Allerji kişilerin aslında zararlı olmadıkları halde bazı maddelere karşı aşırı reaksiyon göstermesidir.Bizi zararlı organizmalara karşı koruyan bağışıklık sistemimiz görevleri istilacıları (antijenleri) zararsız hale getirmek olan vücut savunmacılarını (antikorlar) üretir.
Normalde vücudumuzu koruyan bağışıklık sistemi bazı insanlarda zararlı olmayan birtakım maddelere de aşırı yanıt verir. Bu reaksiyonlara aşırı duyarlılık ya da allerji adı verilir.Allerjik reaksiyona yol açan antijene de allerjen adı verilir.Allerjik reaksiyonlar tek tip değildir, birçok yolla ortaya çıkarlar, vücudun değişik bölümlerinde meydana gelebilirler ve çeşitli şiddette olabilirler.
İmmün (bağışıklık) sistemimiz iyi bir belleğe sahiptir. Yaşamımızın başlangıcında organizmamız yabancı maddelerle karşılaştığında immun sistem onları tanımayı ve belleğine almayı öğrenir.Ardından yabancı maddelere (antijenlere) karşı antikorlar üreterek yanıtını hazırlar. Organizmada ne zaman aynı antijen görülse hatırlama özelliği nedeniyle daha önceden hazırlanmış yanıt başlar. Bu nedenle saman nezlesi olan bir kişi her yıl polenlerle karşılaşınca immun sistemdeki bu özellik sebebiyle hemen reaksiyon gösterir.
DUYARLANMA NASIL OLUŞUR?
Duyarlanma bağışıklık sisteminin antijenle temas etmesi, onu belleğine alması ve ona karşı özel antikorları üretmesidir. Daha sonraki karşılaşmada bağışıklık sistemi antijeni kolaylıkla tanıyacak ve hemen reaksiyon gösterecektir. bir allerjene karşı duyarlanma için gerekli olan süre kişiden kişiye değişir.
ATOPİ NEDİR?
“Allerjik bir bünyeye sahip olmak” demektir.Bu durum kalıtsaldır.Başlıca üç çeşit atopik hastalık vardır:
· Atopik dermatit (egzema)
· Allerjik rinit
· Allerjik astma
Allerjik rinit çoğunlukla göz allerjisi (konjunktivit) ile birlikte olabilir. Atopik kişiler genetik olarak İgE tipi antikorlar üretme eğilimindedir. Bu İgE antikorları da çevrede bulunan ve normalde zararsız olan allerjenlerle (polenler, ev tozları vb) etkileşime girerek allerjik reaksiyonu başlatır.
Kalıtım allerjiyi nasıl etkiler? Bir çocuk eğer bir ebeveyni allerjikse %30 allerjik olma riski taşır. Eğer her iki ebeveyni de allerjikse allerji gelişme riski %60 dır. Bununla birlikte allerjiler ikinci nesilde görülmeyebilir.
Uzm.Dr.Cengiz Kırmaz* tarafından hazırlanmıştır. *(Ege Universitesi Tıp Fakültesi Iç Hastalıkları ABD Immunoloji Bilimdalı)
SOLUNUMSAL ALLERJENLER
EV TOZLARI: Ev tozlarının miktarı evin yerine, bulunduğu yerin iklimine, deniz seviyesinden yüksekliğine göre büyük oranda değişir.Evden eve (bir çiftlik evi ile apartman dairesi aynı değildir.) veya bir evin farklı odalarında da değişkenlik gösterebilir(banyo ile yatak odası bir değildir).Fakat değişmeyen bir şey vardır ki ev tozları bir allerjen deposudur.Ev tozları içinde allerjiye sebep olan etken mite (akar) dediğimiz ev tozu böceğidir.
