Deri Alerjisi Nedenleri

Deri Alerjisinin Nedenleri

Derinize dokunan hemen her şey bir potansiyel alerjendir. Ama bazı maddelerin bir tepkiye yol açma olasılığı diğerlerin­den daha fazladır. Şimdi en çok karşılaşılan etmenleri özetle görelim.

Bitkiler

ABD’de yapılan araştırmalar birkaç bitkinin deri alerjilerine yol açma riskinin son derece yüksek olduğunu, toplam nüfusun yarısı ile dörtte üçü arasında değişen bir kesimi kapsadığını göstermektedir.

Alerjiye hangi bitki yol açarsa açsın, verilecek öğüt tek ve basittir: Onlardan uzak durun. Yani kırsal alanlarda uzun pan­tolonlar, uzun kollu elbiseler giyin. Bitkilerle haşır neşir ola­caksanız, eldiven kullanın. Dışarıda işiniz bitince elbiselerini­zi yıkayın. Alerjiye genellikle bitkinin yağlı reçineleri yol aç­tığından, kullandığınız aletlere bulaşan yağları temizleyin.

Kuşkulu bir bitkiyle temas edince hemen ilgili bölgeyi su ve sabunla yıkayın. Daha iyisi temizlik için alkol kullanın. Her şeye karşın deriniz kızardığında, kaşıntıyı giderecek şu önlem­leri alabilirsiniz:

Kalamin içeren losyonları deneyin. Bu pembe ve sütüm­sü sıvı, kabarcıkları kurutmaya, zedelenen cildin iyileş­mesine yardım edebilir. Ayrıca kaşıntıya da iyi gelir.

Belirtiler şiddetliyse hekime başvurun. Sürülerek kulla­nılan hidrokortizonlu ilaçlar, güçlü kortikosteroitler ve belki de ağızdan alınan bir ilaç gerekebilir.

Kabarcıklar ne kadar kaşınsa da, derinizi yolmamaya ça­lışın. Bunların patlamasıyla alerjik tepki yayılmaz; ama enfeksiyona neden olabilirsiniz. İlgili bölgeyi gece gazlı bezle kapatmak, istemeden kaşınmanızı önler. Kabar­cıkların patlaması halinde, yarayı temizleyip gevşek ste­ril bir bandajla koruyun.

Başta da söylediğimiz gibi, alerjik tepkilere yalnız kırlarda bulunan bitkiler yol açmaz. Çok sayıda bitki türü, ender du­rumlarda portakal, kereviz ve patates gibi yaygın biçimde tü­ketilen besinler bile deri alerjisi yapabilir. Bu bitkilere karşı alınacak en iyi önlem yine sakınmaktır. Derinize değdirmez-seniz, canınız yanmaz.

Ciddi deri alerjilerinin görüldüğü kişiler, gözkapakları ve dudak gibi duyarlı deri bölgelerine kuşkulu bir bitki değdiğin­de hemen hekime başvurmalıdır.

Nikel

Bazı kişilerde bu metal, deriyle teması izleyen saat­lerde bölgesel kırmızı ve pullu bir döküntüye yol açabilir. Ni­kel günümüzde fermuar, düğme, saat, bozuk para, kalem, takı gibi son derece yaygın bir kullanım alanına yayılmıştır. Altın takılara bile—24 ayar olmadıkça—sertlik kazandırmak ama­cıyla nikel katılabilir.

Metalin değdiği deride, özellikle delinmiş kulakmemesinde, saatin altında, boyun çevresinde bir kızarıklık varsa nike­le duyarlılık söz konusu olabilir. Yapabileceğiniz en iyi şey, derinizin hiçbir yerine nikel değdirmemektir. Bu amaçla hipoalerjenik, paslanmaz çelik ve gümüş takıları yeğleyebilirsi­niz. Bazı takılarınızdan vazgeçmek istemiyorsanız, hiç ol­mazsa bunları takmadan önce derinize talk pudrası sürmeyi deneyin. Talk derinizi kuru tutarak, bir döküntü gelişme ola­sılığını azaltabilir.

Döküntü ortaya çıktığında, en iyi tedavi deriye sürülen kortikosteroitlerdir.

Lateks ürünler

1980’lere gelene kadar bu sorun pek bilin­miyordu. Ama zamanla gerçek bir soruna dönüştü. Lateks el­divenler cerrahiden gıda sektörüne kadar çok çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Balonlar, paket lastikleri, ayakkabı tabanları, prezervatifler ve başka birçok ürün lateks içerir. Toplumda la-tekse duyarlılık yalnız yüzde 1 ‘iken, sağlık görevlilerinde bu oran yüzde 10 dolayına çıkar. Başka alerjileri olan kişilerde la-tekse duyarlılık riski daha yüksek gibi görünmektedir.

Lateks aslında sorunun yalnızca bir bölümünü oluşturur. Giyip çıkarmayı kolaylaştırmak açısından, eldivenler mısır ni­şastası ya da başka bir malzemeyle kaplanabilir. Prezervatif gibi diğer lateks ürünler de tahrişe yol açabilecek çeşitli ürün­lerle sıvanmış olabilir.

