Splenomegali yani dalak büyümesi hemen hemen her zaman bir başka hastalık zemininde gelişmektedir. Splenomegalinin sayısız nedeni vardır ve bu durum dalak büyüklüğüne neden olan hastalıkların sınıflandırılmasını zorlaştırmaktadır.
Myeloproliferatif ve lenfoproliferatif hastalıklar gibi kan bozuklukları ve Gaucher hastalığı gibi depo hastalıkları, bağ dokusu bozuklukları dalak büyümesine yol açan bazı hastalık gruplarıdır. İnfeksiyon hastalıklarıda dalak büyümesinde etkin rol oynayan nedenler arasındadır. Malaria (sıtma) ve kala azar hastalığı tropik bölgelerde görülen ve dalak büyümesine neden olan hastalıklardandır.
Eğer dalak en alt kostanın (kaburganın) 8cm altında halen palpe edilebiliyorsa buna masif splenomegali adı verilir. Masif splenomegali çoğunlukla kronik hastalıklarda görülen bir durumdur. Masif splenomegali Kronik Lenfositik lösemi (KLL), bir çeşit kan kanseri olan Non-Hodgkin Lenfoma, Kronik myelositik lösemi (KML), Polisitemia vera, myeloid metaplazi ile seyreden myelofibrozis ve saçlı hücreli lökoplaki gibi hastalıklarda görülebilir.
Hipersplenizm dalağın fonksiyonel olarak fazla çalışması anlamına gelmektedir.
Hipersplenizm durumlarında sitopeni (kansızlık) görülebilir.
Splenomegaliye bağlı rahatsızlıklar sıklıkla altta yatan hastalığa bağlı olarak oluşmaktadır. Ancak dalak büyümeside altta yatan hastalıktan bağımsız olarak tek başına rahatsızlıklıklara yol açabilir. Karnın sol tarafında doluluk hissi ve sol üst abdominal kadranda ağrı görülebilir. Büyümüş olan dalak dokusunun mideye bası yapmasına bağlı erken doyma hisside görülebilmektedir. Splenik bölgede ciddi ağrı splenik infarktı düşündürmektedir. Sık tekrarlayan enfeksiyonlar, kansızlık semptomları veya kanama durumları da sitopeni yada hipersplenizm belirtileri olabilmektedir.
Fiziki muayenden ziyade dalak büyüklüğü ultrason ile bakılmalıdır.
Ancak ultrason ile belirlenen splenomegali olgularının 60-70’i palpasyonla, %60-80’i ise perküsyonla tespit edilebilmektedir. İnce yapılı kişilerde %3 oranında palpable dalak bulunabilmektedir. Sol üst kadranda palpasyonla hissedilen bir kitlenin bulunması dalak büyümesi dışındaki bazı durumlardada görülebilmektedir.
Dalak büyümesinin tedavisi (splenomegali tedavisi) altta yatan hastalığın tedavisi şeklindedir. Ciddi hipersplenizm olmadığı sürece dalak büyümesi tedavi gerektirmez. Eğer hastada aşırı derecede büyümüş bir dalak mevcutsa sportif faaliyetlerde yada travma durumunda gelişebilecek dalak rüptürünü önlemek için kişinin dalağı ameliyatla alınabilir. Bu operasyon splenektomi olarak adlandırılmaktadır.
