ÇOCUĞUNUZU BESİN ZEHİRLENMELERİNDEN KORUYUN

Özellikle yaz aylarında daha sık karşılaşılan besin zehirlenmelerinden çocuğunuzu korumalısınız. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Arzu Özgeneci besin zehirlenmelerinin çeşitlerini, belirtilerini, tedavi yollarını ve zehirlenmeye karşı alınabilecek önlemler konusunda bizi aydınlatıyor.

Besin zehirlenmesi mikro-organizmalar ve toksinlerin veya çeşitli kimyasal maddelerle kontamine yiyeceklerin yenmesiyle oluşan ve etkene göre çok değişik belirti ve bulgular gösterebilen bir klinik durumdur.

Son üç gün içinde aynı besin maddelerinden yemiş, birden fazla kişide de benzer belirtiler görüldüğünde besin zehirlenmesi akla gelmelidir. Besinin alınması ile belirtilerin çıkması arasındaki süre etkene göre de değişir.

1-6 SAAT İÇİNDE BAŞLAYAN BULANTI VE KUSMA
Bu kadar kısa sürede çıkan zehirlenmeler genellikle toksinlere bağlıdır ve toksin besin üzerinde sentez edilmiştir. Bu tip besin zehirlenmesinde kusma, ishal, karın ağrısı tipiktir. Ateş genellikle yoktur. Toksin ile sindirim sisteminin etkileşimi ve toksin uyarısının sinirlerle kusma merkezine ulaşması karın ağrısı ve kusmaya neden olur. İshalin ise toksinin ince bağırsaklarda tuz ve su emicinin bozmasıyla oluştuğu düşünülmektedir. Toksinler ısıyla etkisini kaybederler. Toksinler kokusuzdurlar, besin maddesinin görünümünü bozmazlar.
Hangi besinlerde bulunur: Kümes hayvanları, yumurta, pastalar, etler, konserveler, kaynatılmış veya kızartılmış pirinç, tahıllı yiyecekler ve sebzelerde oluşabilir.

8-16 SAAT İÇİNDE BAŞLAYAN KARIN AĞRISI VE İSHAL
Toksin; mikroorgamizmalar tarafından vücutta yapıldığından etkileşim süresi daha uzundur. İshal ve ince karın ağrısı belirgin olup, ateş ve kusma az görülür. Belirtiler 24 saat içinde görülür.

Hangi besinlerde bulunur: Biftek, soslar, konserveler, kümes hayvanları, ısıtılmamıış et.

16- 48 SAAT İÇİNDE BAŞLAYAN KARIN AĞRISI
Bu tip zehirlenmelere hastalığım yayılması nedeniyle, dışkıda kan ve lökosit olabilir. Diğer besin zehirlenmelerinden farklı olarak ateş sık görülür. Belirtiler bir haftada sonlanır.
Hangi besinlerde bulunur: Yazın sık olur. Kümes hayvanları, çikolata, kurutulmuş yiyecekler, süt ürünleri, yumurtada, yeşil salatalık, hamburger, deniz ürünleri ve çiğ sütte bulunur.

16 -72 SAAT İÇİNDE BAŞLAYAN KARIN AĞRISI VE SULU İSHAL
3-4 günde iyileşirler. Bol ishal, karın ağrısı ve kusma olur. Aynı besinden yemeyen ancak yakın temasta bulunan kişilerde hastalığın çıkması tipiktir. Kusma sıktır ve belirtiler 24-48 saatte kaybolur.

18-36 SAAT İÇİNDE BAŞLAYAN BULANTI, KUSMA, İSHAL VE KASILMA
Uygun olarak hazırlanmamış yiyeceklerde oluşur. Kasılmalar ve ağrıdan önce veya birlikte bulantı, kusma, ishal, gibi belirtiler olunca akla gelmelidir. Nörolojik belirtiler geliştiğinde kabızlık görülür.
Hangi besinlerde bulunur: Sebzeler, meyveler, bal, balık, püre, turtalar ve konservelerde bulunur.

KİMYASAL MADDELERE BAĞLI BESİN ZEHİRLENMESİ
Kimyasal maddelere bağlı besin zehirlenmeleri de sık görülür. Bakır, çinko, kalay kadmiyum gibi ağır metallerin besin maddelerine karışmasına bağlı zehirlenmeler olabilir. İnkübasyon süresi; 5-15 dakikadır. Bulantı, kusma ve karın ağrısı gibi belirtiler 2-3 saatte geçer. Böcek öldürücülerde de bu tür zehirlenmeler görülebilir. Balıklar ve deniz ürünlerinde bulunan birtakım kimyasal maddelerin alınmasıyla oluşan zehirlenmelere ülkemizde pek sık rastlanmaz.

TEDAVİ:
Destekleyici tedavi yapılır.
1) Sadece mide ile ilgili belirtiler varsa; antibiyotik gereksizdir.
2) İshal varsa; ağızdan ve/veya damardan sıvı verilir.
3) İshal kesici ilaçlardan kaçınılmalıdır.
4) Temizliğe önem verilmelidir.
5) İshalli kişilerin gıdaları ellememesi gerekir.

NASIL KORUNULUR?
• Besinler hazırlanırken yeteri kadar ısıtılmalıdır.
• Besin pişirildikten sonra bir saat içinde yenmelidir.
• Depolanacak besinler en kısa zamanda soğutulmalı (1-1,5 saatten önce) ve saklanacak yerin sıcaklığı 4°C ‘den az olamalıdır.
• Küçük miktar yiyecekler yeniden ısıtıldığında kaynama noktasına kadar ısıtılmalıdır.
• Mutfak ve depoların temizliği ve uygunluğu sağlanmalıdır.
• Özellikle toplu yemek veren yerlerdeki aşçılar ve personel eğitilmelidir.
• Bozulmuş yiyeceklerin hemen toplanması için piyasa kontrolü yapılmalıdır.
• Salgınlar erken tanımlanarak gerekli önlemler alınmalıdır.
• Pişirildikten sonra besinlerin bozulması önlenmelidir.