Bayılma nedir, neden olur, belirtileri nelerdir ve nasıl tedavi edilir? Hangi durumlarda doktora danışmalıdır?
Prof. Dr. Ahmet Alpman bayılmayı beyin kan akımının önemli ölçüde ve geçici olarak azalması sonucu gelişen geçici şuur ve duruş (postür) kaybı olarak tanımlıyor. Yani hastanın bayılma sırasında şuuru kaybolduğundan olup biteni hatırlayamaz, duruş kaybı olduğundan düşer ve hatta bu arada çarpmaya bağlı yaralanmalar olabilir. Hasta düştüğü zaman, yer çekimi kanı beyinden daha fazla aşağıya çekemez, beynin kanlanması düzelir ve bilinç yerine gelir. Yani düşmeye bağlı yaralanma ve buna ait problemler olmazsa senkop sonrasında hasta tam olarak kendine gelir.
Bayılmanın kendisi bir hastalık değildir. Altta yatan bir nedenin görünen yüzüdür. Senkop, kalbe bağlı veya kalp dışı nedenlerden oluşur. Her 4 kişiden birinde hayatı boyunca en az 1 kez senkop olmaktadır. Hastalar, hastaneye yatan hastaların yüzde 6’sını, acil servise gelenlerin ise yüzde 3’ünü oluşturmaktadır.
Neden bayılırız?
Acıbadem Hastanesi uzmanları bayılmanın bir çok nedene bağlı olabileceğini söylüyorlar. Hatta birden fazla neden de bayılmaya sebep olabilir. Bazı durumlarda ise bayılma nedeni bulunamayabilir.
Kan aracılığı ile beyine yeterli miktarda oksijen taşınmadığı zaman bayılma görülebilir. Bilinç kaybı veya “iç-geçme” birkaç dakika gibi kısa bir süre devam edebilir. Kan basıncındaki ani düşüş de bayılmaya neden olabilir. Bazı anlarda kalp hızı ve kan damarları vücudun oksijen gereksinimlerine uygun olarak hızlı cevap veremeyebilir. Bu durum yaşlı insanlarda daha sık görülür.
Bayılma durumu:
- Ayağa hızlı kalkıldığında,
- Aşırı sıcak havada çalışma veya oyun oynandığında,
- Hızlı veya derin nefes alıp verildiğinde (hiperventilasyon),
- Üzülme durumunda, kan basıncını kontrol eden sinirler etkilenir,
- Yüksek tansiyon için ilaç alınıldığında
görülebilir.
Öksürme, idrar yapma ve gerinme beyine giden oksijen miktarını etkileyebilir ve bayılma nedeni olabilir. Bu durumların herhangi birisinde bayılma görülür ise endişelenecek durum olma olasılığı azdır. Ancak, birden fazla durumda tekrarlanması durumunda hekime danışılması gerekmektedir.
Eğer, baş hareketleri ile birlikte bayılma görülürse boyun kemikleri beyine giden kan damarlarına baskı yapıyor demektir. Bu durumun yaşanmasında hekime danışılmalıdır.
Kan şekeri düzeyindeki düşme de bayılma nedeni olabilir. Bu durum şeker hastalarının uzun dönem yemek yememesi ile gelişebilir. Bazı reçetelenmiş ilaçlar bayılmaya neden olabilir. Eğer, kullandığınız ilaçlardan kaynaklanan bayılmadan şüpheleniliyorsa hekime danışılmalıdır. Alkol ve kokain de bayılmaya neden olabilir.
Bayılmanın ciddi nedenleri arasında sara nöbetleri, kalp sorunları ve beyine giden kan damarları ile ilgili sorunlar sayılabilir.
Dr. Alpman da bir doktorun fark edebileceği bulguları sıralıyor:
- Düşük kan basıncı (hipotansiyon)
- Düşük kan şekeri (hipoglisemi)
- Düşük nabız hızı
- Solukluk
Bayılmanın belirtileri nelerdir?
- Senkop sırasında kişinin bilinci kapalı ve hareketsiz haldedir. Senkoptan hemen önce aşağıdaki belirtiler görülebilir:
- Çarpıntı (hızlı, güçlü, küt küt, kalp atışı)
- Baş dönmesi
- Soğukluk
- Şaşkınlık, genellikle tuhaf hissetme
- Terleme
Bayılınılacağı hissedildiğinde ne yapılmalıdır?
Yere yatmak yeterlidir. Eğer, bu yapılamıyorsa, oturup öne eğilmeli ve baş dizlerin arasında alınmalıdır. Böylelikle kanın beyine gitmesine yardımcı olunulacaktır. Ayağa kalkmakta acele edilmemelidir.
Bayılma durumunda hekime danışılmalı mıdır?
Acıbadem Hastanesi uzmanları eğer bir kez bayılma görülmüş ve belirgin bir sağlık yakınması yoksa hekime danışmaya gerek olmadığını belirtiyor. Ancak, özellikle kalp ile ilişkili, yüksek kan basıncı ve şeker hastalığı gibi ciddi sağlık durumlarında hekime danışılmalıdır. Aşağıdaki durumların mevcudiyetinde hekime kesinlikle danışılmalıdır:
- Düzensiz kalp atımı,
- Göğüs ağrısı,
- Nefes darlığı,
- Uyarıcı belirti olmadan ani gelişim,
- Görme bulanıklığı,
- Konuşma güçlüğü,
- Düşünce güçlüğü,
- Başın çevrilmesi ile bayılma,
- Aydan birden fazla bayılma.
Senkopun tedavisi nasıl gerçekleşir?
Senkop tedavisi; hastanın yaşına, olay sırasındaki şikayetlere ve altta yatan nedene göre değişmektedir. Dr. Alpman, “Bir çok vakada, senkop bir defalık bir olaydır ve altta neden saptanamaz” diyor. Ancak altta yatan neden kalp damar hastalıklarına veya diğer başka hastalıklarla bağlantılı ise bu nedenler tedavi edilir.
