Fizik Tedavi Yüzeyel Isıtıcılar

VÜCUT ISI DENGESİNİ SAĞLAYAN FAKTÖRLER
Çevresel ısı ve nem oranı, Beslenme ve giyim
Derinin iletkenliği ve cilt damarları, Cilt altı yağ tabakası
Deri – ısıtıcı arasındaki ısı farkı Nöroendokrin yollar
Genel metabolizma Solunum ve boşaltım organları Terleme ISININ ETKİLERİ
Genel etkiler
Lokal etkiler
GENEL ETKİLER
Metabolik değişimler
sıcaklık her 10 derece artığında metabolizma 2-3 kat hızlanır
Vasküler değişimler
doku ısısı artınca vazodilatasyon ve kan akımı 3 mek.söz konusu;
-akson refleksi
-kimyasal medyatörler
-lokal spinal refleksler

GENEL ETKİLER 2
Nöromusküler etkiler

– ısı artışının analjezik ve spazm çözücü etkisi
mevcut
– ağrı eşiği yükselir
– ciltteki termores.ler ve kastaki primer ,sekonder sonlanmalar uyarılır(gama motor nöröna uyarı götürerek kas tonusunu sağlayan yapılar)
– spinal kord düzeyinde alfa ve gama mn inhb.yaparak kas spazmı azalır

GENEL ETKİLER 3
Konnektif doku etkileri
– konn. dokuların vizkoelastisitesi artar
– dokuların ısınması ile doku molekülleri gevşer
LOKAL ETKİLER
Vazodilatasyon
Met. artar hızlanır
Bağ dokusunun vizkoelastisitesi artar
Kas spazmı çözülür
Ağrı azalır

Vücutta ısı oluşturan fizik tedavi ajanları ikiye ayrılır;
Yüzeyel ısıtıcılar
Derin ısıtıcılar
YÜZEYEL ISITICILAR
Isı enerjisini 4 farklı yolla transfer ederler
Kondüksiyon
Radyasyon(ışınlama)
Konveksiyon
Konversiyon
1) KONDÜKSİYONLA ISITMA
Temasla iletim söz konusu
Isınan cisimlerin molekülleri gevşer,harekete geçer ve titreşim oluşturur
Sıcak cisimler soğuk olanlara temas ettiklerinde soğuk cisimlerdeki molekülleri de harekete geçirir

KONDÜKSİYONLA ISI VEREN ARAÇLAR
Elektrikli ısıtma yastık ve battaniyeleri
– istenilen bölgeye lokal etki yastıkla yada genel etki battaniye ile
– gece uyumadan önce kapatılmalı
– günde 1-2 defa 30 dak. yeterli
– sıcaklık ayarı düğme ile sağlanabilir
Sıcak su şişeleri
– kolay temin edilebilir
– ortalama sıcaklık 40 derece olmalı

Sıcak havlu yada kompresler
Hot pack’ler
– Sıcak su paketleridir

– İçerisinde ısıyı emen silikon dioksit gibi maddeler var

– Kaynatılmış su içinde 10 dak. bekletilirler.Uygulanacak bölgeye tatbik edilirler

– Isıyı hapsederler , etkileri 30 dak. sürer

Sıcak kum veya tuz torbaları
Parafin banyosu:
– parafin ısıyı iletmez

– katı parafinin erime derecesi yüksek olduğu için sıvı parafin ,vazelin ,gliserin yada madeni yağlarla karıştırılır

– yedi ölçek katı parafin bir ölçek sıvı parafinle yada eşdeğerleriyle karıştırılır,

– bain marie usulüyle 50 -55 dereceye kadar ısıtılır

4 uygulama şekli vardır;
1 – daldırma şeklinde
2 – hazır pedler parafin kabı içine daldırıldıktan sonra cilde tatbik edilir
3 – kepçe ile alınan sıvı vazelin el ve ayaklara dökülür
4 – el ve ayaklar sıcaklık iyi ayarlandığında15 – 20 dak. kadar kap içinde tutulur
* hazırlanma esnasında parafinin yanıcı özelliğinden dolayı dikkatli olunmalı uygulama esnasında donmuş parafinin kırılmamasına özen gösterilmelidir

