Ergenlik Caginda Fobiler

Ergenlik çağında fobi

Genellikle ergenlik çağına gelen çocukların fazla bir so­run çıkartmadıkları görülür. Ancak rüzgar ekenin fırtına biçmesi örneğinde olduğu gibi çocuklukta yapılan hatalar ergenlik çağından sonra birkaç misli büyümüş olarak ço­cuğun ve ailenin karşısına çıkar. Ergenlik çağına giren bir çocuğa fiziksel olarak hakim olmak da çok daha güçtür. Onun için o yaşa gelene dek gözlenen sorunların nasıl ol­sa geçer düşüncesi ile üstü örtülü bırakılmaması uygun olur. Öte yandan, birçok ailede anne ve baba arasındaki sorunlar daha çok çocukların küçük yaşta olduğu evlilik­lerin ilk yıllarında hız kazanmakta, çocuklar üzerinde et­kili olmakta ancak evde süren kriz ortamı nedeni ile ço­cukların tepkileri gözden kaçmakta ve yardım sağlana­mamaktadır. Daha sonra ise evlilik problemleri hallolsa dahi çocukların yarattığı krizler de aile problemlerini ve evlilik krizlerini artıracaktır. Evde başka kişilerde bir psi­kiyatrik bozukluk bulunması da çocuklarda fobileri artı­ran bir konudur. Örneğin babanın aşırı derecede alkol iç­mesi, annede “sinir krizleri” ya da depresyon, hiperaktif bir kardeşin sürekli huzursuzluk yaratması gibi diğer psi­kiyatrik problemleri de gözden geçirmek ve varsa tedavisi yönüne gitmek gerekir.

Fobilerin neden olduğu çeşitli ruhsal bozukluklar

Depresyon: Fobisi olan kişilerde depresyona da sık rastlanır. Bazen da fobinin ilk başlangıcı bir depresyon dö­nemi sırasında olabilir, depresyonun iyileşmesinden sonra da devam eder. Bazen depresyona girince fobisi düzelen kişilere de rastlanır. Kimi zaman da depresyonun tedavisi fobinin de düzelmesine yol açar. Ama bu şart değildir. Ay­rıca tedavi gerektirebilir.

Yaygın anksiyete bozukluğu: Fobisi olan kişilerde sık rastlanan bir durum da devamlı olarak sıkıntı hissi içeri­sinde olmalarıdır. Yani fobi dışında bir yaygın anksiyete bozukluğunun da bulunmasıdır. Bu gibi kişiler günün hiç­bir zamanında rahatlayamazlar. Devamlı olarak kötü bir şey olacağı, kötü bir haber geleceği endişesi içersinde ger­gin bir bekleyiş yaşarlar. Bu durum baş ağrısı, uykusuzluk, iştahsızlık gibi bedensel belirtilere de yol açabilir

Panik atağı: Bazı fobi hastalarında panik ataklara da rastlanır. Bazılarında önce panik atağı başlar sonra fobi eklenir. Panik atağı olan kişilerde özellikle agorafobi daha fazla görülür.

Evlilik problemleri: Fobi ile gelen kişilerde sıklıkla evli­lik problemleri ile karşılaşılır. Bunda fobilerin gündelik ya­şamda yarattığı kimi zorlukların yanı sıra kişinin genel gerginliği sonucu çabuk sinirlenmesi de rol oynar. Özellik­le agorafobisi olanlar yalnız kakmamaları nedeniyle eşle­rine bağımlı davranışlar gösterebilir, kir korkusu yaşayan insanlar ise bu korkularına ev halkını da ortak edip onlar üzerinde kontrol sağlamaya çalışmaları nedeniyle gerginli­ğe ve bıkkınlığa neden olurlar. Fobileri olan insanların ko­lay rahatlayamamaları ve gevşeyememeleri nedeniyle eğ­lenme ve rahatlama dönemlerine uyum sağlayamamaları da aile ve grup içersinde uyumu bozabilir.

