Basilli Dizanteri Nedir
Basilli dizanteriden korunmanın temelini kişisel temizlik ile mikrop bulaşabilecek her türlü eşyanın mikroplardan arındırılması oluşturur.
Basilli dizanteri akut ve bulaşıcı bir bağırsak enfeksiyonudur. Kanlı, irinli ve sümüksü ishale, ateşe, karın ağrısına, makatta ağrılı kas kasılmalarına ve sık sık dışkılama isteğine yol açar.
Basilli Dizanteri Nedenleri, Basilli Dizanteri Etkeni
Basilli dizanterinin etkeni Shigella cinsi mikroorganizmalardır. Çomak biçimli bu bakterilerden Shigella dyseteriae dışında Shigella flexneri ve Shigella sonnei türleri de dizanteri etkeni
olabilir. Basiller vücuda ağız yoluyla girer, incebağırsağın son bölümü ve kalınbağırsak mukozası hücrelerine yerleşir. Burada üreyerek mukoza yıkımına neden olan basiller bölgede yoğun bir alyuvar birikimini başlatır. Ayrıca kesin sınırları olan yüzeysel ülserler (yara) yaparlar.
Dizanteri Bulaşma Yolları
Shigella cinsi mikroorganizmalar yalnız hasta ya da taşıyıcı insanlarda yaşar. Genellikle iyileşme dönemindeki hastalar taşıyıcıdır ve iyileştikten sonraki birkaç hafta boyunca hastalık yapıcı mikroorganizmaları bulaştırmayı sürdürürler. Olguların yüzde 5-10 kadarı kronik taşıyıcılardan kaynaklanır. Aynca sağlıklı kişiler de Shigella taşıyıcısı olabilirler. Bütün olgularda hastalık dışkı-ağız yoluyla bulaşır. Hastalık özellikle kirli ellerle doğrudan ve kirli sularla yıkanmış yiyeceklerin yenmesiyle de dolaylı olarak bulaşabilir. Bu arada hastaların ya da taşıyıcıların dışkılarına konan sinekler de hastalığın yayılmasında önemli rol oynar.
Basilli Dizanteri Belirtileri
Basilli dizanterinin kendine özgü bir hastalık tablosu vardır, ama bu değişik biçimlerde ortaya çıkmasını engellemez. İyi gidişli, görece hafif olgular muayene sırasında kolayca gözden kaçabilir. Buna karşılık akut gidişli, şiddetli olgular zamanında tedavi edilmezse kısa sürede ölümle sonuçlanabilir.
Hastalığın ağırlığı özellikle hastalık etkeninin türüyle ilişkilidir. Etken Shigella dysentreiae türü bakterileri ise hastalığın en akut biçimi ortaya çıkar. Hastalığın kuluçka süresi 1-3 gündür. Kuluçka dönemini ishal, karın ağrısı, iştahsızlık ve genel durum bozukluğu görülen, ama ateşin yükselmediği kısa bir ara dönem izler; bu dönemde hastalığın doğru tanışma ulaşmak çok güçtür. Hastalık titreme nöbetiyle yükselen 39-40°C’nin üzerinde bir ateş, bulantı, kusma, şiddetli karın ağrısı, sık ve sulu dış-kılama ile başlar. Dışkılama sayısının 24 saatte 50’yi aştığı olgular görülmüştür. Dışkı mukus-irin karışımı, kanlı
balgama benzer. İyi gidişli, hafif olgularda hasta 3-4 günde iyileşir. Ağır olgularda iyileşme süresi daha uzundur. Hastalığın kesin tanısı hasta ve taşıyıcıların dışkısında hastalık etkeni bakterilerin araştırılmasıyla konur. Ağır olgularda ve hastalıktan sonraki 2-3 hafta içinde yapılan özgün antikor testleri de olumlu sonuç verir.
