Bitkilerde Çiçek
Tohumlu bitkilerde eşeyli üremeyi sağlayan organlara çiçek denir. Çiçek, bitkinin her yıl oluşturduğu tomurcuklarından gelişen bir organdır. Yani çiçek, yapraklı ana gövdenin uç kısmında, veya gövde üzerinde bulunur. Çiçek parçaları çiçek sapının (pedinkul) genişlemiş çiçek tablası (reseptakulum) denilen kısmına bağlanmıştır. Çiçek, dış kısmında çiçek örtüsü (periant) ve örtünün iç kısmında bulunan generatif (üreme) organlarından oluşmuştur.
Çiçek örtüsü biyolojik olarak
çiçeğin steril (verimsiz) kısmıdır. Bu kısım bazı çiçeklerde tamamen körel-miştir, bazıların da ise hiç yoktur. Çiçek örtüsü genellikle farklı tipte yapraklardan yapılmış iç içe iki halka halindedir. Dıştaki yeşil renkli, daha çok yaprağa benzeyen yapraklardan yapılmış çanak (kaliks) ismini alan örtüdür. Çanak yapraklar çiçeğin iç kısmındaki parçalarını örter. Çanağın iç kısmında bulunan genellikle parlak renkli yapraklar taç (korolla) yaprak olarak adlandırılır. Bir çiçek dıştan içe doğru dört değişik kısımdan meydana gelir. Bunlar; Kaliks (Çanak Yapraklar), Koralla (Taç yapraklar), Andrekeum (Erkek organlar) ve Ginekeum (Dişi organlar) dur.
Çiçek Yapısı
Kaliks (Çanak Yapraklar): Genellikle yeşil renktedir. Assimilasyon görevi yapar. Esas görevi koruyuculuktur. Kaliks çiçeğin görünen ilk halkasıdır. Diğer çiçek parçalarını çevirir ve onları dış etkenlerden korur. Kaliks sepallerden (çanak yapraklardan) oluşmuştur.
1) Korolla (Taç Yapraklar): Korollayı petaller oluşturur. Petaller ince olup genellikle beyaz veya değişik renklidirler (mavi, kırmızı, sarı, menekşe…gibi). Sepallere göre şekilleri çok değişiktir.
2) Stamen (Erkek Organ): Bir stamen, stameni yerleştiren bir sap kısmı flament (sapçık) ile anter (başçı.., denilen uzamış şişkin bir kısımdan oluşur. Her anter de iki tekadan yapılmış olup her tekada iki polen (çiçek tozu) kesesi bulunur. Erkek organların toplamına andrekeum adı verilir.
3) Pistil (Dişi Organ) : Bir çiçekte dişi organlar topluluğuna ginekeum adı verilir. Pistil, ovaryum (yumurtalık), stilus (boyun) ve stigma (tepecik) kısımlarından oluşur. Ovaryum pistilin alt tarafında, içerisinde ovulumları (tohum taslağı) içeren şişkince kısımdır. Ovaryumun üstündeki ince kısma stilus, stilusun genellikle genişlemiş uç kısmına stigma denir.
Tozlaşma ve Döllenme
Polen tanelerinin dişi organın stigmasına u-laşmasına tozlaşma denir. Tozlaşma, polen tanelerinin hayvanlarla (zoogami), rüzgarla (anemogami), su ile (hidrogami) ve insan eliyle (yapay tozlaşma) taşınmasıyla olur. Birçok çiçek kalıtsal çeşitliliğini arttırmak için kendi polenleri yerine, diğer çiçeklerin polenleriyle de tozlaşır. Bunu sağlamak için erkek ve dişi organlar farklı zamanlarda olgunlaşır. Dişi organın stigması, polenlerin yapışması ve çimlenmesi için salgı yaparak nemli hale gelir. Buraya yapışan polenler çimlenerek embriyo kesesine doğru uzanan polen kesesini oluştururlar. Bu sırada polen tüpünün oluşmasını sağlayan tüp, çekirdeğinin görevi bittiği için eriyerek yok olur. Diğer çekirdek (generatif çekirdek) ise mitozla bölünerek sperm çekirdeklerini oluşturur. Polen tüpünün polen kesesine ulaşmasıyla polen tüpünün ucu açılır ve sperm çekirdekleri embriyo kesesine geçer. Sperm çekirdeklerinden birisi yumurtayı dölleyerek zigotu oluşturur. Zigot mitozla gelişerek embriyoyu meydana getirir. Diğer sperm ise embriyo kesesinin ortasında bulunan polar çekirdekleri dölleyerek triploid (3n) hücreyi oluşturur. Bu hücrelerin mitozla gelişmesinden besin doku (endosperm) meydana gelir. Embriyo kesesindeki diğer çekirdekler ise eriyerek kaybolur. Tohum taslağının dış çeperi de kalınlaşarak tohum kabuğunu (testa) oluşturur. Böylece tohum meydana gelmiş olur.
