Beynimizin hastalıkları gözümüzü nasıl etkiliyor?
Beynin yapısı ile gözün yapısı birbirinin kardeşi; yani ilk başlangıçtan itibaren, ilk hücreler çoğalmaya başladıktan itibaren, kardeşlik oluyor. Bazı hücreler vücudun bazı bölümlerini, bazı hücreler de başka bazı bölümünü yapıyor. Gözün ve beynin ana hücreleri aynı. Bu yüzden beyinde bir problem olduğunda gözde de benzer bir problem ortaya çıkabiliyor. Örneğin multipl skleroz (MS) hastalığında, beyindeki damar tıkanıklıklarında, beyindeki damar genişlemelerinde, Alzheimer’de ve birçok başka iltihap hastalıklarında, yalancı tümörlerde gözde ya görme kaybı ya çift görme ya bulanık görme ya da yarım görme gibi belirtiler olabiliyor veya yüzün bir tarafında kasılma, seğirme gibi problemler ortaya çıkabiliyor. Nöro-oftalmo-loji, beyin hastalıklarının daha önce teşhis edilmesinde yararlı oluyor.
Yani gözde ortaya çıkan herhangi bir şey, tedavide çok önemli bir basamak oluşturabiliyor…
Evet ve hatta hastaya da o işareti veriyor, doktora gitmesini sağlıyor. Kimse, “Benim beyin tümörüm var” diye gelmiyor, her beyin tümörü de erken dönemde baş ağrısı, bulantı, kusma yapmıyor, ama hasta, “Görmemde bir problem var” diye geldiği zaman, yapılan muayenede biz tümörün izini bulabiliyoruz. Dolayısıyla ilk, açılan kapı, nöro-oftalmoloji ya da göz hastalıkları olabiliyor.
Multipl sklerozdan (MS) az önce bahsettiniz. MS’te özel bir görme kaybı olabiliyor mu?
Olabiliyor, bu görme kaybı iki şekilde olabiliyor. Bir tanesi, göz siniri etkilenebiliyor ve görme kaybı olabiliyor. Bu görme kaybı da geçici bir kayıp değil, uzun sürebiliyor, bazen de iz bırakabiliyor. İkincisi, göz kaslarını işleten sinirlerde problem yaratması. O zaman da çift görmede, demin söylediğim gibi titreme olabiliyor, çevre devamlı titriyormuş gibi gözükebiliyor. Zaten bazen MS teşhisini göz bulgusuna bakarak koyabiliyoruz. Önemli bir kas hastalığı olan “miyasteni gravis” hastalığında da yine benzer şekilde hastalar genellikle ya çift görme ya da gözkapaklarında düşüklükle geliyorlar. Tetkik ediyoruz ve o zaman da kas hastalığı bulabiliyoruz. Gene ilk belirti gözde olabiliyor.
Beyin ağrımaz, göz ağrır
Alkol ve madde kullanımına geçmeden önce sormak istiyorum: Göz ağrır mı?
Beyin ağrımaz, ama göz ağrır.
Dayanılmaz bir ağrı mı?
Olabilir. Gözün içinde birçok sinir hücresi var, ağrıyı bu hücreler yansıtır. Gözün önünde ve içinde göze ağrıyı taşıyan sinirler var. Dolayısıyla göz içinde iltihap olduğu zaman da ağrır, gözün önünde bir yabancı cisim olduğu zaman da ağrır, göz siniri iltihap atacağı zaman da ağrır, multipl sklerozda gene ağrır. Bunların hepsi ağrı yapar.
Yani gözümüz ağrıdığında o acıyı hissedebiliyoruz…
Evet, ağrıyı hissedebiliyoruz. Beyin gibi değil.
Sigara gözü kurutuyor
Gerek sigara, gerek alkol kullanımı olsun, bütün bu alışkanlıklarımız gözlerimize de zarar verebiliyor mu?
En sık kullanılandan başlayalım: Sigara kuru göz yapar, kataraktı ilerletir, gözün gören noktasının bozulmasına neden olur. Alkole gelince, sık alkol kullanımı, hele beslenme bozulacak düzeyde olan kronik alkol kullanımı, göz sinirindeki B vitamini metabolizmasını bozduğu için başlangıçta geri dönülebilen, ama ileri dönemlerde geri dönülmez görme kaybı yapar. Eğer kötü bir alkol, mesela metil alkol alınmışsa, aniden körlük olur; çünkü beyin bundan etkilenir. Saatler içerisinde belki tedavi edilebilir, ama daha önce söylediğim gibi 6 saatin ötesinde pek işe yaramıyor. Bununla da zaman zaman karşılaşıyoruz, ispirto içmek, kolonya içmek gibi. Madde bağımlılıklarına ilişkin şunu söyleyebilirim: Diğer toksik madde bağımlılıkları da, her türlü uyuşturucu da gene göz sinirine toksik etkisi nedeniyle, yavaş yavaş ya da aniden, geri dönülmez görme kayıplarına yol açabiliyor.
Rakı zehirlenmeleri olmuştu…
Maalesef onlarda geri dönüş olmuyor. Çünkü orada sadece göz sinirinde değil, aynı zamanda beyindeki bazı merkezlerde bozukluk oluyor, yani sadece görme bozukluğu değil, başka sorunlar da oluyor.
Beyin hastalıklarıyla ilgili bir soru daha geldi aklıma. Felçler, yüksek tansiyon beyne bağlı fonksiyon kayıpları… Bizim bir ya da iki tarafımızı tutan felç, gözümüzü de tutabilir mi?
Evet! Ya yarım ya çeyrek görme kaybı olur sağ ya da sol tarafta ya da iki tarafta veya göz kaslarının sinirleri bozulduğu için çift görme olur. Bir tarafa ya da iki tarafa bakamamak şeklinde olabilir veya bakabiliyorsa da baktığı yerde duramamasma yol açabilir, yani titreme olabilir.
Beki, zehirlenmelerde göz etkilenebilir mi? Soba zehirlenmeleri, mantar ya da tavuk etinden zehirlenmeler gözlerimize zarar verebilir mi?
Etkilenebilir, ama etkisi maddeye göre değişir tabii ki. Eğer beslenmeyle ilgili bir problemse, bu genellikle sindirim-sisteminde halloluyor. Eğer kan dolaşımımıza ulaşıp beyni etkileyebilecek bir toksik maddeyse, o vakit görmeyi de etkileyebiliyor.
Anlattıklarınızdan nöro-oftalmolojinin aslında hayatımızın ne kadar içinde olduğunu öğrenmiş olduk…
Yaşam ile göz arasındaki ilişkiyi, nöro-oftalmoloji kuruyor. Diğer dallar, görmeyle ilişkisini kuruyor; ama nöro-oftalmoloji yaşamla ilişkiyi kuruyor. Bir anlamda hayat kurtarıyor.
Dikkatimi çekti. En çok burada kullandınız acilen doktora gitmek gerekiyor uyarısını…
Kesinlikle. Nöro-oftalmolojiyle ilgili bir bulgu hayat kurtarıcı bir bulgu olabilir. Bu yüzden çok önemlidir.