Mite (Akar) lar:Akarlar küçük örümcek benzeri canlılardır ve gözle görülemezler. Ortalama 0.3 mm. uzunluğundadırlar.Ev tozları içinde yaşayan ve solunum yolu allerjileine neden olan iki önemli akar türü vardır.Dermatophagoides pteronysinnus ve Dermatophagoides farinea bunların latince adlarıdır.Akarlar insanların deri döküntüleri ile beslenirler.Başlıca yatak içinde (yastıklar,yatak,yorgan vs.) yaşarlar, çünkü deri döküntülerinin en çok bulunduğu yer buralarıdır.Depo, silo gibi yerlerde de yoğun olarak bulunurlar.Akarların dışkılarıda allerjiktir. Yataklardan alınan bir gram tozda 2000 ile 15000 arasında akar bulunabilir. Ev tozu akarlarına karşı olan allerji; astma ve rinit, nadirende konjonktivite yol açar. Yakınmalar özellikle uykudan uyanınca başlar. Belirtiler yıl boyu sürer ancak sonbahar ve kışın kötüleşme gösterebilir.
POLENLER: Polen bitkilerin erkek tohumudur.Bitki türlerine bağlı olarak çok farklı şekilleri olan ince taneciklerden meydana gelir.Ortalama boyutu 0.05 mm’dir.Bu da çıplak gözle görülemeyeceği anlamına gelir.Polen tanecikleri birçok allerjik protein içerirler.Bu taneciklerin küçük ve ince olanları rüzgar yolu ile dağılırlar.(anemophilus polenler), daha büyük olanları ise böceklerle taşınırlar.(entemophilus polenler) Rüzgarla dağılan polenler daha allerjeniktirler ve geniş alana yayılabilirler.Bu nedenle bu polenlere karşı allerjisi olan kişilerin çevrelerinde bitkiler olmadığı halde şikayetleri ortaya çıkabilir.
Böceklerle dağılan polenler parlak renkli ve güzel kokulu (böcekleri cezbetmek için) çiçekleri olan bitkiler tarafından küçük miktarlarda üretilirler.Dağılım yolu sebebiyle atmosferde bulunmazlar ve küçük miktarda üretildiklerinden bu polenlere karşı az sayıda insan allerjiktir.Polen allerjisine yol açan başlıca üç bitki ailesi vardır.Bunlar çayır otları, ağaçlar, yabani otlardır.Allerji hastaları havadaki polen konsantrasyonunun belli bir düzeyi geçmesinden sonra allerjik belirtiler gösterirler.Bu polen konsantrasyonu türlere göre değişmekle beraber havada her metreküp te 10-20 tanecik olarak hesaplanmıştır.
Ağaçlar Ocak-Mayıs arası, çayır otları Mayıs-Temmuz arası, yabani otlar Temmuz-Ekim arası polen verirler. Polenlere karşı olan allerji allerjik rinit, allerjik konjunktivit, allerjik astma ve akut ürtiker şeklinde ortaya çıkabilir.Yakınmalar sadece yılın belli zamanlarında olur ve diğer aylarda kişi tümü ile sağlıklıdır.
KÜF MANTARLARI:
Küf mantarları gözle görülmeyen allerjik etkisi olan sporlar üretirler.Renkleri türden türe değişir.Ev dışında (çürüyen bitkiler üzerinde veya havada) bulunabilecekleri gibi ev içinde (evin güneş görmeyen nemli yerlerinde) de bulunabilirler.Polenler gibi atmosferdeki spor sayısı hava koşullarına bağlıdır.Havanın sıcak ve nemli olduğu zamanlarda, örneğin yazın sonlarına doğru ve erken sonbaharda en fazladır.
ALLERJİK KİŞİLERİN DİKKAT ETMESİ GEREKEN KONULAR
ALLERJİK kişilerin dikkat edeceği EN ÖNEMLİ konu allerjik oldukları maddelerdenSAKINMAKTIR.
KESİNLİKLE SİGARA İÇMEYİN ve SİGARA İÇİLEN ORTAMDA BULUNMAYIN.
Polenlere allerjikseniz;
· Çiçek açma mevsiminde çiçek tozları ile temastan (piknik yapmak gibi) kaçının,
· Çayır, ot, ağaç gibi yeşilliklerin çok yoğun olduğu bölgelerden uzak durun.