Basilli Dizanteri Tedavisi
Basilli dizanteri tedavisinin temel amacı hastanın yitirdiği suyu yerine koymaktır. Sürekli ishal vücudun su-tuz dengesini ciddi biçimde bozar. Su-tuz dengesini yeniden sağlamak için hastaya damar yoluyla yeterli miktarda ve plazmadaki yoğunluklarına uygun oranda tuzlu su eriyikleri verilir. Sıvının ağız yoluyla verilmesi gerekiyorsa ve başka bir olanak yoksa Dünya Sağlık Örgütü’nün önerisi bir litre su içine 20 gr şeker, 3,5 gr tuz (sodyum klorür), 2,5 gr sodyum bikarbonat ve 1,5 gr potasyum klorür katılarak hazırlanacak bileşiğin verilmesidir. Hastaya 6 saat içinde yitirdiğinin 2 katı kadar sıvı verilmeli, bunun da üçte ikisi Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği bileşik, üçte biri normal su olmalıdır. Ayrıca bağırsak hareketlerini ketleyen hiçbir ishal kesici ilaç kesinlikle kullanılmamalıdır. Bu ilaçlar ters etki gösterir.
Basilli dizanterinin tedavisinde antibiyotik kullanımı hâlâ önerilmektedir. Ama antibiyotik tedavisinin bağırsakta dizanteri etkeninin bulunma süresini, uzattığı ve bu nedenle hafif olgularda, hastaya yalnızca sıvı verilmesi gerektiği de öne sürülmektedir.
Hastalığın akut döneminde hastaya pirinç lapası, bol sıvı ve meyve suyu verilir. Daha sonra et suyu, şehriye, haşlanmış balık, kıyma, elma gibi besinler de eklenebilir.
Basilli dizanteri bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Ama hafif olguların büyük çoğunluğu kolaylıkla gözden kaçabilir. Hastanın ağırlığına göre tedavi hastanede ya da evde yapılabilir. Her iki durumda da hastalık etkenleri tümüyle yok oluncaya değin hasta sürekli izlenmelidir. Hastanın idrar ve dışkısının değdiği her şey ve tedavi gördüğü çevrede her türlü eşyanın tam olarak mikroplardan arındırılması gerekir. Hastaya bakan kimseler de sağlık kurallarına, özellikle ellerinin temizliğine dikkat etmelidirler.
Basilli dizanteride kas ağrıları görülür mü?
Şiddetli ishal önemli miktarda potasyum kaybına yol açtığından özellikle kaslarda ağrı ve belirgin bir yorgunluk görülür. Potasyum kaybı bazı ender durumlarda felç benzeri bir gelişmeye yol açarsa da bu potasyum verilmesiyle kaslar hızla iyileşir.
Basilli dizanterideki karın ağrısı akut apandisiti andırabilir mi?
Ağrı, karnın sağ yanında duyulduğundan akut apandisit kuşkusu uyandırabilir. Ağrının ishalle birlikte ortaya çıkması ise akut apandisitte genellikle kabızlık görüldüğünden tanıyı kolaylaştırır.
Basilli dizanteride bilinç bulanıklığı görülür mü?
İshal nedeniyle büyük oranda sıvı ve başta potasyum olmak üzere elektrolit kaybı, özellikle çocuk hastalarda havale nöbetlerine, şiddetli baş ağrısına ve sinir sistemi rahatsızlıklarına yol açabilir. Bazı durumlarda bağırsaklardan kan dolaşımına geçen zehirli maddeler, menenjiti düşündüren belirtilere neden olabilir.
Basilli dizanteri tanışma ulaşmada kan tahlilleri yardımcı olur mu?
Tanı amacıyla yapılan kan tahlilleri her zaman yararlı olmaz. Bazen enfeksiyona bağlı olarak değişiklik gösterir; bazen de bütünüyle yararsızdır. En yararlı inceleme, hastalığın akut döneminde yapılan dışkı tahlilidir.