Sıcak su banyoları:
– vücudun girintili çıkıntılı bölgelerine uygulanabilir
– suyun kaldırma kuvvetinden yararlanarak parelitik yada parezik kasların çalıştırılması kolaylaşyırılır
– germe egzersizleri sıcak suda uygulanabilir
– basınçlı su ile masaj etkisi
– sıcaklık 33-38 derece olmalı
– uygulama süresi 20-30 dak.
– su seviyesi sternumu geçmemeli

5 uygulama şekli var
– yarım banyolar
bacaklar kalçalar ve pelvisi içine alır
özellikle yaşlılar
– oturma banyosu
Sadece genital organlar ve pelvisi içine alır
– kol ve bacak banyoları
– kontrast banyolar
* özellikle damar hastalıklarında ,oa’larda ,travmatik ödemlerde
* 4 dak. sıcak (40 derece) 1 dak soğuk(21 derece)
* sıcakla başla sıcakla bitir
– sıcak su duşları
2) KONVEKSİYONLA ISITMA
Burada ısı alışverişi, vücut ile hem sıcak hem de hareketli olan hava yada sıvı arasında olmaktadır.
ısı alışverişini etkileyen faktörler;
– hareketli sıvı yada havanın sıcaklığı
– akışkanlığı
– hızı
– yoğunluğu
– iletkenliği

tedavi amacıyla kullanılan yöntemler
Çalkantılı su banyoları;
– tüm vücut veya kol ve bacak için
– su hareketi elektrik motorla sağlanır
– su sıcaktır
sıcak buhar banyoları;
– kırk , kırkbeş dereceye kadar ısıtılmış su buharı bir vantilatör aracılığıyla harekete geçirilir
– tatbik edilecek bölgeye yönlendirilir

Sıcak hava banyoları
Sauna ;
– tahtadan yapılmış özel bir bölmede sıcak bir bölüm (taş fırın) üzerine su dökülmesiyle sıcak buhar elde edilir.
– odanın sıcaklığı 60 – 80 derece
– taş fırına 5-10 dak. aralıklarla su dökülür
– uygulama süresi 10-30 dak.
– uygulama sonrası soğuk duş verilebilir nöroendokrin , termik ve çeşitli refleks etkileri var

Fluidoterapi ;
– küçük katı taneciklere sıcak hava akımı verilir

– tanecikler sellülözden yapılmıştır

– havanın yaptığı basınç kol yada bacağın ağırlığının azalmasına ve ısınmasına sebep olur

– ödem azaltılmasında, artritlerde ,dolaşım düzenlenmesinde ve yara tedavisinde

– günde bir defa 15-20 dak , sıcaklık 43-56 derece

3) RADYASYON YOLUYLA ISITMA
Işınlama yoluyla ısıtmada kullanılan ışınların dalga boyları 4000-150000 A

Bu ışınlar vücuda tatbik edilirse taşıdıkları enerji cilt yoluyla emilir ve bu emilen enerji de ısı enerjisine dönüşür

Isınan cisimler elektromanyetik dalgalar verirler

Bir cisim ısıtılmanın başında uzun boylu dalgalar yayar ve renginde değişme olmaz

Isıtılma devam ettiğinde dalga boyları kısalır ve renk değişmeye başlar böylelikle görünen ışın ve infraruj ışınları belirir

Vücuda verilen ışınların kaynağı vücuda ne kadar yakınsa elde edilen ısı o kadar fazla olur

Işın kaynağı ile cilt arasında uzaklık yarıya indirilirse elde edilen ısı 4 kat fazla olur

Işının vücuda giriş açısı da önemlidir ,dik açıda maksimal ısı sağlanır

Penetrasyon derinliği 1-10 mm

KIRMIZI ÖTESİ IŞINLARI(İNFRARUJ IŞINLARI):
Tüm ısınan cisimler kırmızı ötesi ışınlar yayarlar.
Tedavi amacıyla kullanılan ışınların dalga boyları 7600-150000 A

1) Uzun dalgalı olanlar;
– cisimlerin hafif ısıtılmasıyla oluşur
dalga boyları 15000 – 150000 A arasındadır
– cildin 1 mm kadar derinlikleri inebilirler
– derinin s.korneumunda emilirler
– cildin termores.leri uyarılır ve fizy.etkiler oluşur