· Ilık havalarda gece yarısından sabaha kadar pencerelerinizi kapalı tutun. Çünkü, polenlerin en fazla olduğu zaman sabahın erken şafak vaktidir. Özellikle güneş doğarken uçuşmaya başlarlar,
· Bahçede ve ev dışında çalışmaktan ve spor yapmaktan kaçının,
· Çiçek tozlarının saçlarınızda kalmasını önlemek için yatmadan önce saçlarınızı yıkayın,
· Günlük giydiğiniz elbiseyi yatak odasında tutmayın, havalandırın,
· Otomobil kullanırken pencereyi ve havalandırmayı kapalı tutun.
Ev tozu akarları ve küf mantarı sporlarına allerjikseniz;
· Yatağınızda organik yapılmış herşeyi sentetik olanlarla değiştirin. Pamuk, yün, at kılı, kuş tüyü, çayır atu gibi malzemelerden yapılmış yatak, yorgan, yastık, çarşaf ve örtüleri kullanmayın. Bunların yerine naylon, elyaf, sünger gibi sentetik malzemeden yapılmış olanları kullanın,
· Yatağınızı, fermuarlı, sentetik bir kılıf içinde tam olarak koruyun, sık sık bu kılıfı yıkayın ya da yatağın kendisini vakumla (elektrik süpürgesi) temizleyin,
· Battaniyeler yıkanabilir olmalıdır ve nevresime geçirilerek kullanılmalıdır,
· Çarşaf ve yatak örtülerini her gün güneşte havalandırın ya da silkeleyin,
· Yastık yüzü ve çarşafları her hafta değiştirin ve 60° C ısıda yıkayın,
· Toz tutan her eşyayı yatak odasından çıkartın. Özellikle halı ve kilim kullanmayın. Yatak odasındaki gömme dolaplarda battaniye,yünlü şeyler,keçe şapka ya da diğer toz tutan eşyaların depolanması uygun değildir. Dolap kapılarını kapalı tutun,
· Hava kirliliğinin yoğun olduğu dönemlerde pencereleri açmayın,
· Evinizde kalın kumaş veya kadife perde veya bunlarla kaplı mobilya bulundurmayın. Yer döşemesinin tahta olması, mobilyaların tahta ya da metalden olması önerilir. Odaların, özellikle yatak odasının boydan boya halı kaplanması kesinlikle sakıncalıdır,
· Yıkanabilir pamuklu perdeler ya da jaluzi tipi perdeler tercih edilmelidir,
· Allerjik hasta kumaş kaplı mobilya, divan, halı ya da kilim üzerinde uzun süre oturmamalıdır. Pamuk, naylon ya da sentetik kaplı, kauçukla desteklenmiş eşyalar en iyisidir,
· Özellikle yatak odasının rutubetsiz ve 18° C olması gerekir,
· Temizliği elektrik süpürgesi ile yapın veya haftada 1 ya da 2 kez odayı nemli bir bezle temizleyin, yerleri ıslak bezle silin. Eğer mümkünse, hasta temizlik esnasında ve temizlikten sonraki 3-4 saat süresince odalardan uzak kalmalıdır,
· Toz deterjan yerine sıvı deterjan kullanın,keskin kokulu temizlik maddelerinden sakının.
· Kesinlikle evcil hayvan (kuş dahil) beslemeyin ve evde bitki yetiştirmeyin,
· Her türlü sprey, naftalin, ağır kokulu maddeleri kullanmayın. Sigara içmeyin ve evde sigara içilmesini yasaklayın,
· Eğer varsa klima ve kalorifer aralarını sık sık temizleyin,
· Toz alma veya silkeleme gibi işleri mümkünse başka birisi yapsın, değilse maske kullanın.
Astımınız varsa;
· Allerji testi ile saptanan allerjenden sakınmalısınız,
· Yakınmaların olduğu dönemlerde;
· Derin soluk alma,
· Koşma,
· Egzersiz ve
· Çeşitli sportif aktivitelerden sakınmalısınız,
· Aşırı gülme de bazen yakınmalara neden olabilir.
· Ağız değil burundan nefes almalısınız.
· Nemli ve küflü ortamlarda bulunmayın.
