Adjuvan Tedavisi: Radyoterapi ve Kemoterapi

Adjuvan tedavi deyimi ameliyata ek uygulanan bir ya da daha faz*la tedavi için kullanılır (Adjuvan ne demek). Örneğin ameliyata ek olarak radyasyon ve/veya kemoterapi uygulanabilir. Kanser belirtisi yoksa, ama yinele-yebileceğine ilişkin belirtiler varsa, adjuvan tedavi önerilebilir.

Radyoterapi (Işın tedavisi)

Bu tedavide, kanser hücrelerini öldürmek için yüksek enerjili rad*yasyon parçacıkları kullanılır. Radyasyon tedavisi, barsak duvarının tamamını tutmuş ya da aşmış olan rektal kanserler için yapılan ameli*yatların sonrasında veya öncesinde rektal tümörü küçültmek amacıy*la da kullanılabilir. Kolon kanserinde radyasyon ender olarak kullanı*lır. Radyasyonun amacı primer tümör bölgesinde kanserin yerel olarak yinelemesini engellemektir. Radyasyon kemoterapiyle birlikte veya ke-moterapiye alternatif olarak kullanılabilir

Radyoterapinin olası yan etkileri. Radyoterapinin yan etkileri ara*sında yorgunluk, hafif deri iritasyonu, mide bulantısı, ishal, rektum*da ve/veya idrar kesesinde iritasyon, barsak inkontinansı sayılabilir. Tedavinin ardından erkeklerde erektil işlev bozukluğu, kadınlarda da vajinal iritasyon veya yaralar görülebilir. Tedavi bittikten sonra yan etkiler azalabilir veya ortadan kalkabilir, ama bazı cinsel sorunlar, rektum ve idrar kesesiyle ilgili sorunlar kalıcı olabilir. Uzun vadeli et*kileri arasında başka kanserlerin ortaya çıkması da söz konusu ola*bilmektedir, ancak bu tip olgulara oldukça ender rastlanır ve bu tip kanserlerin gelişimi onlarca yıl sürer. Kadınların ileride pelvik kırık riski artabilir.

Kemoterapi

Kemoterapi ilaçları kanser hücrelerini öldürür ya da bölünüp ya*yılmalarını önler. Bu ilaçlar ağızdan, damardan (I.V.) damla damla veya damara enjeksiyon yoluyla (intravenöz bolus) verilebilir. En iyi kemoterapi tedavisi diye bir şey yoktur. İlaçların kullanılma zamanı, şekli ve tipi her kolorektal kanserin ve hastanın özelliklerine bağlı olarak farklılık gösterir.

Kemoterapi ameliyattan sonra uygulandığında tüm kanser hücre*lerinin öldüğünden emin olunmasını sağlar. Radyasyonla birlikte tedavinin etkisini artırabilir. Lenf nodlarında kanser olan evre III) hastalarda ameliyatın ardından kullanıldığında, ölme riskini üçte bir oranında azaltabilir ve kanserin yineleme riskini de %40 oranın*da azaltır.

Önceki tedavinin ardından kanserin yinelemesi söz konusu değilse evre I ve IFdeki kolon kanserlerinde genellikle kemoterapi kullanıl*maz. Daha çok lenf nodlarını tutmuş evre III kanserlerde kullanılır. İlerlemiş evre IV kanserlerde ve ameliyatın bir seçenek olmadığı diğer kanserlerde kemoterapi yaşamı uzatmak, tümörleri küçültmek ve belirtileri azaltmak için palyatif tedavi amacıyla uygulanabilir.

Bilim insanları ve tıp uzmanları kolorektal kanser için kullanıla*cak kemoterapi maddelerini geliştirmek ve daha iyi duruma getirmek için gerekli araştırmaları aralıksız ve yoğun olarak sürdürüyorlar. Bugün kullanılan pek çok tedavi, ilaç tedavisinin etkisini en iyi düze*ye çıkarmayı amaçlayan geniş kapsamlı klinik deneylerden elde edi*len sonuçlara dayanıyor. İleri evrede kanseri olanlar, ileride daha gü*venli ve daha etkili bir tedavinin önünü açacak bir klinik deneye kay*dolabilir ve yeni ilacı deneme fırsatı yakalayabilirler.

Halen iki temel tip kanser ilacı var: Sitotoksikler ve biyolojikler. Sitotoksikler temel hücre bölünmesini engeller. Bunlar geleneksel kanser ilaçları olarak değerlendirilir. Bu ilaçlar arasında 5-flouroura-sil (5-FU)—genellikle gücünü artırmak için leucovorin ile birlikte ve*rilir—irinotekan ve oksaliplatin yer alır. 5-FU yaklaşık 40 yıl önce geliştirildi; irinotekan ve oksaliplatin ise yeni geliştirilmiş ilaçlardır.

