Gebelik ve Gebelikten korunma

Gebelikten Korunma
Cinsellik yaşamamak dışında yüzde yüz koruyucu bir yöntem yoktur, bütün koruyucu yöntemler %99 korurlar.

Doğum kontrol yöntemlerini
A-Geçici ve B-Kalıcı yöntemler C-Güvenilirliği az olan yöntemler olarak ayırabiliriz.

A-Gerçek anlamda koruyucu olan ve kullanımı kolay olan geçici yöntemler

A-1-Prezervatif
A-2-Hormonlar
A-3-Spiral (rahim içi araç)

B-Kalıcı yöntemler

B-1-Kadında tüplerin bağlanması- Tüp Ligasyonu
B-2-Erkekte Tüplerin bağlanması- Vazektomi

C- Güvenilirliği az olan yöntemler Diafram, sperm öldürücü köpükler ve diğerleri; Son yıllarda geliştirilen prezervatifler, haplar ve spiraller yüzünden ve güvenilirlik yüzdelerindeki düşüklükler yüzünden artık pek kullanılmamaktadırlar.

A-Gerçek anlamda koruyucu olan ve kullanımı kolay olan geçici yöntemler

A-1 PREZERVATİF (KAPUT,KILIF,KONDOM)

En zararsız ve en kolay kullanılabilecek yöntemdir. Prezervatif yani kondom erkeğin penisine sertleştikten sonra takılan, kauçuk ve benzeri maddelerden yapılmış çok ince bir kılıf olup, meninin vajene boşalmasını engelleyerek gebeliği önler. Her cinsel ilişkide yeni bir prezervatif kullanılmalıdır. Bu şekilde kullanıldığında etkisi son derece yüksek güvenilir bir yöntemdir. Başta AIDS olmak üzere cinsel ilişkiyle bulaşan hastalıklara karşı da koruyucudur. Bazı erkekler ve kadınlar prezervatif kullanımından hoşlanmadıklarını, bunun aldıkları zevki azalttığını, tam olarak hissedemediklerini söylerler, bu psikolojiktir, özellikle kadınlar vajen yapısının özelliği olarak prezervatifi hissetmezler.
Prezervatif kullanılırken dikkat edilmesi gereken şey; herhangi bir cinsel yaklaşım olmadan prezervatifin takılmasıdır, nadirde olsa erkeğin penisinden gelen ıslanma suyu (mezi) içinde sperm bulundurabilmektedir. Birde erkek boşaldıktan sonra penisini vajende beklemeden çıkarmalıdır aksi taktirde penisin sönmesinden sonra penisi çıkarırken prezervatif vajinada kalıp hem gebelik riski hem de problem yaratabilir, nadir olarak kalitesiz prezervatiflerde yırtılma, delinme olabilir. Gelişen teknoloji ile alerji yapmayan, geciktirici krem içeren, ekstra koruyucu olarak vücuda zarar vermeyen sperm öldürücü içeren, renkli veya kokulu prezervatiflerde vardır. Son zamanlarda kadın prezervatifi isimli vajene yerleştirilen torba gibi prezervatiflerde çıkmış ama fiyat ve kullanımdaki sorunlar yüzünden tercih edilmemişlerdir.

A-2-Hormonları
a-ilişki sonrası alınan haplar
b-günlük kullanılan haplar
c-aylık iğneler
d-3 aylık iğneler
e-yıllık cilt altına takılan kapsüller
f-5 yıllık cilt altına takılan kapsüller (norplant) olarak tanımlayabiliriz.

Bilinenin aksine hepsi hormon içerir, bazı hasta ve okuyucularımız hap-hormon kullanmak istemiyorum, iğne kullansam veya cilt altına takılan koruyucu yöntem kullanamaz mıyım derler, bunu günlük alışveriş veya toptan alışverişe benzetebilirsiniz, bir tanesinde günlük alıyorsunuz diğerinde toptan alıyorsunuz, yani hepsinde hormon almış oluyorsunuz.

Hormonların doktor kontrolünde ve kişiye uygun ve gerekli zamanlarda kullanıldıkları zaman hiçbir zararı yoktur, aksine faydalıdırlar.
Hormonlarla ilgili sıkıntılar eczaneden eczacıya sorup, arkadaş tavsiyesi ile veya kendi duyduklarına göre alındığı zaman olur.

