Alerji Cesitleri ve Tipleri

Temel Alerji Çeşitleri

Alerji denince çoğu kişinin aklına hemen saman nezlesi gelir. Yaygınlık bakımından saman nezlesi açık ara önde olduğun­dan, bu normal bir durumdur. Ama lateks eldiven kullanmak­tan arı sokmasına kadar hemen her şey alerjik tepkiye yol aça­bilir. Sonuç olarak bir alerjiler dünyasının içindeyiz. Temel alerji gruplarını ilerleyen bölümlerde teker teker ele alacağız. Aşağıda bunların kısa bir özetini bulacaksınız.

Saman nezlesi. Bu terimin tıbbi adı alerjik rinittir ve aler­jik nezle olarak da bilinir. Solunum yoluyla alınan alerj enler­den kaynaklanır; hapşırma, burun akıntısı, gözlerde kaşınma, burun tıkanıklığı gibi sıkıntı verici belirtilere yol açar.

Alerjik rinitin iki temel tipi vardır: Mevsimsel ve mevsim­sel olmayan (pereniyal). Mevsimsel rinitte alerjik tepkiler yı­lın belirli zamanlarında ortaya çıkar. Örneğin polen yoğunlu­ğu arttığında ya da havada çok fazla küf bulunduğunda, mev­simsel alerjiler de tırmanışa geçer.

Mevsimsel olmayan rinit yıl boyunca sürebilir. Çünkü aler­jiden sorumlu alerjen hiç yok olmaz. Örneğin, toz akarları de­nen mikroskobik parazitler yılın 365 günü evinizden eksik ol­maz. Bunların salgıları bazı kişilerde polene ya da küfe veri­len tepkilerin aynısına yol açar. Kimileri kedi, köpek gibi ev hayvanlarının (ayrıca insanların) her zaman çevreye saçtıkları kıl-deri döküntülerine karşı çok duyarlıdır. Bazı kişiler daha nahoş şeylere, özellikle sivrisinek ve hamamböceklerinin tü­kürük ve salgılarına karşı alerjik tepkiler gösterebilir.

Alerjik nezlenin iyi yanı genellikle denetim altına alınabilmesidir. Evinizde sorun yarattığı anlaşılan bir şeyi ortadan kaldırabilir ya da daha az temas edilecek duruma getirebilirsi­niz. Örneğin, beslediğiniz hayvanla geçirdiğiniz süreyi kısal­tabilir, bulunduğunuz odalardaki polen ya da küf miktarını azaltabilirsiniz.

Astım. Bu durum özellikle çocuklarda yaygındır. Nedeni tam olarak bilinmiyorsa da, alerjilerle ve birçok vakada muhte­melen genetik yapıyla çok yakından ilişkilidir. Saman nezlesi­ne yol açan küf, polen ve ev hayvanlarının kıl-deri döküntüleri gibi birçok şey astım atağını tetikleyebilir. Bu durum gelişti­ğinde, akciğerlerdeki geçitler şişip daralır. Bunlar aynı zaman­da mukusla dolar. Dolayısıyla solunum son derece güçleşir.
Neyse ki, alerjenden sakınmayı bilir ve doğru ilaçları kul­lanırsanız, astımı denetim altına alabilirsiniz. Astım ciddi bir hastalıktır; ama sürdürdüğünüz hareketli yaşama son verme­niz gerektiği anlamına gelmez.

Besin alerjileri. İyi bir akşam yemeğine kötü bir tepki ver­mekten fenası yoktur. Besin alerjileri mide spazmları, bulantı, ishal, kusma, kurdeşen, hışıltılı soluma ve hatta astım atakları gibi belirtilere yol açacak ciddiyette olabilir. Ama gerçek be­sin alerjileri aslında çok ender görülür. Sıkıntı yaratan tepkile­rin çoğu bulaşık yiyeceklerin ya da vücudun sindiremeyeceği besinlerin yenmesinden (besine tahammülsüzlük) kaynaklanır. “Besin zehirlenmesi” ve besine tahammülsüzlük sonucunda korkutucu belirtiler gelişse de, bunların histamin salınmasıyla, dolayısıyla alerjilerle bir ilişkisi yoktur.