Biyolojik ilaçlar yeni sayılır. Bunlar genetik mühendisliği} ie hazır*lanan, belli molekülleri “hedef” alan ve büyüme faktörleri üzerinde*ki iç kontrollerini yıkmak veya büyüme yeteneklerini kısıtlamak yo*luyla hücrelerin kanser özellikleri kazanmasına neden olan kusurları düzeltmeye çalışan büyük proteinlerdir (antikorlar). Bu ilaçlar ara*sında epidermal büyüme faktörü reseptörünü (EGFR) hedef alan mo-noklonal antikor setuksimab ve vasküler endotelyal büyüme faktörü*nü (VEGF) hedef alan monoklonal antikor bevasizumab bulunur. Yakın bir zaman önce üçüncü tip monoklonal antikor, pamitumu-mab ABD Gıda ve İlaç İdaresi’nin onayını aldı. Setuksimab gibi panitumumab da EGFR’yi hedef alıyor, (bak. s. 80 “Kolorektal Kanser*de Yaygın Olarak Kullanılan İlaçlar”).

Kemoterapi genellikle bir dizi başka ilaçla birlikte verilir. Buna re*jim adı verilir ve tek ilaç kullanımına göre daha etkilidir (bak. s. 84 “Kolorektal Kanser Kemoterapi Rejimleri”). İlaç kombinasyonları ve zamanlamaları karmaşık olabilir ve her hasta için özel düzenlenir.
Bağışıklık sistemi uyaranları, aşılar ve gen bazlı tedaviler gibi yeni tedavi türleri üzerinde de çalışmalar sürdürülüyor. Bağışıklık sistemi uyaranları, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini işgalci olarak sap*tayıp yok etmesine yardım edecekler. Aşılar bireyi kansere karşı ba*ğışık kılacak. (Yakın bir zaman önce rahim ağzı kanserini önlemek için geliştirilen bir aşı onay aldı.) Gen bazlı tedaviler, normal düzen*leyici bir süreç olan hücre ölümünü engelleyen mutasyonlar başta ol*mak üzere, kansere neden olduğu bilinen mutasyonlara karşı etkide bulunacak. Hedeflenen bu tedavilerin kullanılmakta olan kemotera*pi ilaçlarına göre daha az yan etkisi olabilir.

Kemoterapinin olası yan etkileri. Kemoterapi güçlü bir tedavidir. Kanser hücrelerinin gelişimini engellediğinden normal hücreleri de etkiler.

Kemoterapinin yan etkileri verilen ilaca ve fizyolojinize bağlıdır. Kısa süreli etkiler arasında genellikle yorgunluk, mide bulantısı ve kusma, ishal, saç dökülmesi ve kan sayımı değerlerinde enfeksiyon riskini artıran bir düşüklük sayılabilir. Bu ilaçlar yaraların iyileşme*si, kanama ya da pıhtılaşma işlevlerini de bozabilir. Kemobeyin ola*rak da bilinen bulanık zihin haline de neden olabilir. Ayrıca, deride döküntü ve ağız yaraları da yaygındır.

Uzun süreli yan etkileri arasında sinirlerin, üreme organlarının ve karaciğer ve akciğer gibi diğer organların zarar görmesi sayılabilir.

Tedavinin Ardından Hastanın İzlenmesi

Ne yazık ki kolorektal kanser tedavisi mükemmel değildir. Kanse*rin yinelemesi kaçınılmaz olmamakla birlikte, yeniden ortaya çıkma*sı ya da metastaz yapma riski büyüktür. Sonuç olarak primer tedavi*nin ardından tıbbi bakımınız devam eder. Düzenli kontroller elzem*dir. Bunlar hekiminizin iyileşme sürecinizi kontrol etmesine olanak vermekle kalmaz, yineleme durumunda kanserin erken saptanmasını da sağlar.

Tedavi ve kontroller boyunca farklı merkezlerde veya farklı has*tanelerdeki uzmanlara görünebilirsiniz. Tıbbi kayıtlarınızın ve belge*lerin bir kopyasını kendiniz, aileniz ya da bakımınızla ilgilenenler için tutmanız yararlı olabilir. Bu kayıtlar arasında en azından sigorta nu*maranız, sosyal güvenlik numaranız, hekimlerinizin ve diğer sağlık uzmanlarının adlarıyla iletişim bilgileri bulunmalıdır.Yapılan testlerin ve sonuçlarının, ameliyatların ve diğer işlemlerin, reçetesiz ilaçlar ve vitaminler de dahil olmak üzere, almakta ya da al*mış olduğunuz tüm ilaçların ve dozlarının da kaydını tutmanız akıl*lıca olacaktır. Testlerinizin ve tıbbi raporlarınızın kopyasını almaya hakkınız vardır. Hastanedeki tüm tıbbi kayıtlarınızı görme ve kopya*sını alma hakkına sahipsiniz (ancak fotokopilerin parasını vermeniz gerekebilir).