aort anevrizması (balonlaşma)

AORT ANEVRİZMALARI

Aort damarı vücudumuza kan taşıyan en büyük damardır. Kalpten çıkar ve tüm göğüs ve karın boyunca uzanır. Neredeyse bir bahçe hortumuna benzer. Bu damarın cidarındaki zayıflamalardan dolayı meydana gelen balonlaşmalara anevrizma denir. Ana damarın yırtılması veya delinmesi hayatı tehdit eden çok ciddi kanamalara neden olur. Anevrizmaların çoğu küçüktür, yavaş büyür ve ender olarak patlar. Bazıları daha büyük olur ve hızla ilerler, patlama riski yüksektir. İşte bu yüzden de balonlaşmaların tedavisi boyutlarına ve büyüme hızlarına göre değişir. Bazen sadece izlemek yeterken diğer zamanlarda acil ameliyat gerekebilir. Ani bir patlama sonrası yapılacak acil bir aort ameliyatı çok yüksek risk taşıyacağından, doktorlar bu durumu önceden fark etmek ve takip etmek isteyecektir.

Şikayet ve belirtiler nelerdir? Balonlaşmalar tüm aort boyunca olabilirken, sıklıkla karın bölgesinde görülür ve bunlara karın aortu anevrizmaları denir. Diğerleri de göğüs içinde olur. Anevrizmalar küçük ve yavaş ilerlerken hiç bir şikayet yapmazlar ve bu yüzden farkedilmeleri güçtür. Bazıları hiç büyümezken, diğerleri hızlı ilerleyebilir ama hangisinin hızla büyüyeceğini de önceden bilmek mümkün değildir. Balon büyüdükçe bazı kişilerde, göbek çevresinde dolgunluk ve nabız atması hissi, göğüs veya karında hassasiyet veya ağrı ve sırt ağrısı şikayetleri olabilir.

Anevrizma neden olur? Neden oldukları kesin bilinmese de bazı faktörler işi kolaylaştırır. Sigara en önemli risk faktörüdür. Sigara direkt olarak damar cidarını bozarken, damar sertliği veya yüksek tansiyon yaparak da etki eder ve hızlı büyümesine neden olur. Yüksek tansiyon, özellikle iyi tedavi edilmezse riski arttırır. Erkeklerde veya göğüs travması geçirenlerde de daha sık görülür. Daha ender olarak bazı enfeksiyonlar veya damar cidarını etkileyen iltihaplar (vaskülit) anevrizma yapabilir. Genetik nedenlerle de aynı aile fertlerinde görülebilir. Marfan hastalığında da, damar duvarları bozuk olduğundan sık rastlanır. Bu hastalar uzun boylu,uzun kollu olurlar, göğüs kemiği ve göz bozukluları vardır.

Tarama ve teşhis yöntemleri nelerdir? Eğer yukarıda saydığım risk faktörlerini taşıyorsanız doktorunuz periyodik olarak tarama ve takip isteyecektir. Bu da genellikle ultrason ile yapılır. Çoğu anevrizma ise tesadüfen muayene veya başka tetkikler sırasında fark edilir. Şüphe duyulduğunda ultrason, tomografi veya MR tetkikleri ile araştırılır. En son uygulamada ise 65 yaş üzeri erkek ve kadınların en azından bir kez karın aortlarına ultrason ile bakılması önerilmektedir. Bu sayede erken teşhis ve gerekirse zamanında tedavi mümkün olmaktadır.

Anevrizmalar ne gibi sorunlara yol açabilir? Aort damarının yırtılması veya patlaması en ciddi komplikasyondur, hayatı tehdit eden çok ağır kanamalara neden olur. Bu acil durumun belirtileri ise, ani, adeta yırtılır gibi şiddetli ve kalıcı göğüs veya sırt ağrısıdır. Bu ağrı arkaya veya bacaklara yayılabilir ve sıklıkla ağrıya soğuk terleme, düşük tansiyon ve baygınlık, fenalık hissi eşlik eder. Nefes darlığı da olabilir.

Tedavisi nasıldır? Amaç patlama ve yırtılmayı önlemektir. Ya izlenir ya da ameliyat edilir. Son yıllarda geliştirilen bir yöntem de, endovasküler cerrahi denen tedavi şeklidir. Bu uygulamada bacak damarından içeri bir sentetik yama malzemesi balonlu bölgeye yerleştirilir ve böylece hastalıklı bölge sağlamlaştırılır. Ancak bu tedavinin uzun dönem sonuçları ve klasik cerrahi tedaviye üstünlüğü henüz tam olarak bilinmemektedir.

Nasıl korunabilir siniz? Yüksek tansiyon çok iyi tedavi edilmelidir.Sigara içmeyin, kolesterol ve yağdan fakir beslenin ve düzenli spor yapın.

Dr. Metin Okucu