2)Kısa dalgalı olanlar;
– iyice ısıtılmış akkor haline gelmiş cisimler tarafından yayılırlar
– dalga boyları 7600-15000 A
– cildin 0.5 cm derinliklerine kadar inebilirler
– cilt altında sinir uçları, kapillerler , lenf damarlarını etkilerler

infraruj ışınlarının kaynakları;
Güneş;
güneş ışınlarının % 55’i infraruj ışınlardır
Dirençli infraruj üreteçleri;
– tipik elektrik sobalarıdır
– yalıtkan bir çubuk cisme ,iletken bir tel sarılır
– bu tel , bakır kapak,porselen veya direnci yüksek madenle örtülür
– devreden elektrik geçirilmesiyle ısınma olur
– ısınma 1000 derece kadar olabilir
– uzun dalgalı ışınlar elde edilir

Lambalar;
– gün ışığı ve infraruj ışınları yayarlar
– dalga boyları kısadır
– havası boşaltılmış dışı camla kaplı ,içinde karbon ve tungsten bulunan 50-500 watt’lık lambalar kullanılmaktadır
– yüksek ısı verirler
– renksiz cam ,kırmızı veya mavi renkli lambalar kullanılabilir
– derinin 1 cm kadar derinliğine iner
– lambalar tek tek kullanılabileceği gibi 10-12 lamba yarı silindir tahta içinde de kullanılabilir

yüzeyel ısıtıcıların uygulama teknikleri
– tedavi çıplak vücuda uygulanmalı

– hastalar oturur yada yatar durumda olmalı

– genel uygulamada , infraruj banyosunun üzeri çarşafla örtülmeli

yüzeyel ısıtıcıların uygulama teknikleri 2

lokal ve tek lamba uygulamasında uzaklık ,40 -70 cm olmalı

– uygulanacak yere ışın kaynağından ışınlar dik gelmeli

– sıcaklığın dozu , tatlı bir sıcaklık ve kızarıklık olacak şekilde ayarlanmalı , yanık olmamalı terleyen bölgeler kurulanmalı

Günde 20 -40 dak. lık süreler yeterlidir.10 yada 20 günlük kürler halinde yapılır.ilk 6-8 dak.da maksimal deri ısısında artış olur.kas dokusunda ise 15-30 dak.da belirir

Uygulama esnasında oda sıcaklığı yeterli olmalı soğuk olmamalı

Tedavi alanının büyüklüğüne , şekline ,vücuttaki yerine , hastanın genel durumuna göre uygun ısıtıcı seçilmeli

Tedaviye başlamadan önce infraruj lambaları 5 dak açılıp ısıtılmalı
YÜZEYEL ISITICILARIN ENDİKASYONLARI
Yumuşak doku romatizmaları (kontraktür,tendinit,kas spazmı)
Osteoartritlerin subakut ve kronik dönemleri
İnflamatuar romatizmal hastalıkların kronik dönemleri
Periferik ağrılı nöropatiler
Yüzeyel cilt abseleri boşaltılmasında
Travmatik ve postop eklem ve eklem çevresi sertlikleri

Birinci motor nöron hastalıklarında spastisite tedavisinde
Psikoterapi amacıyla genel yorgunlukta
Egzersiz öncesi kas ve diğer dokuların ısıtılmasında
Nonenfeksiyöz üregenital ve sinüs iltihapları
Trofik bozukluğu ve kas atrofisi(lokal basınçlı su banyoları)
Deri infeksiyonları ve dermatitler
Skatris dokuların gevşetilmesi
Hemoroid, PİD ve abd. koliklerde(sıcak oturma banyoları)

YÜZEYEL ISITICILARIN KONTRENDİKASYONLARI
Yaşlı ,düşkün ve ağır hastalar
Cilt duyarlılığı bozulmuş bölgeler
Kanamalar ve kan pıhtılaşma bozuklukları
Lokal tümörler
İnfeksiyonlar
Vasküler bozukluklar
Kalp ,bb ve kc yetersizlikleri
Fluidoterapi ateşli durumlarda kalp ilacı kullananlarda yapılmamalı
Sauna epilepsisi olanlarda uygulanmamalı
Gebelikte sıcak uygulamalarda dikkatli olunmalı

KRİYOTERAPİ

Genel vücut sıcaklığının düşmesi hipotermi

Tedavi amacıyla lokal vücut sıcaklığının düşürülmesi kriyoterapi (soğuk tedavisi)

