Yengelik, Yenge Nedir
Erkek kardeşin karısına yenge denildiği gibi, düğün öncesi ve düğün sırasında gelinin yanından ayrılmayan, geline önderlik eden (gelinin sağ kolu) evli kadına da “yenge” denir. Yenge, gelin tarafından seçilen -gelinin yakını ya da yabandan bildik birisi olabilir- biridir; sağdıçlıkta olduğu gibi görevi de, geline düğün sırası ve düğün sonrası neler yapması, nasıl yapması gerektiğini kendi deneyimlerine dayanarak çırak- kalfa tekniğiyle, ayrıntılarıyla birlikte açık seçik anlatmak ve belletmektir. Yengenin geline öğreteceklerini daha önce öğrenmiş ve uygulamış olması gerekir. Bu nedenle yenge evli ve becerikli birisi olmalıdır.
Böylece yeni evliler, sağdıç yanında bir de yengeyi, akraba olmadığı halde sanki bir akraba gibi kabul etmek durumundadırlar. Bu denli aile sırlarını bilen, açıkta konuşulması “tabu” olan konuları anlatan, belleten, özveriye dayalı önemli görevler üstlenen ve bunları eksiksiz yerine getiren, tanık olduğu kutsal aile sırlarını bir başkalarına açmayacağına önceden söz veren birinin ailedeki yeri, üstlendiği görevle doğru orantılı olması gerekir.
Bu anlatılanlarla işlevi ve yeri belirtilen yengelik olgusuna, yurdumuzun kimi yörelerinde değişik biçimlerde rastlanılır. Sözgelimi, araştırma alanımız olan Karaburun, Eğlenhoca, İnecik ve Kösedere (İzmir) Köyleri’nde kız yengesi yanında bir de oğlan yengesi söz konusudur. Oğlan evi tarafından seçilen oğlan yengesi düğün öncesi ve düğün sonrası düğünle ve yeni evlilerle ilgili bir yığın görevler üstlenir: Örneğin, oğlan evi kadınları ve genç kızlarının koruyuculuğunu, yönlendiriciliğini ve önderliğini yapar; kız evine giden kümeyi götürür, oradan gelenleri karşılar, yemek vermede, armağan alıp vermede, oyunları düzenlemede, oynayan kızların ergen oğlanlar tarafından izlenmesini sağlamada önemli görevleri vardır; son olarak da gerdek gecesi sabahı, yatağı toplayıp kirli çarşafı “yüz aklığı” müjdesi olarak önce, damadın büyüklerine gösterir ve aynı çarşafı kız evine gönderir, bu işin sonunda da yüklü bahşişini “ağırlığını” alır. Oğlan yengesine Konya, Karamanlı yöresinde “Kına Yengesi” denir.