Lateks çeşitli tepkilere yol açar. Bunların bir bölümü aler­jiyle ilişkili değildir. Latekse alerjiniz olmasa bile, elinizde ku­ru, kabuklu yaralar gelişebilir. Bu durum lateksle ilgili sorunların en yaygın olanıdır. İkinci sırada nikel alerjisine benzer bölgesel alerjik tepkiler gelir.
Üçüncü tepki biçimi çok daha ciddi olabilir. Bazı vakalar­da lateks bütün vücutta alerjik tepkilere yol açar. Bu durum kurdeşen dökme ve şişme gibi görece önemsiz biçimlerde ortaya çıkabilir. Ama astım atakları ve hatta kendini boğazda ile­ri derecede şişme, kalple ilgili komplikasyonlar ve başka cid­di sorunlar biçiminde gösteren anafilaksi gibi daha şiddetli tepkiler gelişebilir. Anafilaksi genellikle cerrahi girişim sıra­sında göğüs boşluğu, diş tedavisi sırasında ağız ya da lavaj ya­pılırken anüs gibi duyarlı bölgelere lateks temasıyla ortaya çı­kar. Ama bazı vakalarda latekse dokunma ya da lateks tozunu soluma bile alerjik tepkiyi tetikleyebilir. Latekse çok duyarlı olduğunuzu biliyorsanız, belirtilerin farkına varır varmaz he­kime başvurmalısınız.

Lateks alerjisine karşı en iyi çare yine sakınmadır. Ama bu her zaman sağlanamayabilir. Latekse değdinizse ve bir deri döküntüsü ortaya çıktıysa, sürülerek kullanılan kortikosteroitler belirtileri giderebilir. Vücuda yayılan tepkilerde, örneğin astım, hapşırma ya da burun akıntısında, hekiminiz antihistaminik almanızı ya da bir puf bronkodilatör kullanmanızı öne­rebilir. Çok duyarlı olduğunuzu biliyorsanız, hekiminiz anafi­laksi tepkilerinin önüne geçmek üzere kendinize enjeksiyon yapabilmeniz için taşınabilir bir adrenalin kiti verebilir.

Fotoalerjik temas dermatiti

Alerjik deri tepkilerinin ço­ğu yalın bir çizgi izler: “Yanlış” bir şeye değer, bunun bedeli­ni de ödersiniz. Ama bazen bir alerjene değmek döküntü için yeterli olmaz. Alerjenin sorun yaratabilmesi, güneş ışığının da devreye girmesine bağlıdır. Fotoalerjik temas dermatiti denen bu durum tıraş losyonu, parfüm, güneş yağı gibi koruyucula­rın ve deriye sürülen ilaçların yol açtığı özel bir sorundur. Ba­zen incir sütü ve ender durumlarda mango da benzer tepkilere yol açabilir.

Bu alerjik tepkiyi incelemek için genellikle bir yama testi­ne başvurulur. Alerjen yamasının alınmasından sonra, deriye ayrıca kısa bir süre morötesi (ultraviyole) ışın verilir.
Her zaman olduğu gibi, fotoalerjik temas dermatitine karşı izlenecek en iyi yol alerjenden sakınmadır. Döküntüye yol açan tıraş losyonlarını kullanmayın. Güneşten sakmamadığınız du­rumlarda, koruma faktörü 30 ya da daha yüksek olan bir gü­neş sütü sürerek derinize morötesi ışınların gelmesini önleyin. Soruna doğrudan güneşten koruyucu yol açıyorsa, PABA içer­meyen ürünleri kullanın. PABA, güneş yağı-sütü gibi koruyu­cu ürünlerdeki başlıca alerj endir.

Temas ürtikeri

Deri alerjilerinin çoğu kaşıntılı ve kötü görünüşlü bir döküntüye neden olur. Ama temas ürtikerinde bunlann yerini kurdeşenler alabilir. Deri pençe pençe kızarır. Lekelerin büyüklüğü 1 santimden yaklaşık 30 santime kadar değişir. Döküntü bir saatte geçebileceği gibi, günlerce de süre­bilir. Kurdeşen çok sık görülür. Neredeyse her beş kişiden bi­ri yaşamında bir kez kurdeşen döker.

Kurdeşenlere besin alerjisi, özellikle kabuklu deniz ürünle­ri, süt, kabuklu kuruyemiş ve yumurta gibi yiyecekler, ev hay­vanlarının kıl-deri döküntüleri, toz ve polenler yol açar. Ama derinin doğrudan alerjenlere temas etmesiyle de kurdeşen ge­lişebilir. Her iki durumda da tepki aynıdır. Kurdeşenlerin histamin salınmasına bağlı olarak ortaya çıktığı sanılmaktadır. Bu durum kurdeşeni T hücresi tepkilerine bağlı çoğu deri aler­jisinden ayıran bir özelliktir.
Kurdeşene yol açabilen başlıca alerjenler güneşten koruyu­cu ürünlerin içerdiği maddeler, saç spreyleri, nikel, parfüm, huş odunu, süt, mentol, tırnak cilası ve bazitrasin, neomisin, benzol peroksit gibi ilaçlardır. Hayvan proteinleri, besin prote­inleri (un, tahıl ve baharatta bulunanlar) ve lateks proteinleri ile yakın temas halinde çalışanlarda alerjik temas ürtikerlerinin gelişme riski daha yüksektir.

Yineliyoruz, yama testleri bazen kurdeşen dökmenin nede­nini ortaya çıkarabilir. Ama böyle bir durum gelişmeden önce derinize değen şeylerin bir dökümünü çıkarmak, nedeni bulma­nıza yardım edebilir. Sorunu belirledikten sonra hekiminiz, deriye sürülen kortikosteroitli kremlerle ya da ağız yoluyla alınan antihistaminiklerle kurdeşeni tedavi edecektir. Ciddi vakalarda reçetenize prednizon gibi kortikosteroit hapları da ekleyebilir.