Arteriyel Emboli ve Trombus
Tanım: Ven ya da arterlerin içinde, trombosit, kırmızı küre ve lökositlerden oluşmuş fibrin yumağına tromboz adı verilir.
Kan damarlarının trombüsten kopan parça, yağ, bakteri kümesi ve hava gibi maddelerle tıkanması ise emboli olarak adlandırılır.
Emboli en çok mitral kapak hastalıklarında, atriyal fibrilasyonda, subakut bakteriyel endokardit ve miyokard enfarktüsünden sonra ve yapay kalp kapağı takılmış olan hastalarda görülür. Arteriyosklerozda da kopan parçalar arteriyal emboliye yol açabilir. Ender olarak
arteritler arteriyal emboliye neden olabilir.
Belirti ve Bulgular
Embolide olay anidir. Klinik belirtiler tıkanmanın olduğu bölgenin aşağısında ortaya çıkar. Tıkanan damarın beslediği bölgede kan akımının kesilmesine bağlı olarak, solukluk, ağrı, his kaybı, motor kayıp, nabız yokluğu, ekstremitede çabuk yorulma ve bitkinlik ortaya çıkar.
Trombüsde ise olay daha yavaş gelişir. Bu nedenle zamanla kolla-teraller gelişeceğinden, belirtiler fazla dikkati çekmeyebilir. Hastanın yakınması sadece yavaş gelişen bir klodikasyon (egzersiz sırasında alt ekstremitede hissedilen ağrı) olabilir.
Tedavi: Emboli büyük bir arteri tıkayarak hayatı tehdit edici olursa acil müdahale gerektirir. Bu durumda hasta cerrahiye alınarak embolektomi ameliyatı yapılır.
Tıbbi tedavide ise hastaya antikoagülan ilaçlar verilir. Antikoagülan-ların en çok kullanılanlarından biri heparindir. Bunun yanı sıra anti-lipidemik ve fibrinolitik ajanlar kullanılabilir. Ayırca lipit ve kolesterolden fakir bir diyet verilir.
Hemşirelik Bakımı
Arteriyel trombus ve embolisi olan bir hasta antikoagülan ilaçlarla tedavi ediliyorsa bakım verilirken şu noktalar göz önünde bulundurulmalıdır.
Yatak istirahati Ağrının giderilmesi Kanamaya yatkınlık Nabızların kontrolü Diyete ilişkin bilgi gereksinimi
Arteriyal ya da venöz trombüsü olan hastanın kesinlikle yatak istira-hatine alınması gerekir. Aksi halde trombüsten kopan parça siste-mik emboliye yol açabilir.
İskemik bölgeye olan kan akımının uyarılması genellikle ağrıyı da azaltır. Bunun için uygun pozisyon, ılık uygulama (23 °C), vazo-konstriksiyona neden olduğu için sigara ve tütün kullanmama yararlı olabilir. Ağrı yine geçmiyorsa analjeziklerden yararlanılabilir. Antikoagülan ilaç alan hasta kanamaya yatkın olacağı için çarpma ve travmalardan korunur. İdrarı, dışkısı kanama yönünden kontrol edilir. Nabızların kontrolü hasta bakımından dikkat edilmesi gereken bir başka noktadır. Etkilenen bölgedeki nabızların yanı sıra etkilenen bölgenin dışındaki nabızlar da kontrol edilmelidir. Çünkü başka bir emboli atağı da olabilir. Etkilenen bölge renk ısı ve duyu yönünden kontrol edilmelidir. Hastaya şişmanlamaması ve lipit ve kolestrolden fakir diyet uygulamasına ilişkin bilgi verilir.