Hormon vermeden önce kişi muayene olmalı, ultrasonu yapılmalı, meme muayenesi yapılmalı, çeşitli sorun yaratacak hastalığı var mı araştırılmalıdır (mesela migren veya meme kisti gibi) gerekiyorsa karaciğer ve böbrek testleri yapılmalıdır. Her kişiye uygun hormon çeşidi ve kullanımı farklıdır. Biz hekimler olarak hormon verirken bunlara dikkat ederken bazıları nasıl oluyor da kendi başlarına bunları kullanabiliyorlar merak ediyorum.

A-2-a-ilişki sonrası alınan haplar;

Bu haplar Türkiye’de yeni piyasaya çıkmış haplar olup, acil korunma dediğimiz prezervatif yırtılması, sperm kaçması, cinsel tecavüz gibi durumlarda doktor önerisi ile kullanılır, eczaneden kendi başınıza alıp kullanırsanız sorun yaşarsınız. Gene doktor önerisiz ve yanlış kullanımlar yüzünden sorun yaratmışlardır, kısa zamanda kanama bozuklukları, istenmeyen gebelik oluşumlarına neden olmuşlardır. Bazı kişiler bunlardaki hormonun az olduğunu zannederler, kabaca bir ayda alınan günlük hapa yakın hormon içerirler ve normal ilişkide kullanılması tavsiye edilmez çünkü farklı bir mekanizma ile adet düzenini bozarak acil durumlarda gebeliğin oluşmasını engellerler, ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde kullanılırlarsa koruyucu etkileri oluşabilir. Gündelik haplara göre koruyucu etkileri azdır.

A-2-b-günlük kullanılan haplar

Doktor tavsiyesi ile kullanılırsa zararsız ve güvenilir bir yöntemdir. Yüzde 99 koruma sağlar. En sık kullanılan doğum kontrol yöntemidir, uygun koşullarda kullanılırsa gebeliği korumaktan başka adet düzeni sağlamak, adet sancılarını azaltmak gibi faydaları da vardır. Doğum yapmamış kadınlarda kullanabilir. Bıraktığınız zaman hemen gebe kalabilirsiniz. Düzgün kurallara uygun kullanılmalıdır. İlk kullanımda güvenirliğinin düşük olduğu düşünüldüğü için ilk ay ekstra korunma önerilir.

Kişilere göre farklı etkiler gösterirler. Bilinen aksine kilo aldırmaz, ama bazı bünyelerde iştah açabilirler, emziren annelere uygun olanları vardır.

Faydaları:

gebelikten korurlar,
adetleri düzeltirler,
adet sancısını yok ederler,
adet öncesi gerginliği azaltırlar,
%10 kadar göğüslerde dolgunluk yaratırlar (bu bazılarına göre iyi, bazılarına göre kötüdür) bırakılınca bu geçer
kist oluşumunu engellerler genelde,
kansere karşı koruyucu etkileri vardır

Olabilecek yan etkileri:

ara kanam yapabilirler,
lekelenme tarzı kanam yapabilirler,
iştah açabilirler,
depresyon yapabilirler
%10 kadar göğüslerde dolgunluk yaratırlar (bu bazılarına göre iyi, bazılarına göre kötüdür) bırakılınca bu geçer
bulantı yapabilirler, bunlar belli başlı ve kişilere göre değişen yan etkileridir.
migren ağrılarını arttırırlar

Kullanmaması gereken durumları doktorunuz belirleyecektir.

A-2-c- d- f -e: aylık iğneler, 3 aylık iğneler, yıllık cilt altına takılan kapsüller, 5 yıllık cilt altına takılan kapsüller

Depo hormon içerirler, hapı kullanamayan kişilerde alternatif olabilmektedir, iğneler fiyat ve kullanım zorluğu yüzünden, cilt altı kapsülleri ise uygulama yöntemi ve adet düzenini bozabildikleri ve kanama yaptıkları için yaygın değildirler.

