Böbreğe bağlanan atar damar, toplar damar, sinirler ve idrar kanalı “bilum” adı verilen karın bölgesinden giriş yaparlar. Böbrek ana dokusu yaklaşık bir milyon “nefron” adı verilen mikroskobik kılcal damarlar yumağından meydana gelmiştir. Böbreklerin görevi şöyle özetlenebilir.
• Kanın asit-baz dengesini sabit tutmak.
• Vücudun su ve elektrolit dengesini sağlamak.
• Zararlı maddeleri idrar yoluyla vücuttan dışarı atmak.
Bir insan böbreği olmadan 15-20 gün yaşayabilir. Böbreklerin çalışması, böbreküstü hipofiz, iç salgı bezlerinin salgıladığı hormonlar ve sinir sisteminden gelen sinirlerle idare edilir.
Böbreklerin asıl görevi kanda bulunan zararlı maddeleri vücut için fazlalık arzeden su ile birlikte idrar kanalına boşaltmaktır. 20-25 cm uzunluğunda olan idrar kanalları idrar torbasına açılırlar. İdrar torbasının dolması ile birlikte uyarıcı hormonlar tarafından organizma uyarılır ve böylelikle idrar boşaltma isteği duyarız.
Böbrekler
İnsanda herbir böbreğin ağırlığı 120 160 gr. uzunluğu 10-12 cm. genişliği 6 cm, kalınlığı 4 cm ‘dir.
Böbrek dokusunun %80’i sudan, %4’ü yağdan, % 15’i protein ve % 1 ‘i inorganik tuzlardan oluşur. Böbrekler toplam vücut ağırllğllilil binde 51’ini meydana getirir.
Böbrekte, görevleıi kam süzmek olan 2 milyar kadar böbrek cisimciği vardır. böbrekteidrar’lli yoğunlaştığı tubulus adı verilen borucuklann toplam uzunluğu 100 km.dir. Böbreğiniçindeki em ilim yüzeyi 20 m2 kadardır.
Her gün böbreklerden 1500 litre kan geçer. Geçen kandan 180 litre sıvı süzülür. Birinci idrar adı verilen ilk süzülen sıvının büyük bölümü tekrar geri emilerek sonuçta 0.5 ila 4 litre arasmda idrar vücuttan atılır.
Böbrekte her gün kandan süzülen birinci idrarın içindeki 1 kg. sofra tuzu, 500 gr. sodyum bikarbonat, 170 lt. su, 11 gr. protein, 170 gr. şeker ve bir çok metabolik madde geri emilir. Buna karşılık hergün 27 gr. üre, 1.7 gr. keratinin, 5gr. sodyum ve diğer metabolik ürünler idrarla atılır. Böbrekler görevlerini yerine getirmek için günde 30 lt. oksiien harcarlar.
Böbrekler çalışırken dakikada 100 kalori ısı enerjisi açığa çıkar. Kalple bir dakikada atılan kanın % 20’si böbreklere girer. Böylece 100 gr. böbrek dokusuna dakikada 150 cm3 kan gelir. Kanı böbreklere taşıyan atar damarın çapı ise 13 mm. dir. İdar kesesi esnek bir organdır. İdrar kesesinde 1/4 lt. idrar toplandığında kesenin çapı 8 cm. olur. Kesede 1/2 lt.idrar bulunduğunda ise çap sadece 2 cm. artarak 10 cm.ye çıkar. İdrar kesesi 1/2 lt. idrarla dolduğunda meydana gelen basınç, kesenin iç yüzeyinde cm2’de 12 gr. dır.
Böbreklerimiz vücut sıvılarının yapılarlm kontrol ederler,istenmeyen Kimyevi maddeleri sidik denilen eriyik ile dışan atarlar. Bu eriyiğin hazırlanabilmesi için su içmemiz gerekir. İçeceğimiz suyun miktarını ise beynimizin hipotalamus denilen bölümünde bulunan özel bir su içme merkezi tesbit eder. Vücudumuzdaki sıvıların miktarı, toplam ağırlığımızın % 1’i kadar azaldığında, hipotalamustaki merkez susuzluk hissi duymamızı sağlar ve biz su içeriz. Susuzluk hissini bizde uyandıran ise; tükürük bezleridir. Bu bezlerin yeterince salgılama yapmaması sonucunda ise, ağzımız kurur ve susadığımızı anlarız.
Su kaybı, vücut ağırlığının % 10’una ulaştığı zaman hücreler üzerlerine düşen görevleri gerektiği gibi yapamazlar ve bu durumun ardından ölüm gelir. Bu olay birkaç günlük susuzluk neticesi bile olabilir. Oysa, vücudumuzdaki yağ ve protein yedeklerimizden faydalanarak açlığa çok daha uzun süre dayanabiliriz. Beyindeki su içme merkezi, böbrekleri de etkileyerek onlara su tutma direktifi gönderir. Bu şekilde hazırlanan sidik çok daha yoğundur ve hacim olarak da azdır.
Böbreklerimizin, vücudumuzun su miktarını kontrol konusunda şaşmaz bir hassasiyeti vardır. Eğer 1 lt.
suyu çabucak içersek, üretilen sidik miktarı da hemen hemen 1 lt. artacaktır. Böbreklerimiz. vücutta ne kadar su bulunduğunu bilir ve sidik miktarını azaltarak veya çoğaltarak su seviyesini gerektiği ölçüde tutmayı başarır.