İnsan ilişkilerinde zorluklar: Kişinin kafasının fobileriyle meşgul olması dikkatini işine ve başka konulara verme­sini güçleştirebilir. Birlikte yaşanan ya da çalışılan insan­larla birlikte hareket etmekte çeşitli güçlüklere neden ola­bilir. Fobilerini ilgilendiren konularda bazı durumlarda ki­şinin gereksiz yere kararsız kaldığı, yavaş davrandığı dik­kati çekebilir ve birlikte iş yapanları sinirlendirebilir.

Cinsel problemler: Hastalık kapma fobisi, cinsel ilişki­den korkma gibi bazı fobiler doğrudan cinsel işlev bozuk­luğuna neden olabilir.

Alkol ve madde bağımlılığı: Fobilerin ve benzeri du­rumların yol açtığı en büyük problemlerden biri kişinin rahatlama ve gevşeme amacıyla alkol kullanmaya başla­masıdır. Örneğin sosyal fobisi olan ve insanlara açılmak­tan çekinen bir kişi bunu alkol etkisi altında daha rahat yapabildiğini gördükçe bu yola daha çok başvuracaktır. Bu ise onu zamanda alkolik hale getirebilir. Diğer keyif ve­rici maddeler için de aynısı geçerlidir. Buna karşılık yine rahatlama amacıyla alınan bazı ilaçlar bağımlılık yapabi­lir. Çünkü etkileri zamanla azaldığından daha yüksek doz­lara çıkılması gerekir. Hiç alınmadıklarında da eksiklik be­lirtileri ortaya çıktığından bu sefer de ilaç bağımlılığı kişi­nin birinci derece sorunu haline gelir.

Başka psikiyatrik hastalıklar fobi ile başlar mı? Aslında bazı psikiyatrik sorunların fobi oluşumundaki rolü bilinmemektedir. Bazen şizofreni ve benzeri ağır ruh­sal rahatsızlıklar fobi ile başlar sonradan diğer belirtilerin eklenmesi ile kendisini tam olarak ortaya koyar. Ancak deneyimli bir psikiyatrist bu durumu önceden fark edebi­lir. Çünkü bu gibi durumlarda fobilerin yanı sıra diğer hastalığın bazı öncü belirtileri de olacaktır. Örneğin hasta­nın şizofrenisi varsa fobilerin yanı sıra etraftan şüphelen­me, içe kapanma, performansında azalma, gerçek dışı ki­mi konuları dile getirmeye başlama gibi özellikler görüle­cektir. Ya da depresyonu varsa uykusu ve iştahı bozula­cak, halsizlik, iş yapmak istememe gibi şikayetler ortaya çıkacaktır. Bu durumda fobinin tedavisinden çok esas problemin tedavisine yönelmek gerekir. Çünkü psikiyatri de temel prensip birlikte bulunan birkaç hastalık olduğun­da tedaviyi en ağır olanına doğru yönlendirmektir. Çoğu zaman daha ağır olan durumun tedavisi beraberinde olan daha hafif durumun düzelmesini de sağlayacaktır.

İçe dönük kişilik ile sosyal fobi ayrı şeyler midir?

Bu iki konu birbirine çok karışır. İçedönük kişiler in­sanlarla görüşmeyi pek sevmezler bundan rahatsızlık da duymazlar. Başkalarına ilgileri azdır. Yalnız başlarına ya­şamayı severler. Öte yandan, sosyal fobisi olanlar ise aslın­da insanlara ve dış dünyaya ilgi duymakta ve onlarla te­mas halinde olayı istemektedirler. Başkalarının kendileri hakkındaki kanaatlerine duyarlıdırlar. Fakat eleştirilmek­ten korktukları için kendilerini ortaya koyamazlar, ancak fırsatlardan faydalanmaya çalışırlar. İçedönüklük konu­sunda ilaç tedavileri pek etkili olmazken sosyal fobi psiko-terapinin yanı sıra ilaçla da tedavi edilebilmektedir. Bu da onun bir kişilik özelliği olmayıp gerçekten bir fobi olduğu gerçeğini desteklemektedir.