Fizik tedavi açısından soğuk 18 derece ve altı ,serin 18 – 24 derece ,ılık 24 -33 derece ,nötral sıcaklık 33 – 35 derece

Günümüzde travmatik olaylarda ,romatolojik ve nörolojik hastalıkların tedavisinde primer olarak yada semptomların kontrolü amacıyla kullanılır

FİZİKSEL PRENSİPLER
Soğuğun dokulara geçişini belirleyen lokal faktörler ;
– epidermis dermis ,yağ dokusu ve kas kalınlığı
– dokunun su miktarı
– kan akımının hızı

Tedavi amacıyla yapılan soğuk uygulamada iki çeşit enerji iletimi mevcut ;

1) Kondüksiyon (iletim);
– Uygulanacak bölge soğuk ajanla direkt temas eder

– En çok uygulanan soğutma yöntemi gerekli olan bölgeye buz yada soğuk paket (cold pack) yerleştirilmesidir

– Diğer bir yöntem distal ekstremitenin soğuk suya daldırılmasıdır(immersiyon)

sıcaklık değişimini etkileyen bazı faktörler;
– soğuk ajan ve doku arasındaki sıcaklık farkı ,soğuk ajanın tipi

– uygulama süresi

– soğumaya başlayan alanın termal iletkenliği

2)Buharlaşma (evoporasyon)
Vapokoolan spreylerin buharlaşma ile uygulanması enerji transferi anlamına gelir

Vapokoolan spreylerin bir örneği basınç altında şişelenmiş sıvı haldeki fluori-metan gazıdır

Şişeden çıkan sıvı buharlaşmaya başlar.Bu işlem olurken buhar soğur ve deri ile temas eder

Deriye su serpildiğinde oda sıcaklığından daha soğuk hissedilirler,çünkü alkol gibi sudan daha çabuk buharlaşırlar

Deri sıcaklığını 15 dereceye kadar düşürmekte cilt altı dokuda ve kas ısısında önemli değişiklikler yapmaktadır

Soğutma tekniklerinin sınıflandırılması
derinlik enerji transferi
cold pack yüzeyel kondüksiyon
buz masajı yüzeyel kondüksiyon
buz sopaları yüzeyel kondüksiyon
daldırma batırma yüzeyel kondüksiyon
buz paketleri yüzeyel kondüksiyon
soğuk havlu yüzeyel kondüksiyon
vapokoolan sprey yüzeyel evoporasyon

Kriyoterapinin fizyolojik etkileri ;
Ağrının azaltılması
Antiinf. ve anti ödem etki
Metabolizmanın yavaşlaması
Kas spazmının ve spastisitenin azaltılması
Kasın yeniden eğitimi
Bağ dokusu esnekliğinin azaltılması

1) Ağrının azaltılması

– ağrı eşiğinin yükseltilmesi
serbest sinir uçlarındaki Na-K pompasının aktivitesini azaltarak

– sinir ileti hızında yavaşlama
vücut sıcaklığında her 1 derece azalma sinir ileti hızında 2.4 m/sn azalmaya neden olur

kapı kontrol mekanizması

* A delta ve c lifleri m.spinalis arka boynuzundaki ağrı transmisyon nöronuna ulaşır.

* Soğuk, a beta res.lerini aktive ederek ağrı transmisyon nöronunun inhibisyonu sağlayarak analjezi yapar

– endorfin salınımını artırır

2) antiinflamatuar etki;

Bu amaçla akut dönemde özellikle ilk 72 saate uygulanmalıdır

Vazokont. ve antifagositik etki göstererek antiinf.

Vazokont. ile damar permeabilitesi azalır ve böylece iltihabi hc infilt. ve ödem azalır

Doku sıcaklığı 10 derecenin altına düşerse vazodil. oluşur.10 derecenin üstüne çıkarsa tekrar vazokont. olur, Bu süreç peryotlar halinde devam eder(hunting cevabı)

3)Metabolizmanın yavaşlaması;

Dokuyu soğutmak hc lerin metabolik aktivitesini azaltır

Hc.lerin enerji ve oksijen tüketimi azalır

Metabolizmanın yavaşlaması ; travma ile dokuda oluşan konjesyon ve ödem ile dolaşımın bozulmasına karşı, oksijen ihtiyacını azaltarak iskemiyi önler

4) Kas spazmının ve spastisitenin azaltılması;

Soğuk uygulamada başlangıçta ciltteki res.ler uyarılır ve alfa motor nöron aktivitesi kolaylaşır, spastisite artar.