A-3-RAHİM İÇİ ARAÇLAR (RİA)

Muayenede engel bir durum yoksa herkes kullanabilir, doğum yapmamış genç bayanlarda kullanır.
Rahim içi araç küçük,plastik, çoğu kez bakırda içeren bir araçtır, rahim içine konur ve erkek tohum hücrelerinin tüplere geçmesini engelleyerek veya döllenmiş yumurtanın rahim duvarına yapışmasını engelleyerek gebeliği önler. Yüzde 98 koruma sağlar. Bir kere uygulanınca, gebelikten korunmak için bir şey gerektirmez. Cinsel ilişkiyi etkilemez. Rahim içi araç kansere neden olmadığı gibi, rahim iç duvarı kanserine karşı önleyicidir. Eğitilmiş sağlık personeli tarafından, rahim içine yerleştirilir. Uygulama için en uygun zaman, kadın adet gördüğü günlerdir. Doğumdan sonraki kırkıncı gün, kürtajdan hemen sonra veya ilk iki hafta uygulama için uygun zamandır. 3ve 5 yıllık tipleri vardır, smera testi yaptırılmadan takılmamalıdır.

Avantajları:

gebeliği engeller,
kullanımı kolaydır,
unutma derdi yoktur,
yan etkisi yoktur;
maliyeti düşüktür
uzun süreli kullanımı vardır
sistemik hastalığı olanlarda rahatlıkla kullanılır,
çıkarılır çıkarılmaz gebe kalabilirsiniz

Kişiye göre olabilen olumsuzlukları:

adet sancısını arttırabilir,
ara kanama yapabilir,
rahim ağzında sorun yaratabilir,
ender olarak dış gebelik oluşma şansını arttırabilirilir

B-Kalıcı yöntemler

B-1-KADINDA TÜPLERİN BAĞLANMASI (TÜP LİGASYONU)

Kadınlarda, yumurtalıktan çıkan yumurta hücresi, yumurtalık kanallarından geçerek rahme ulaşır. Yumurtalık kanalları (tüpler) kapatılırsa, yumurta rahme geçemez ve erkek tohum hücreleriyle karşılaşmaz. Yumurta vücut tarafından yok edilir. Tüplerin bağlanması gebelikten kesin korur. Kolay bir işlem ile gerçekleştirilir. Bu uygulama kadının cinsel isteğinde, adet düzeninde, vücut yapısında herhangi bir değişiklik meydana getirmez, bütün bu olaylar eskisi gibi devam eder. Basit bir cerrahi operasyonla ya karından küçük bir kesi ile veya laparoskopi dediğimiz göbek deliğinden girilen optik bir gözle yapılır. Hiç bir yan tesiri yoktur. Geri dönüşümü mikrocerrahi operasyonu iledir, başarı şansı çok düşüktür.

B-2-ERKEKTE TOHUM KANALLARININ BAĞLANMASI (VAZEKTOMİ)

Bu yöntem tohum kanallarını kapatarak sperm geçişini engelleyen basit bir cerrahi işlemdir. Lokal anestezi ile bir kaç dakikada yapılır ve hastane de yatmak gerekmez. İşlem sonrası kişi hemen işinin başına dönebilir. Tohum kanallarının bağlanmasından sonra, erkeğin cinsel istek, sertleşme ve boşalmasında herhangi bir değişiklik meydana gelmez. İlişkide meni atılımı devam eder, ancak meni içinde tohum hücresi yoktur, bu nedenle döllenme olmaz.

Unutmayınız ki kürtaj bir doğum kontrol yöntemi değildir, çok basit bir operasyonda olsa riskleri vardır, maddi boyutunun yanında kadınlar ve erkekler içinde psikolojik yıpranma yaratır, cinsellikten soğumaya dahi yol açarlar.

Bir başka yanlışta geri çekme dediğimiz dışarı boşalma yöntemidir ki koruyuculuğu hiçe yakın yoktur.

Ayrıca takvim yöntemi diye bilinen gün sayma yöntemide gebe kalmaya en uygun günü belirler, gebe kalmamaya değil, bu yüzden istenmeyen gebelik yaşayan çok insan vardır.

Cinsellik hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olup sağlıklı bir cinsellik için hastalıklardan ve istenmeyen gebeliklerden korunmak gerekir (ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan) buda muayene sonucu size en uygun yöntemin bulunması ile olacaktır.

Sağlıklı ve Mutlu Cinsellik Yaşamanız Dileği İle

Dr.Cenk Kiper