Dikkat Eksikligi Hiperaktivite Belirtileri

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun Belirtileri

Dikkat eksikliği belirtileri aşağıdaki belirtilerin hepsinin hiperaktif çocukta bulunması gerekmez, aşağıdakiterden en az altı tanesinin olması ve son altı aydır bu belirtilerin bulunuyor olması yeterlidir]

a-Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara verememe okul ödevlerinde ve işlerinde dikkatsizce hatalar yapma: Dikkatini ayrıntılara verememe durumu çocuklarda çok sık görülen belirtidir hatta anne ve babalar özellikle okul çalışmalarında veya çocuğa dikkat gerektiren işler yaptırdıklarında bu belirtiyi sıklıkla fark edip tedavi için başvururlar. Bu belirti özellikle dikkat gerektiren işlerde basitçe hatalar yapmaları ile kendini gösterir. Karşıdan karşıya geçerken çocuk hiç sağına soluna bakmadan yola atlayabilir. Bu durum hem dikkat eksikliğinden hemde dürtüsellikten kaynaklanabilir.
Örneğin yazılı sırasında çok basit bildiği bir şeyi dikkati­ni veremediği için o ayrıntının gözden kaçması ile yanlış yapma ile sonuçlanır. Anne babalar bu belirtiden dolayı oldukça sıkıntıya girerler, çocuklarının zeka seviyesine göre bu türlü hata yapmayı ve dikkatsizliği anlamakta güçlük çekerler. Aynı şekilde ev ödevlerinde bildiği halde ayrıntıları kaçırdığı için hatalı yapma olur. Bu sebepten ev ödevi yapmak çok sıkıcı ve stresli hale gelebilir. Bu du­rum hiperaktif çocuklarda sürekli vardır. Yani gelip geçici ve başka psikiyatrik nedenlerden dolayı değildir.

b-Çoğu zaman üzerine aldığı görevlerde yada oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır: Bu durum hiperaktif çocuk­ların anne ve
babalarının sık olarak dile getirdikleri bir şikayettir. Anne babalar bu durumu genelde” aklı başka yerlere gidiyor” veya “bizi dinlerken gözü etrafta gezi­niyor” diye ifade ederler. Yani çocuk ders çalıştığı yerde ufak bir tıkırtıdan veya etraftaki herhangi bir uyarandan çabucak etkilenerek devam ettirdiği işi kesintiye uğratır ve dikkatini dağıtarak başka şeyler ile uğraşmaya baş­lar. Bu durum yine sınıf içinde de sık olarak kendini belli eder. Örneğin öğretmen konuştuğu yerde ta arka sıra­larda kalem oynatan veya konuşan çocuklar nedeniyle hemen dikkati dağılır ve dersten koparak onunla ilgilen­meye başlar sonradan tekrar derse dönmesi zorlaşır. Bilinçli öğretmenler bu durumu hemen fark ederler. Bu durum çoğu zaman hiperaktif çocukta vardır, gelip geçici dalgalanmalar ile çocuklarda olabilecek dikkat dağınıklı­ğı bu durum kapsamına girmez.

Görsel uyaranların dikkati dağıtması da sık görülür. Ders çalışırken görme alanına giren bir eşya dikkatini çekebi­lir. Hemen elindeki ödevi bırakıp etraftaki objelerle ilgile­nebilir. Özellikle çocuğun ilgi alanı olan eşya ve uyaranlar daha çabuk dikkatini çeler. Dikkatin çelinmesi ile derse olan konsantrasyon bozulur. Çocukların en önde oturarak dersi dinlemesi ve ders çalışırken fazla uyaran olmayan ortamlar oluşturulması bu konuda yardımcı olacaktır. An­cak çok mükemmel ortamlar hazırlansa da ilaç tedavisi olmadan bu belirtinin önüne geçmek zor olmaktadır.

