Guatr çeşitleri, Guatr Hastalıkları
Tiroit bezi büyümeleri yani guatr 3 şekilde olabilir:
1- Basit Guatr: Tiroit hormonları normaldir. Bez içinde nodul yoktur. Tiroit bezinde büyüme vardır. Bu nedenle buna basit guatr adı da verilir.
2- Nodüler guatr nedir: Tiroit bezi büyür ancak bez içinde nodul dediğimiz nohut veya leblebi büyüklüğünde yumrular vardır. Nodüler guatır durumunda tiroit hormonları normal veya artmış olabilir.
3- Dalan Guatr (Torasik veya Plonjan Guatr): Tiroit bezinin göğüs kafesi içine doğru büyümesi ve göğüs kafesi içine girmesi veya dalmasıdır.
Basit Guatr
Salgıladığı tiroit hormonları normal olduğu halde, içerisinde nodul olmadan büyümüş tiroit bezine düz veya basit guatr denir. Guatrın içinde nodüller varsa, nodüler guatr adını alır. İyot yetmezliği dünyada en sık rastlanan guatr nedenidir. İyot yetmezliği nedeniyle oluşan guatr ilk yıllarda düz bir büyüme şeklindedir; yani içinde nodul yoktur. Çocukluk ve ergenlik döneminde guatrda pek nodul bulunmaz. Ancak tedavi edilmez ve iyot eksikliği devam ederse, ileri yaşlarda guatr hem büyür hem de içinde nodüller oluşur. Bu nodüller ileride aşırı hormon salgılama özelliği kazanarak hipertiroidi dediğimiz kanda tiroit hormonlarının aşırı çalışmasına neden olabilirler.
İyot yetmezliğine bağlı guatrı olan kişilerin kanlarında T3 hormonu hafifçe artar, TSH hormonunda biraz artış olabilir ve T4 hormonu biraz düşük çıkar.
Bir toplumda 6-12 yaş arası çocukların %5’inden fazlasında basit guatr varsa, buna endemik (yaygın) guatr denir. Endemik guatr iyot yetmezliği olan coğrafi bölgelerde sık görülür. Bu oran %5’ten az ise, sporadik (seyrek görülen) guatr denir. Sporadik guatr iyodun yeterli olduğu coğrafi bölgelerde görülür.
Guatr kadınlarda erkeklerden 4-5 kat daha sık görülür. Gençlik çağında da kızlarda erkeklere göre daha fazla görülür. Türkiye’de guatr sıklığı, bölgelere göre değişmek üzere %5-56 arasında değişmektedir. Görüldüğü gibi bu çok yüksek bir orandır.
İyot yetmezliği olan bölgelerde guatr daha fazladır. Özellikle dağlık bölgelerde toprakta iyot az olduğundan guatr daha fazla görülür. Bilinenin aksine kara lahana yenmesiyle guatr oluşumu arasında bir ilişki yoktur.
Selenyum yetmezliği de ülkemizde önemli bir problemdir. Yaptığımız bir çalışmada guatrlı kişilerde selenyum düzeyinin düşük olduğunu saptadık.
Suda bulunan perklorat ve kadmiyum fazlalığı da guatra neden olabilmektedir. Pillerin kirlettiği sularda kadmiyum yüksektir ve guatr ortaya çıkar.
Demir eksikliği olan kişilerde de guatr görülür.
Ergenlik çağındaki çocuklarda bazen guatr oluşur ve buna adölesan veya ergenlik guatrı denir. Ergenlik döneminde artan hormon ihtiyacını karşılamak için, tiroit bezi biraz büyür ve guatr oluşur. Çoğu çocukta veya gençte bu guatr daha sonra kaybolur.
Yalancı guatr ise tiroit bezinin doğuştan normal yerleşim yerinden biraz yukarıda olması ve özellikle ince boyunlu kadınlarda guatr varmış izlenimi vermesidir. Yapılacak ultrasonda tiroit hacminin artmadığı ve guatr olmadığı ortaya çıkar.
Gebelikte ve menopoz döneminde de tiroit büyüklüğü artar ve guatr oluşabilir.
Yüksek düzeyde iyot yetmezliği olan kadınlarda gebe kalma ve çocuk doğurma sıklığı düşüktür. İyot yetmezliği üremeyi engelleyebilmektedir. Bu nedenle çocuğu olmayan kadınlarda iyot yetmezliği olup olmadığı araştırılmalıdır.
Guatrın ailesel özellik gösterdiği bilinen bir gerçektir. Bazı ailelerde guatr fazla görülür. Yapılan çalışmalar guatr gelişiminde kalıtımsal geçişin iyot yetersizliği olan bölgelerde yaşayan kadınlarda %39 oranında, iyodun yeterli alındığı bölgelerde yaşayanlarda ise % 82 oranında olduğunu ortaya koymuştur.