Bazı kişilerde belirli yiyecekler alerji oluşturur. Besin aler­jilerinin çoğu yerfıstığı, buğday, soya ürünleri, yumurta akı ve inek sütünden kaynaklanır. Bu alerjilere genellikle laboratuvar incelemeleri yaparak ya da “eleme yöntemiyle beslenme prog­ramı” uygulayarak, yani düzelme olup olmadığını belirlemek için bazı besinleri dışlayarak tanı konur.

İlaç alerjileri

En yaygın ilaç alerjisi penisiline karşı geli­şir; ama kişiye göre her ilaç alerjik tepkilere yol açabilir. Bu ilaçların başlıcaları antikonvülzanlar (havale ilaçları), ensülin ve lokal anesteziklerdir. Besinlerde olduğu gibi, ilaca karşı tepkilerin de çoğu gerçek alerjilerle ilişkili değildir. Örneğin, milyonlarca kişi aspirine tahammülsüzlük gösterir. Bu kişiler­de kurdeşen dökme ve hışıltılı soluma gibi alerjiye benzer be­lirtiler gelişebilir; ama alerjik tepki ortaya çıkmaz.

İlaç alerjilerinin çoğu hafiftir. Deri döküntüsü en sık rastla­nan tepkidir ve yaygın kullanılan alerji ilaçlarıyla tedavi edile­bilir. Bazen durum denetimden çıkar ve gelişen tepkiler çok ciddi boyutlara varır. Bu nedenle ilaç alerjilerine karşı uyanık olmalı, hekiminizi de mutlaka bilgilendirmelisiniz.

Böcek ısırması ve sokması

Sivrisinek sokması çoğumuzu kaşındırır, arı sokması da canımızı acıtır. Ama her yüz kişiden bir-iki kişide böyle olaylar çok ciddi sonuçlar doğurur. Şiddet­li alerjik tepkilerin başında öldürücü anafilaksi gelir. Böceğe alerjisi olanlar yanlarında acil ilkyardım ilacı taşımalıdır. Za­man yitirmeden yapılacak bir adrenalin iğnesi, anafilaksi ge­lişmeden alerjik tepkiyi engelleyebilir.

Temas dermatiti

Deri alerjisi olarak da bilinen temas dermatiti bazı maddelerle temas sonucunda gelişir. Örneğin, bitkilerden sümbül, lalenin özellikle soğanı, bamya, ağaç kabuklarındaki likenler (ortak yaşayan yosun ve mantarlar), sarımsak, ayrıca ısırganotunun yakıcı tüyleri de alerjik tepkilere yol açar.

Deri alerjileri yalnız bitkilerden kaynaklanmaz. Takılarda, kemer tokalarında sık kullanılan nikel gibi metaller alerji ya­pabilir. Tıpkı eldivenlerde kullanılan lateks gibi. Makyaj mal­zemeleri, saç boyaları ve hatta deodorantlar bile bazı kişilerde deri döküntülerine yol açabilir. Deri alerjisine bağlı döküntü­ler genellikle geç tepkilerdir; ortaya çıkmaları için alerjenle te­masın üstünden 24-48 saat geçmesi gerekir.

Atopik dermatit

Egzama olarak da bilinir. Bu deri sorunu gerçek bir alerjik tepki değildir. Ama atopik dermatitlilerden yüzde 70’inin ailesinde, solunum ya da beslenme alerjisi öy­küsü bulunur. Egzamalı çocukların yaklaşık üçte birinde sa­man nezlesi ve diğer solunum alerjileri gelişir.

En yaygın alerjilerden söz ettiğimizi yine hatırlatalım. Unutmayın ki hemen her madde birilerinde alerjiye yol açabi­lir. Ama saman nezlesi gibi solunum alerjileri kıyas kabul et­mez bir yaygınlığa sahiptir. O nedenle solunum alerjileri ay­rıntılı bir incelemeyi hak ediyor. Bilinen hikâye. Güzel bir ni­san günü. Kuşlar cıvıldıyor. Hava mis gibi. Bitkiler çiçeğe dur­muş. Sizi bekleyen ise bahar heyecanı yerine saman nezlesiyle sulanmış gözler.