Soğutma devam ederse kas iğciğinin ve gama motor nöronun aktivitesi inhb. olarak spastisite azalır

5)Kasın yeniden eğitimi
Soğuğun ciltteki res.leri uyararak alfa m.n’u fasililite etmesinden yararlanılır

Genelikle hemiplejil yada inkomplet paraplejik hastalarda kullanılır
6)Bağ dokusu esnekliğinde azalma;
Soğuk doku vizkositesini artırırken esnekliğini azaltır
Kontraktürlerin azalmasında yararlı değil

lokal soğuk ve sıcak uygulamanın etkilerinin karşılaştırılması;
soğuk sıcak
Dolaşım
damar çapı daralır genişler
kan akımı azalır artar
ödem azalır artar
Metbolizma
met. hızı azalır artar
Bağ dokusu
vizkosite artar azalır
gerilebilme azalır artar
sertlik, katılık artar azalır

Soğuk uygulama teknikleri
1)Silika jel paketleri(cold pack);
Su emdirilmiş silika jeli plastik yada su sızdırmaz kaplara konularak uygulanır

Sıfır dereceye kadar soğutulabilir.10 – 20 dak. uygulanır

Kuru yada nemli havlu üzerinden uygulanabilir
nemli havlu havanın olumsuz etkisinden dolayı tercih edilir(hava kötü bir ısı ileticisidir)

2)Buz masajı ;
Önce serinlik , 2-7’nci dakikada yanma iğnelenme hissedilir

5-12’nci dakikalarda sinir iletisinin azalmasına bağlı olarak anestezi gelişir

12-15 dak.dan uzun süre uygulanmamalı

Uygulama alanında hiperemi oluşuncaya kadar küçük dairesel hareketler şeklinde yapılmalı

10-15 cm’lik bir alana 5-10 dak.uygulama yapılabilir(ideal olan)

3)Buz sopaları;
10 cm uzunluğunda 1 cm genişliğinde plastik bir tüpte suyun dondurulması ile elde edilirler

Zor ulaşılabilen yerlerde , el ve ayaklarda kullanılır

4)Daldırma batırma yöntemleri;
13-18 derecelik soğuk suya el ve ayaklar daldırılarak yapılır
5-10 dak. uygulanır

5)Buz paketleri;

Küçük buz parçaları plastik bir torbaya doldurularak, 10 – 20 dak. uygulanır

Özellikle spor yaralanmalarında direkt cilt üzerine uygulanması kolaydır

Cerrahi sonrası ödem ve ağrı için uygulanabilir

6)Soğuk havlu;

5 lt suda 0.5 kg tuz eritilir(tuz havluların sertleşmesini önler)

6-12 derecelik buzlu suya batırılıp sıkıldıktan sonra uygulanır

Özellikle krampların tedavisinde uygulanır

7)Spreyler;
Hızla buharlaştıkları için deriden ısı alarak soğuturlar
Uygulanacak yüzeye 30 derecelik açıyla 45 cm uzaktan kas liflerine parelel olarak uygulanmalı
uygulama süresi 10 – 15 sn
Uygulama kolay , zaman açısından ekonomik
– etil klorid ; yanıcı ve patlayıcı özelliğe sahip,solunması tehlikeli
– kloroflorometan

SOĞUK TEDAVİSİNİN ENDİKASYONLARI
Musküloskeletal travmalar
İlk 72 saatte şişlik ve hemoraji gelişmeden
İlk gün 1,5 -2 saatte bir 20 -30 dak
Nörolojik hastalıklar
Özellikle hemipleji paraplejilerde spastisiteyi çözmek için
Akut inflamatuar hastalıklar
Miyofasyal ağrı sendromu
Termal yanıklar

SOĞUK TEDAVİSİNİN KONTRENDİKASYONLARI
Kalp hastalıkları
Periferik arteryal dolaşım bozuklukları
Duyu bozuklukları
Soğuğa duyarlı hastalıklar
soğuk ürtikeri ,kriyoglobulinemi, paroksismal kriyohemoglobinüri
Aktif peptik ülser
Yaralar