· Balgamınız varsa bol su için.
· Yeterince dinlenin ve uyuyun.
· Çok soğuk ve hava kirliliğinin olduğu dönemlerde sokağa çıkmamalı; çıkmak zorunda kalırsanız, ağız ve burununuzu kapamalısınız,
· Nonsteroid antiinflamatuvar (romatizma ilaçları), aspirin ve propranolol grubu ilaçlar kullanmamalısınız,
· Aşırı su buharı ve kokulu, uçucu kimyasal maddelerden (çamaşır suyu vb.) sakınmalısınız,
· Üst solunum yolu enfeksiyonu geçirmekte olan kişilerden uzak durmalı ve bu tür enfeksiyonlardan korunmalısınız,
· SİGARA İÇMEMELİ VE İÇİLEN YERDE BULUNMAMALISINIZ.
Ürtikeriniz (kurdeşen) varsa;
Nedeni kesin olarak saptanıncaya kadar,· Deniz ürünleri,
· Çerezler,
· Yumurta (özellikel beyazı),
· Çilek,
· Bütün hazır, boyalı, katkılı yiyecekler (konserve, şekerleme, çikolata),
· Baharat ve turşular,
· Bütün ticari içecekler (kola, hazır meyve suları ve renkli gazozlar),
· Sucuk, salam, sosis vb.,
· Mayalı yiyecek ve içecekler,
· Sakatatlar,
· Aspirin ve diğer ağrı giderici ilaçlardan sakınmalısınız.
İlaç allerjiniz varsa;
· Bu durumunuzdan tüm çevrenizi (aile ve iş ortamı) haberdar edin,
· İlaç allerjiniz olduğunu belirten bir belge taşıyın. Bu belgeye, allerjik olduğunuz bütün ilaçların adını yazan bir liste ekleyin.
· Herhangi bir nedenle ilaç tedavisi veya operasyon gerektiren bir durumda, oluşturduğunuz bu listeyi tedavinizi yapacak olan doktora gösterin
ve ayrıca Allerji Bilim Dalı’ na danışın,
· Adları farklı olsa da bir çok ilacın içinde aynı etken madde vardır. Bu nedenle doktora danışmadan ilaç kullanmayın.
Arı allerjiniz varsa;
· Yazın pazar alışverişi yapmayın, bahçede dolaşmayın,
· Açık yerlerde yemek veya meyva yemeyin, hoş kokulu meyva suyu, gazoz içmeyin,
· Piknik yapmayın,
· Parfüm, deodorant, kolonya sürmeyin,
· Güzel kokulu sabun, şampuan kullanmayın,
· Parlak renkli, çiçekli elbise giymeyin,
· Çiçek toplamayın, çiçek takmayın,
· Tatile gittiğinizde etrafta arı kovanı olup olmadığını araştırın,
· Yaban arısını kovanı civarında öldürmeyin, bu arıdan salınan kokular diğer arıları üzerinize çeker,
· Çıplak ayakla yürümeyin, mümkünse dışarıda uzun kollu ve paçalı giyisiler giyin ve kahverengi giyisileri tercih edin, arılar kahverengini sevmez. Bahçe ile uğraşmanız gerekiyorsa şapka ve eldiven kullanın,
· Terli olmak bütün böcekler için çekicidir, riskli bölgelerde terli olmamaya özen gösterin,
· Eşek arısı saldırgan, bal arısı sakindir; ancak, sıcak havalarda her ikisi de saldırgan olacağı için bu havalarda dikkatli olun,
· Sizi bal arısı sokarsa iğnesini büyüteç ve çımbızla almaya çalışın, veya başka birinden yardım isteyin.
· Antiallerjik ilaçları devamlı yanınızda bulundurun.
Arı sokması halinde;
· Sokma yerinin üstünden bandaj uygulayın, bu bandajı her 10 dakikada bir 3 dakika kadar gevşetin,
· Sokma yerine soğuk uygulayın,
· Anti allerjik ilaçları uygulayın,
· Elinizde adrenalin varsa kullanın,
· EN KISA ZAMANDA DOKTORA ULAŞIN.
