı zamanlarında üç defa ölçülüp ortalaması alınmalıdır. Normal kan basıncı 120/ 80 mm hg(civa) basıncıdır (Halk arasında 12 ye 8 denir). Tansiyon bu değerin üzerinde ise kişi hipertansiyon hastası adayıdır. 140/ 90 mm hg üzeri ise hipertansiyon hastası olarak kabul edilir. Kalp hastaları için temel risk oluşturur.

HİPERTANSİYON NİÇİN ORTAYA ÇIKAR? KAÇ TİPTİR?
Hipertansiyon böbrekte oluşan rahatsızlık ve hormonal bozukluk sonucu ortaya çıkar. Nedeni bilinen bir durum olduğu için buna sekonder hipertansiyon denir. Çeşitli ilaçlar, beyinde oluşan tümör ya da hasar, kalpten çıkan damarın (aort) dar olması da bu duruma yol açar.
Hipertansiyonun diğer bir şekli olan primer (esansiyel) hipertansiyonun nedeni ise bilinmemektedir. Görülme sıklığı çok daha fazladır. Nedenleri arasında şişmanlık, kolesterol yüksekliği, sigara ve alkol kullanımı, ırk, cinsiyet, yaş, şeker hastalığı, psikolojik nedenler, fazla miktarda tuz alımı gibi bir çok sorun vardır. Tedavisi uzun sürelidir.

HERKESTE GÖRÜLME İHTİMALİ AYNI MIDIR? DERECELERİ NELERDİR?
Yaş arttıkça hipertansiyonun kadında ve erkekte görülme ihtimali artar. Kadınlarda menopozdan sonra daha fazla görülür. Fakat orta yaşlı kişilerde; erkeklerde görülme sıklığı daha fazladır. Siyah ırkta daha çok görülür. Genetik faktörler de hipertansiyon oluşumunda etkilidir. Bunların dışında kilolu kişilerde, sigara ve alkol kullananlarda, hareketsiz kişilerde, bazı ilaçları kullananlarda görülme ihtimali yüksektir.
Daha önce 12/ 8’in üzerinde tansiyonu olanların hipertansiyon adayı olduğunu söylemiştik. Bunun üzerindeki tansiyonu 3 evrede sınıflandırabiliriz:

* EVRE 1 140-159 / 90-99 mm hg
* EVRE 2 160-179 / 100-109 mm hg
* EVRE 3 180 / 110 mm hg ve üstü

Evre 1 ve evre 2 daha sık oranda görülür.

HİPERTANSİYONU OLANLARDA NE GİBİ BELİRTİLER GÖRÜLÜR?
Genelde belirti vermeyen ve gizli seyreden hipertansiyon tehlikeli bir hastalıktır. Ama yine de hastaların bazı şikayetleri vardır ve göz ardı edilmemesi gerekir. Baş ağrısı, burun kanaması, kulak çınlaması, ayaklarda şişlik, çarpıntı, baş dönmesi, bulanık görme gibi belirtiler olabilir. Yine de sinsi seyreden bir hastalık olduğu için kendini sağlıklı hisseden kişilerin de tansiyonu ölçtürmesinde fayda vardır.

HİPERTANSİYONUN VÜCUDA ZARARLARI NELERDİR?
Kontrol edilemeyen kan basıncı vücuda zaman içinde çok zarar verir. Bu yıllar sürebilir. Sinsi olduğu için vücudu içten içe eritir. Damar tıkanıklığına yol açarak kalp, beyin, böbrek gibi hayati organlarda bir çok hastalık ortaya çıkarır. Hastayı felç edebilir.
Kan basıncı artınca kalbe düşen yük artar. İlk başlarda kalp buna dayanabilir ama sonra yükü kaldıramaz hale gelir. Bunu önlemek için kalp bir cevap oluşturur. Kalp kası büyümeye başlar ve kalp kasının miktarı artar. Bu kalbin artmış kan basıncına cevabıdır. Fakat bu durum daha da zararlıdır. Kalbin zamanla kasılması ve gevşemesi bozulur ve düzensizleşir. Kanı pompalamakta zorlanır. Sonuçta kalp yetmezliği ortaya çıkar ve diğer organlarda da bu yetmezlik görülebilir.
Böyle uzun süreli tepkilerin yanında, ani tansiyon (basınç) artışı sonucu beyin kanaması ve damar yırtılmaları ortaya çıkabilir. Hasta felç geçirir ya da ölür.

HİPERTANSİYON NASIL ÖNLENİR? TEDAVİSİ NASILDIR?
Öncelikle teşhis koymak önemlidir. Teşhis konduktan sonra artık daha dikkatli beslenmek, düzenli yaşamak, ilaçları aksatmadan zamanında doktorun tavsiye ettiği dozda almak gerekir. Artık bu hastalıkla yaşamaya alışmak lazım. Nasıl ki beslenmeye ihtiyacımız varsa, tansiyonu dengelemek için de ilaca ihtiyacımız vardır. İlacı düzenli alarak, bir ilacın etkisi geçmeden diğerinin etkisiyle damarların eski hale gelmesini önleyebilirsiniz. İlacı sadece şikayet anında, tansiyon arttığında almak yanlıştır.
Beslenmenize dikkat etmeli, “yağı” hayatınızdan çıkartmalı, minimuma indirmelisiniz. Şekerli besinlerden, kızartmadan, kilo aldırıcı yiyeceklerden uzak durarak hem sağlıklı olursunuz hem de tansiyon yükselmesinin önüne geçmiş olursunuz. Peynir, yoğurt gibi besleyici besinlerde bile fazla yağ vardır; azaltmanız gerekir. Tuz kullanımını da doktorunuzun önerisine göre kısıtlamanız gerekebilir.
Ayrıca yürüyüş çok önemlidir. Günde en az bir saat yürümek tansiyon yüksekliğinden başka birçok hastalığı önlemede ilaç gibidir. Kalbinizin rahatlamasını, damarlarınızın açılmasını sağlar. Damarlardaki yağı azaltmaya yardımcıdır.
Hipertansiyonun en önemli ilacından biri de sarımsaktır. Doğal bir ilaç gibidir. Sabah alınan bir diş sarımsak tansiyonu düşürür. Kokusundan veya tadından rahatsız oluyosanız sarımsak hapları kullanabilirsiniz.
Hipertansiyon ölene kadar sizinledir. O yüzden hiç bir zaman iyileştim, ilacı bırakabilirim gibi bir şey düşünemezsiniz. Hayatınızı düzene sokmanız gerekir. Ayrıca bu bir yaşlılık belirtisi de değildir. Küçümsememelisiniz, çaresi vardır ve mutlaka tedavi edilmelidir.