C-Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görülür: Hiperaktif çocuklarda dik­kat dağınıklığı ve hareketlilikten dolayı karşılıklı iletişimi (bu genelde karşılıklı konuşma şeklinde olur) belli bir se­viyede uzun süre devam ettiremezler. Karşılıklı konuşma durumu da belli bir dikkati gerektirdiği için özellikle uzun süreli konuşmalar sırasında bu çocuklar belli bir süreden sonra dikkatlerini aynı konu üzerinde devam ettiremeye­cek ve söylenenlerden belli bir süre sonra kopacaktır. Bu duruma neden olan belirtiler zaten hiperaktivitenin doğasında bulunan dikkat eksikliği, dikkatini devam et­tirememe, dikkat dağınıklığı ve aşırı hareketlilikten kay­naklanmaktadır.

d-Çoğu zaman verilen komutları izlemez ve okul ödev­lerini, ufak tefek işleri ya da işyerindeki görevlerini tamamlayamaz (bu durum karşı gelme bozukluğuna ya da verilen komutları anlayamamaya bağlı değildir):
Hiperaktif çocuklarda yine bu problemin doğasından kay­naklanan nedenlerden dolayı verilen ardı sıra komutları takip etmekte güçlük çekerler. Burada yine esas etken dikkat eksikliği ve dikkat dağınıklığı durumuyla beraber yürütücü fonksiyonlarda problemler olabilir. Özellikle güntük işlerde bu belirgin olarak göze çarpar. Örneğin hiperaktif çocuğa bazı tariflerde bulunarak (mutfağa git, beyaz dolabın kapağını aç, dolabın içindeki kutudan bisküvileri bir tabağa koyarak getir) bir şey almak üze­re mutfağa gönderdiniz, hiperaktif çocuk oradaki dikkat ve planlama probleminden dolayı verilen komutları ardı sıra yerine getiremeyerek verilen görevi başarı ile yerine getiremeyebilir. Okulda verilen bir ödeve dikkatini vere­mediği için eve geldiğinde unuttuğunu fark eder. Başka bir örnek verecek olursak ev ödevleri sırasında ardı sıra verilen komutlara dikkat etmediği için bu ödevleri devam ettirerek tamamlaması güç olabilir.

Planlama, organize olma, sıralı işlemleri zihinde tutma gibi yürütücü fonksiyonların hiperaktif çocuklarda daha farklı çalıştığı şeklinde araştırma sonuçları vardır. Bu sebeple sadece dikkat problemleri değil yürütücü fonk-siyonlardaki sorunlarda bazı zorluklara yol açabilir. Göz kontağı kurarak tane tane konuşma, sıralı işlemlerde destek olma, çalışma hafızasını kuvvetlendirecek eği­timler faydalı olacaktır. Aynı zamanda ilaç tedavisi de bu konuda faydalı olmaktadır.

e-Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker: Bu belirtiler çocuğun gün­lük işlerini zora sokabilir. Özellikle okuldan ve evden kendisine sık sık görevler ve sorumluluklar verilen ço­cuklar verilen bu görevler sırasında dikkat problemleri, planlama ve organize olma zorluğundan dolayı ek olarak da aşırı hareketliliğin oluşturduğu durum ile verilen işle­ri düzenlemekte güçlük çekebilirler. Verilen görevlerde yardım edilmeden organize olma, işi sıraya koyma, aşa­ma aşama hedefe gitme durumu aksayabilir.

f-Çoğu zaman zihinsel çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bu gibi işlerde yer almaya karşı isteksizdir: Hiperaktif çocukların temel sorunların­dan bir tanesi de bu belirtidir. Özellikle dikkatini devam ettirememe ve dikkatsizce hatalar yapma nedeniyle ço­cuklar zihinsel çaba gerektiren işleri yapmak istemez, bu işler onlara oldukça zor gelir. Hiperaktif çocuklar bu tür­lü işlerde yaptıkları hatalardan dolayı akademik özgüven eksikliği de olabilir. Dikkatlerini devam ettirmek çok zor ve yorucu olduğundan git gide bu tip görevlerden uzak­laşırlar ve yapmadıkça da bu türlü faaliyetlerden soğur­lar. Dersin başına oturan hiperaktif çocuk sık sık dersin başından kalkar ve anlamsız bahaneler ile dersi bölmeye çalışır. Dersin başından o kadar sık kalkmak ister ki ne­redeyse iki üç dakikada bir bu durumdan dolayı dersin bü­tünlüğü bozulur. Ders çalışma olayı hem anne ve babalar için hem çocuklar için oldukça sıkıntılı bir hale gelir.

Psikoeğitimsel müdahale yöntemleri ile çocukların ders ile ilgili oluşan ön yargıları, öğrenilmiş çaresizlik duy­guları ve akademik sorunları çözümlenebilir. Hem ilaç tedavisi hem de psikoeğitimsel müdahale teknikleri ile çocukların derse ve bu tip görevlere karşı motivasyonu artırılabilir. Çocuğun kademeli olarak başarısının artması sağlanır. Özellikle okuma, yazma ve dikkatini kullan­ma gibi derste temel ihtiyaçlar desteklenir. Bazı eğitim programları ile bu atanlarda yapılacak çalışma ve çocuğa sağlanacak psikolojik destek bu sorunun çözümünde ilaç tedavisinin etkinliğini artırır.

g-Çoğu zaman üzerine aldığı görevler ya da etkinlik­ler için gerekli olan şeyleri kaybederler (örneğin oyun­caklar, okul ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç ve gereçler): Bu durum hiperaktif çocuklarda dikkat eksik­liğinden ve görevleri düzenleme zorluklarından kaynak­lanabilir.

Hiperaktif çocukların anne ve babaları çocuklarının okul eşyalarını kaybettiklerinden, hemen her gün kalem, sil­gi, kalemtraş gibi eşyaların okulda kaybolduğundan veya unutulduğundan yakınırlar. Çocukların bu durumu anne babalar için sıkıntı kaynağıdır. Çocuklar unuttukları ve kaybettikleri eşyaları için anne ve babalarından söz işit­tikleri için onların özgüvenlerinin azalmasında ve sıkıntı­larının artmasında negatif bir etken olur.

h-Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağı­lır: Bu belirti dikkat eksikliğinden daha farklı olarak ufak tefek uyaranlar ile dikkatin o yöne çekilmesi yani dikkat dağınıklığı diyebileceğimiz bir durum şeklindedir.

Anne ve babalar özellikle onlara bir görev verdiklerinde çabucak dikkatlerinin dağıtmasından ve asıl görevlerin­den uzaklaşmalarından yakınırlar. Öğretmenleri ise sınıf içerisinde olur olmaz ses ile veya kıpırtı ile bu çocukların dikkatlerinin dağıldığının hemen farkına varırlar ve onları bu konuda sık sık uyarmak zorunda kalabilirler. Bu du­rum bu hastalığın dikkat fonksiyonlarındaki eksiklikten ve yoğunlaşamamaktan kaynaklanmaktadır yoğunlaşma ol­madığı için çocukların dikkati kolayca dağılabilmektedir.

Normalde diğer çocuklar konsantre olduktan sonra dik­katlerini kolay kolay dış uyaranlarla dağıtmazlar. Hipe­raktif çocuklar ilgi alanlarında o kadar yoğunlaşırlar ki (hyperfocus) hatta anne ve babayı duymuyormuş gibi dav­ranabilirler. Ancak istemedikleri faliytelerde hemen her uyaran ile özelliklede dersten kaçış vesilesi de yapılarak dikkat dağılır ve dikkat başka uyaranların üzerine kayar.

I-Günlük etkinliklerde çoğu zaman unutkandır: Hipe­raktif çocukların unutkanlıkları çoğunlukla zeka sorunla­rından kaynaklanmaz. Unutkanlık özellikle dikkat eksikli­ğinden kaynaklanmaktadır. Yani çocuğa herhangi bir gö­rev verdiğiniz zaman o göreve yönelmişken dikkatini baş­ka uyaranların dağıtması ile o görev ile ilgili bazı şeyleri çocuk unutabilir. Bu unutkanlık durumu özellikle okulda ve günlük işlerde olabilir. Unuttuğu için çevreden sık sık eleştiri alması bu çocukları oldukça sıkıntıya sokar.
Onların zaten sorunlu olan günlük işlerini organize etme yeteneklerini daha da çıkmaza sokabilir. Tekrar altını çizmek gerekirse bu unutkanlık durumu çoğunlukla zeka sorunundan değil hiperaktif yapıdan kaynaklanmaktadır.